Hersenzenuw: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Typo: zwevende zenuw moet zijn zwervende zenuw |
k typo - auteur - linkerbij |
||
Regel 1:
[[Bestand:Skull_brain_human_normal.svg|thumb|200px| ''Links:'' Hersenbasis gezien vanaf onder, met de hersenzenuwen in kleuren aangegeven.<br>''Rechts:'' Schedelbasis, met (in het donker) de zogenaamde foramina, waardoor de meeste zenuwen de schedel verlaten.]]
Onder '''hersenzenuwen''' of '''craniale zenuwen''' worden de [[zenuw]]en verstaan die rechtstreeks uit de [[hersenen]] en [[hersenstam]] ontspringen. Hersenzenuwen worden hiermee onderscheden van de [[rugzenuw]]en, die uit het [[ruggenmerg]] ontspringen.<ref name="Vilensky">{{cite book|author= J. Vilensky,
Ruggenmergzenuwen ontspringen achtereenvolgens uit het ruggenmerg, waarbij de eerste ontspringt uit de ruimte net boven de eerste halswervel. De hersenzenuwen ontspringen uit het [[centraal zenuwstelsel|centrale zenuwstelsel]] (CZS), boven dat niveau.<ref name="Kandel">{{cite book|author=
▲Onder '''hersenzenuwen''' of '''craniale zenuwen''' worden de [[zenuw]]en verstaan die rechtstreeks uit de [[hersenen]] en [[hersenstam]] ontspringen. Hersenzenuwen worden hiermee onderscheden van de [[rugzenuw]]en, die uit het [[ruggenmerg]] ontspringen.<ref name="Vilensky">{{cite book|author= Vilensky, J., Robertston, W., Suarez-Quian, C.| title=The Clinical Anatomy of the Cranial Nerves: The Nerves of "On Olympus Towering Top" |year=2015|publisher=Wiley-Blackwell|location=Ames, Iowa|isbn=978-1-118-49201-7}}</ref> Hersenzenuwen geven informatie door tussen het brein en verschillende delen van het lichaam, met name in gebieden in het hoofd en de nek.<ref name="Gray's2008">{{cite book|author=Standring, S., Borley, N. R.|title=Gray's anatomy: the anatomical basis of clinical practice|year=2008|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=[Edinburgh]|isbn=978-0-443-06684-9|edition=40ste editie|chapter=Overview of cranial nerves and cranial nerve nuclei}}</ref>
▲Ruggenmergzenuwen ontspringen achtereenvolgens uit het ruggenmerg, waarbij de eerste ontspringt uit de ruimte net boven de eerste halswervel. De hersenzenuwen ontspringen uit het [[centraal zenuwstelsel|centrale zenuwstelsel]] (CZS), boven dat niveau.<ref name="Kandel">{{cite book|author=Kandel, E. R.|title=Principles of neural science|year=2013|publisher=McGraw Hill|location=Appleton and Lange|isbn=978-0-07-139011-8|edition=5de editie}}</ref> Elk paar hersenzenuwen komt voor aan beide kanten van het lichaam. Afhankelijk van hoe de definitie wordt gesteld, hebben mensen twaalf of dertien paar hersenzenuwen, die worden aangegeven met de Romeinse cijfers I–XII ("hersenzenuw nul", ook wel de "nervus terminalis", wordt soms ook inbegrepen). De nummering van de hersenzenuwen is gebaseerd op de volgorde waarin zij ontspringen uit het brein, van voor naar achter (hersenstam).<ref name="Vilensky"/>
De nervus terminalis, de [[nervus olfactorius]] (N. I) en de [[nervus opticus]] (N. II) ontspringen uit het [[cerebellum]] of de voorhersenen. De andere tien paar ontspringen uit de hersenstam, het diepste deel van de hersenen.<ref name="Vilensky"/>
Regel 12 ⟶ 11:
[[Bestand:Human_brain_anterior-inferior_view_description.JPG|thumb|200px| De hersenbasis met de hersenzenuwen]]
[[Bestand:Training.seer.cancer.gov - illu cranial nerves1.jpg|thumb|200px| Schema van de hersenzenuwen]]
Mensen hebben in principe twaalf paar hersenzenuwen. De zenuwen zijn over het algemeen vernoemd naar de functie die ze uitvoeren en aangezien Latijn de ''[[lingua franca]]'' is in de geneeskunde, staan ze internationaal bekend onder hun Latijnse naam. In de tabel hieronder worden alle hersenzenuwen genoemd, met daarbij de vertaling van de naam naar het Nederlands en een korte omschrijving. De hersenzenuwen zijn genummerd op hun rostraal-caudale positie (van voor naar achter).<ref name="Vilensky"/> Dit houdt in dat N. I, de nervus olfactorius, het meest vooraan ligt in de hersenen. Als het brein uit de schedel wordt verwijderd, zijn de zenuwen in hun numerieke volgorde te zien.<ref name=Marieb>{{cite book|author=
Een Duitse onderzoeker heeft in 1878 een dertiende paar hersenzenuwen gevonden in haaien. In 1913 werd de zenuw, die vaak wordt aangeduid als hersenzenuw nul of nervus terminalis, ook bij mensen gevonden.<ref name="Sex and the Secret Nerve">{{cite journal |doi=10.1038/scientificamericanmind0207-20 |title=Sex and the Secret Nerve |journal=Scientific American Mind |volume=18 |pages=20–7 |year=2007 |last =R. Douglas Fields |first =
De hersenzenuwen lopen zowel binnen als buiten de schedel. De paden binnen de schedel worden "intracranieel" genoemd, terwijl de paden buiten de schedel "extracranieel" worden genoemd. In de schedel zitten gaten, zogenaamde "foramina", waardoor de zenuwen de schedel kunnen verlaten. Zoals eerder genoemd bestaan alle hersenzenuwen in paren, wat inhoudt dat ze allemaal aan zowel de linker- als de rechterkant van het lichaam voorkomen. Wanneer een spier of lichaamsfunctie wordt aangestuurd door een zenuw die aan dezelfde kant van het lichaam ontspringt, wordt dit een ''ipsilaterale'' (Latijn voor "dezelfde kant") functie genoemd. Wanneer de functie aan de andere kant van het lichaam ligt dan de oorsprong van de zenuw, wordt dit een ''contralaterale'' ("tegengestelde kant") functie genoemd.<ref>{{cite book|last =
{| class="wikitable"
Regel 51 ⟶ 50:
==Functie en disfunctie==
De hersenzenuwen geven zowel motorische als sensorische informatie door aan verschillende gebieden in het lichaam, voornamelijk die in het hoofd en de nek. De sensorische informatie omvat zowel generieke sensatie, zoals temperatuur en tast, als gespecialiseerde sensatie, zoals smaak, zicht, reuk, evenwicht en gehoor.<ref name="Vilensky"/><ref name="Fitzgerald">{{cite book|author=
De [[nervus vagus]] (N. X) geeft sensorische en autonomisch (parasympathisch) motorische informatie door aan structuren in de nek en het merendeel van de organen in de borst en buik.<ref name="Vilensky"/><ref name="Kandel"/>
Regel 63 ⟶ 62:
De [[nervus opticus]] (N. II) geeft visuele informatie door van de ogen naar het centrum voor visuele verwerking, in de [[occipitale kwab]].
Wanneer de nervus opticus beschadigd is, worden bepaalde aspecten van het zicht aangetast, afhankelijk van waar de schade zit. Zo kan het voorkomen dat iemand geen objecten meer kan zien aan de linker- of rechterkant van het gezichtsveld (homonieme [[hemianopsie]]). Het is ook mogelijk dat iemand objecten aan de randen van het gezichtsveld niet meer kan zien (bitemporale hemianopsie), als ook het [[chiasma opticum]] is beschadigd.<ref name=Netter2007>{{cite book|author=
[[Bestand:Lawrence 1960 14.13.png|thumb|150px|Verschillende afwijkingen aan de ogen vanwege beschadigingen aan de hersenzenuwen]]
Regel 71 ⟶ 70:
Schade aan nervi III, IV en VI kan de beweging van de oogbal aantasten. Eén of beide ogen kunnen worden aangetast, maar in beide gevallen treedt waarschijnlijk dubbelzien ([[diplopie]]) op omdat de bewegingen van de ogen niet meer synchroon zijn. Nervi III, IV en VI worden getest door te kijken hoe het oog een object, zoals een vinger, volgt op verschillende plekken. Het object kan in verschillende richtingen worden bewogen om ook de achtervolgingssnelheid te testen.<ref name="Kandel"/> Als de ogen niet samenwerken, komt dit hoogstwaarschijnlijk door schade aan een specifieke hersenzenuw of de bijbehorende nuclei.<ref name="Kandel"/>
Schade aan de nervus oculomotorius (N. III) kan leiden tot dubbelzien en tot een onvermogen om de bewegingen van
Een beschadigde nervus trochlearis (N. IV) kan ook leiden tot [[diplopie]].<ref name="Netter2007"/> Het resultaat is een oog dat niet meer goed naar beneden kan bewegen, vooral wanneer het zich in een inwaartse positie bevindt. Dit komt doordat de [[musculus obliquus superior bulbi|bovenste schuine oogspier]] beperkt wordt, omdat deze wordt aangestuurd door N. IV.<ref name="Kandel"/>
Ook schade aan de nervus abducens (N. VI) kan leiden tot diplopie.<ref name="Netter2007"/> Dit komt doordat de [[musculus rectus lateralis bulbi|zijdelingse rechte oogspier]] wordt aangestuurd door N. VI.<ref name="Kandel"/>
Regel 80 ⟶ 79:
De [[nervus trigeminus]] (N. V) bestaat uit drie onderdelen: De [[nervus ophtalmicus]] (V<sub>1</sub>), de [[nervus maxillaris]] (V<sub>2</sub>) en de [[nervus mandibularis]] (V<sub>3</sub>). Samen zorgen de zenuwen voor het gevoel in de huid van het gezicht en de kauwspieren.<ref name="Vilensky"/>
Wanneer de nervus trigeminus is aangetast, kunnen onder andere [[trigeminusneuralgie]],<ref name="Vilensky"/> [[clusterhoofdpijn]],<ref name=Nesbitt2012>{{cite journal|author=
===Gezichtsuitdrukking (N. VII)===
Regel 92 ⟶ 91:
Een beschadigde n. vestibularis kan zorgen dat iemand een duizelig gevoel, of het gevoel heeft dat hij/zij ronddraait, geven. Het functioneren van de n. vestibularis kan worden getest door koud en warm water in de oren te laten lopen en te kijken naar de oogbewegingen in reactie op warmtestimulatie.<ref name="Vilensky"/><ref name="Kandel"/> Schade aan N. VIII kan daarnaast leiden tot terugkerende en onvrijwillige oogbewegingen ([[nystagmus (aandoening)|nystagmus]]), voornamelijk wanneer iemand in een horizontaal vlak kijkt.<ref name="Netter2007"/> Schade aan de n. cochlearis leidt tot gedeeltelijke of totale doofheid in het getroffen oor.<ref name="Kandel"/>
[[File:Lawrence 1960 16.9.png|right|thumb|100px|Afwijkende
===Orale sensatie, smaak en speekselafscheiding (N. IX)===
De [[nervus glossopharyngeus]] (N. IX) innerveert de musculus stylopharyngeus en geeft sensorische informatie door aan de orofarynx en het achterste gedeelte van de tong.<ref name="Vilensky"/><ref name="Fitzgerald"/> Daarnaast innerveert N. IX de [[oorspeekselklier]].<ref name="Vilensky"/>
Wanneer de kokhalsreflex aan één kant van het lichaam ontbreekt, kan dit duiden op een laesie aan N. IX, of mogelijk aan N. X.<ref>{{cite book|author=
===Vagus (N. X)===
Regel 113 ⟶ 112:
===Tongbeweging (N. XII)===
[[Bestand:Unilateral hypoglossal nerve injury.jpeg|left|200px|thumb|Eénzijdige beschadiging aan de nervus hypoglossus<ref>{{Cite journal|title = A case with unilateral hypoglossal nerve injury in branchial cyst surgery|url = http://www.thieme-connect.de/DOI/DOI?10.1186/1749-7221-7-2|journal = Journal of Brachial Plexus and Peripheral Nerve Injury|date = 2014-01-01|pmc = 3395866|pmid = 22296879|volume = 07|issue = 01|doi = 10.1186/1749-7221-7-2|author =
De [[nervus hypoglossus]] (N. XII) is de enige hersenzenuw die door het [[motorische schors]] van beide hemisferen van het brein wordt aangestuurd. De zenuw stuurt de tong aan.
| |||