Estland: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Label: Misbruikfilter: Leeghalen |
k Wijzigingen door 31.201.102.105 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door 192.87.23.83 |
||
Regel 35:
Vanaf de 7de eeuw vestigden zich [[Vikingen]] op de Estlandse kusten.{{Bron?||2012|09|20}} In 1202 werd Estland bezit van de [[Orde van de Zwaardbroeders|Zwaardbroeders]], een aan de [[Duitse Orde]] verwante geestelijke ridderschap, die de heidense bevolking met geweld kerstende ([[Noordelijke Kruistochten]]). Het zuidelijk deel bleef met het huidige Letland onder gezag van de Orde maar het noordelijk deel kwam in 1224 onder de [[Geschiedenis van Denemarken|Deense]] koning, [[Waldemar II van Denemarken]], en ging in 1346 over aan de Orde ([[Waldemar IV van Denemarken]] verkoopt [[Hertogdom Estland (1220-1346)|Hertogdom Estland]]). Inmiddels waren naast de hoofdstad Reval (nu: [[Tallinn]]) een tiental burchten en daarbij kleine steden gesticht, van waaruit het land militair en economisch werd beheerst. De steden behoorden tot het Verbond van de [[Hanze]] en werden bevolkt door een burgerij die oorspronkelijk afkomstig was uit het noorden van het [[Heilige Roomse Rijk|Rooms-Duitse Rijk]]. Na de [[reformatie]] ontwikkelde de ridderschap zich tot een kaste van grootgrondbezitters die negen-tiende van het landoppervlak bezat. De stedelijke burgerij bleef [[Duits]] van cultuur en luthers wat haar godsdienst betreft.
Na de invoering van de [[Lutheranisme|lutherse]] [[reformatie]] werd de 'Ordensstaat' [[Secularisering|geseculariseerd]], hetgeen een zodanige verzwakking vormde dat in 1561 het noordelijk deel van Estland ([[Hertogdom Estland (1561-1721)]]) onder de Zweedse, en het zuidelijk deel, samen met het huidige Letland, onder de [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Poolse]] koning kwam. Dat veranderde de interne verhoudingen weinig. De pogingen tot rekatholicering door Polen boekten nauwelijks resultaat. In 1621 moest het verzwakte Polen zijn deel afstaan aan Zweden en waren het huidige Estland en Letland een Zweedse provincie geworden.
Na de [[Grote Noordse Oorlog]] veroverde [[Rusland]] het gebied in 1721. De Duitstalige elite ([[Baltische Duitsers]] of ‘Deutschbalten’) bleef echter haar machtspositie behouden tot aan het einde van de [[19e eeuw]]. Zij bestuurde de Russische provincie Estland, het noorden van het huidige Estland, als een autonome provincie, en dat was ook het geval met de provincie Lijfland, waarvan het noordelijk deel sinds 1918 ook tot het huidige Estland behoort, en het zuidelijk deel tot het huidige Letland. In deze twee provincies bekleedden de Baltische Duitsers als dienaren van de tsaar hoge functies in bestuur en leger, terwijl de Esten lijfeigenste boeren waren en in de steden de onderklasse vormden. In de laatste decennia van de 19de eeuw ontwikkelde zich langzaam een nationaal-Estische burgerij naast die van de Duitse Balten. De aanstoot daartoe werd gegeven vanuit de kring van lutherse theologen en predikanten, zelf als regel Baltische Duitsers. De Esten versterkten daarmee hun nationale bewustwording zonder die met de kerk te verbinden. Immers, voor hen was de lutherse kerk een onderdrukkend machtsinstrument in handen van de Duitsbaltische 'Ritterschaft', die de ontwikkeling van een Estische én lutherse kerk blokkeerde, zodat enkele tienduizenden Esten zich uiteindelijk tot de Russische orthodoxie lieten bekeren, nadat het Tsarenregime hen daarvoor rechtspositionele en materiële voordelen toezegde.
De emancipatie van de Esten en van de Estische taal kwamen pas vanaf 1860 van de grond onder invloed van het moderne [[nationalisme]]. Tot 1918 werd deze emancipatie onderdrukt door de russificeringspolitiek. Na 1918 werd Estisch de nationale staatstaal. Na 1944 bleef dat pro forma ook het geval, maar het Russisch nam in feite de rol van dominante taal over.
Estland is pas vanaf 1918 een zelfstandige staat. Het onafhankelijke Estland werd in 1940 door Sovjet-troepen en daarna in 1941 door Duitse troepen bezet. Daaraan voorafgaand werden vrijwel alle [[Baltische Duitsers]] en daarna ook nog de Zweden geëmigreerd. Talrijke Esten traden als vrijwilliger toe tot Estische eenheden van de [[Waffen-SS]] om zo aan de zijde van Duitsland, de onafhankelijkheid van hun land tegen de [[Sovjet-Unie]] te bevechten. Na verdrijving van de Duitse troepen werd Estland eind 1944 opnieuw door de Sovjet-Unie ingelijfd. Enkele honderdduizenden Esten vluchtten naar het westen en soortgelijke aantallen Esten werden in strafkampen geïnterneerd. Een groot deel van hen kwam nooit terug uit deze kampen en hun plaatsen werden ingenomen door Russen die uiteindelijk meer dan een derde deel van de bevolking gingen vormen; in de steden liep dat op tot de helft. De Sovjetrepubliek Estland herkreeg in 1991 zijn onafhankelijkheid als soevereine democratische republiek.
Estland is op 1 mei 2004 toegetreden tot de [[Europese Unie]] en werd op 9 december 2010 lid van de [[OESO]].
== Geografie ==
| |||