|
[[Bestand:Haarlemmerpoort augustus2005.jpg|{{largethumb}}|De Haarlemmerpoort in 2005.]]
[[Bestand:WLM - Minke Wagenaar - 124 2424.jpg|{{largethumb}}|De Haarlemmerpoort gezien van de Singelgrachtzijde.]]
De ''WillemspoortHaarlemmerpoort'' aan het [[Haarlemmerplein]] isheet officieel ''Willemspoort'' maar wordt in de stad nooit zo genoemd. Het in feite de vijfde poort richting Haarlem die voorkomt in de geschiedenis van [[Amsterdam]]. De eerdere poorten maakten deel uit van de [[vestingwerken van Amsterdam]]. Bij elke [[Uitleg van Amsterdam in de 17e eeuw|stadsuitbreiding]] schoof de stadspoort een stukje op naar het westen, richting [[Haarlem]].
== Geschiedenis ==
In [[1837]] was de voorganger van de huidige poort, de in [[1618]] naar ontwerp van [[Hendrick de Keyser]] voltooide Haarlemmerpoort, zo bouwvallig geworden dat besloten werd tot afbraak. Drie jaar later verrees, vlak bij de plek van de vorige, de huidige poort.
De Willemspoortpoort staat officieel op naam van architect Cornelis Alewijn (1788-1839), maar is hoogstwaarschijnlijk ''de facto'' van de hand van [[Bastiaan de Greef|B. de Greef]], zijn assistent-architect en zoon van de in 1834 overleden stadsarchitect, Jan de Greef. De poort werd geopend op 27 november [[1840]], toen koning [[Willem II der Nederlanden|Willem II]], een dag vóór zijn inhuldiging, door deze poort de hoofdstad binnenreed. Vandaar de naam ''Willemspoort''. Hiervan getuigt nog een inscriptie aan de binnenzijde.
In die tijd hadden de stadspoorten hun oorspronkelijk verdedigende functie verloren en dienden nu overwegend als 'barrière' om heffing van stedelijke [[belasting (fiscaal)|belastingen]] mogelijk te maken. Zo ook de Willemspoortpoort in de weg richting Haarlem, waarvan het interieur diende ter huisvesting van de met de [[accijns|accijnzen]]inning belaste commiezen en enkele wachthoudende militairen. Al in 1851 echter bepaalde de nieuwe [[Gemeentewet]] van Thorbecke, dat plaatselijke belastingen de doorvoer en uitvoer van goederen niet mochten hinderen.<ref>Art. 274 Gemeentewet van 1851</ref> Na een overgangsperiode werden de gemeentelijke accijnzen in 1866 afgeschaft, waarmee de poort haar voornaamste functie verloor.
==Bouwstijl==
== Station ==
In [[1842]] verrees tegenover de poort het [[Station Willemspoort]] als vertrekpunt van de treinen naar Haarlem. In [[1878]] werd de spoorlijn ten noorden van de poort verlengd in de richting van het in 1889 geopende [[station Amsterdam Centraal|Centraal Station]].
== Drinkwater ==
Na de afschaffing van de stedelijke accijns in [[1866]] bleef de poort (gedeeltelijk) als [[politie]]post in gebruik, hoewel er stemmen voor sloop opgingen. Stemmen die luider werden toen in [[1877]] de aansluitende en aan de veldzijde gelegen brug in zuidelijke richting werd verplaatst. Sinds dat jaar stond in de middendoorgang een brandspuit opgesteld, terwijl het rechter gedeelte dienstdeed als verblijf voor de brandwacht.
In [[1889]] besloot de gemeenteraad van de [[gemeente Amsterdam]] tot sloop van de poort, ten behoeve van een nieuw gebouw voor politie en brandweer. Na jarenlang geharrewar werd dit besluit op 18 april [[1900]] weer ongedaan gemaakt en besloten tot [[restauratie (kunst)|restauratie]].
Tot [[1961]] deed het linkerdeel van de poort dienst als politiepost; in [[1967]] kwam in het gedeelte rechts een afdeling van de [[Dienst der Publieke Werken (Amsterdam)|Dienst der Publieke Werken]]. Kort daarna werd het voortbestaan van de poort opnieuw bedreigd door het plan om vanaf de [[Haarlemmer Houttuinen]] een brede verkeersweg met een aansluiting dwars door de poort aan te leggen. Slopen of verplaatsen was de vraag en het inmiddels vergevorderde verval ging door, totdat het gebouw werd gekraakt. Door de krakers werd met instemming van de buurt vooral gelobbyd voor behoud door middel van een woonbestemming en restauratie en renovatie. Verval werd gekeerd door het dak te bedekken en nieuwe afwatering aan te brengen.
==Restauratie==
In [[1975]] werd door de gemeenteraad een krediet voor restauratie beschikbaar gesteld, maar subsidie van de rijksoverheid liet op zich wachten. Met de presentatie van woonfunctie voor de poort kwam de restauratiesubsidie beschikbaar. Na een twee jaar durende ingreep werden restauratie en verbouwing van de Willemspoortpoort begin [[1986]] voltooid. In het poortgebouw zijn toen acht woningen en een aantal [[HAT-eenheid|HAT-eenheden]] ingebouwd.
De [[Dienst der Publieke Werken (Amsterdam)|Dienst der Publieke Werken]] van de gemeente Amsterdam en het [[Gemeentelijk Woningbedrijf Amsterdam]] maakten na de restauratie afspraken over het toekomstige beheer, waarbij Dienst der Publieke Werken zich zou ontfermen over de fundering en het casco, en het Woningbedrijf West het onderhoud van de woningen voor diens rekening zou nemen.
Anno 2017 staan de 17 wooneenheden in het gebouw leeg in afwachting van een nieuwe restauratie. Eigenaar [[woningcorporatie]] [[Ymere]] doetwil dehet Willemspoortpoortgebouw van de hand doen omdat ze de gelden die benodigd zijn voor verbouwing liever anders besteed.<ref>[https://www.nu.nl/amsterdam/5026217/ymere-zet-haarlemmerpoort-koop.html Nu.nl, 28 november 2017, Ymere zet de Willemspoort als Haarlemmerpoort te koop]</ref> In het pand zal na de opknapbeurt ruimte zijn voor 700 m2 horeca.
==Zie ook==
| 