Gamma-astronomie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Erik Wannee heeft pagina Gammastraling astronomie hernoemd naar Gamma-astronomie |
poets |
||
Regel 1:
[[
[[
[[
[[
'''Gammastraling astronomie''' is het [[astronomie|astronomisch]] observeren van [[gammastraling]], de meest energierijke vorm van [[elektromagnetische straling]], met fotonische [[energieniveau]]s boven 100 [[elektronvolt|kiloelektronvolt (KeV)]]. Straling onder 100 KeV wordt geclassificeerd als [[röntgenstraling]] en valt onder de [[röntgenastronomie]]. ▼
▲'''
▲[[File:585379main 2-year-all-sky GT1 GeV labels.jpg|thumb|Overzicht van een tweejarig onderzoek van de Fermi satelliet uit 2011, de 'Fermi Second Catalog of Gamma Ray Sources'. Een totaalbeeld van de hemel met de energieregistratie van 1 GeV en groter. Fellere kleuren geven de gammastralingsbronnen aan.]]
Gammastraling in de orde van grootte van megaelektronvolt (MeV, 10<sup>6</sup>) wordt gegenereerd in [[zonnevlam]]men en zelfs in de aardatmosfeer, maar gammastraling met een energie van gigaelektronvolt (GeV, 10<sup>9</sup>) komt niet uit ons [[zonnestelsel]] vandaan. Deze straling is van grote interesse voor het onderzoek van buiten ons zonnestelsel en dat van andere sterrenstelsels.
De processen die gammastraling veroorzaken zijn erg divers. Meestal identiek met processen die röntgenstraling produceren, maar met een hoger energieniveau, zoals [[positronannihilatie]], het [[compton-effect|omgekeerde compton-effect]], in sommige gevallen het verval van [[radioactiviteit]], veroorzaakt door bijvoorbeeld [[supernova]]e of [[hypernova]]e, of het gedrag van materie onder extreme omstandigheden zoals bij [[pulsar]]s en [[blazar]]s. De tot op heden hoogst gemeten energie van een proton zijn in het teraelektronvolt (TeV, 10<sup>12</sup>) bereik, het record staat op naam van de [[Krabnevel|Krab pulsar]] in 2004, waaruit fotonen van 80 TeV werden ontvangen.
== Detectietechnologie ==
In de jaren 60 van de twintigste eeuw werd het observeren van gammastraling mogelijk. Deze observatie is veel problematischer dan die van röntgenstraling of [[zichtbaar licht]], omdat het veel zeldzamer is. Zelfs een 'heldere' bron heeft een observatieperiode van enkele minuten nodig voordat ze zelfs maar ontdekt is, ook zijn ze moeilijk scherp te stellen, wat in lage resolutie resulteert. De meest recente generatie (2000) van gammastraling telescopen hebben een resolutie in de orde van 6 boogminuten in het GeV bereik (de Krabnevel is één enkele pixel), vergeleken met 0,5 boogminuten in het lagere röntgenbereik (1keV) door het [[Chandra X-ray Observatory]] (1999), en zo'n 1,5 boogminuut in de het hogere röntgen (100 keV) bereik door de HEFT in 2005 (High-Energy Focusing Telescope).
Regel 16:
Gammastraling in het teraelektronvolt bereik uitgestraald door de Krabnevel is voor het eerst gedetecteerd in 1989 door het Whipple Observatory in Arizona, Amerika. Hedendaagse telescoop experimenten zoals die van het H.E.S.S. (Namibië), VERITAS (U.S.A.), MAGIC (Spanje) en CANGAROO III (Australië) kunnen de Krabnevel in een paar minuten detecteren. De hoogst energetische fotonen (tot 16 TeV) gedetecteerd van een extragalactisch object zijn die van de [[blazar]] Markarian 501. Deze metingen werden verricht met de High-Energy-Gamma-Ray Astronomy (HEGRA) lucht Tsjerenkov telescopen.
== Vroege historie ==
De meeste gammastraling afkomstig uit het heelal wordt door de [[aardatmosfeer|dampkring]] geabsorbeerd, dus kon
De eerste ware astrofysische gammastraling bron waren [[zonnevlam]]men, die de sterke 2,223 MeV lijn onthulde, voorspeld door Morrison. Deze lijn is een resultaat van het vormen van [[deuterium]] uit de samensmelting van een [[neutron]] en een [[proton (deeltje)|proton]].▼
▲De meeste gammastraling afkomstig uit het heelal wordt door de [[aardatmosfeer|dampkring]] geabsorbeerd, dus kon gammastraling astronomie niet ontwikkeld worden totdat men in staat was deze te ontstijgen met ballonnen en ruimteraketten. De eerste gammastraling telescoop in omloop om de aarde gebracht, door de Explorer 11 satelliet in 1961, ving minder dan 100 kosmische gammastraling fotonen op. Ze schenen vanuit alle richtingen uit het heelal te komen, wat wees op een soort uniforme gammastralings achtergrond. Een dusdanige achtergrond werd toen verwacht van de interactie van kosmische straling met interstellair gas.
== Recente waarnemingen ==▼
▲De eerste ware astrofysische gammastraling bron waren [[zonnevlam]]men, die de sterke 2,223 MeV lijn onthulde, voorspeld door Morrison. Deze lijn is een resultaat van het vormen van [[deuterium]] uit de samensmelting van een [[neutron]] en een [[proton]].
▲==Recente waarnemingen==
Het [[NASA]] ruimtevaartuig [[Swift (satelliet)|Swift]] werd in 2004 gelanceerd en droeg het BAT instrument voor gammastraling observatie met zich mee. Uit dit onderzoek heeft men geconcludeerd dat de gammastraling veelal komt uit de explosie van massieve sterren, supernovae en hypernovae in verre sterrenstelsels.
Regel 29 ⟶ 28:
*AGILE, een volledig Italiaanse missie van het [[Agenzia Spaziale Italiana|ASI]].
*[[Fermi Gamma-ray Space Telescope|Fermi]], gelanceerd op 11 Juni 2008 door NASA.
[[
In november 2010 werden twee kolossale bellen gammastraling gedetecteerd, met een diameter van 25.000 [[lichtjaar|lj]], in het hart van ons [[Melkweg (sterrenstelsel)|Melkwegstelsel]]. Deze werden ontdekt nadat wetenschappers "de mist van gammastraling in de achtergrond die de lucht overspoelden" eruit hadden gefilterd. Deze ontdekking bevestigd dat er een grote onbekende "structuur" in het centrum van het Melkwegstelsel te vinden is, vermoedelijk een [[superzwaar zwart gat]].
| |||