Wikipedia

Tijdlijn van de Lage Landen (vroegmoderne tijd): verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k BoH heeft pagina Tijdlijn van de Lage Landen (Spaanse Nederlanden) hernoemd naar Tijdlijn van de Lage Landen (Vroegmoderne Tijd): titel dekt de lading niet, zie overleg
Regel 90:
* [[Tijdlijn van de Lage Landen (Spaanse tijd)|Tijdlijn van de Spaanse tijd (1556-1588)]]
 
== Tijdlijn van de Spaanse Nederlanden (1589-1715) ==
* Aanvankelijk wordt de nieuwe [[Republiek der Vereenigde Nederlanden|Republiek]] internationaal nog niet erkend. Vooral Spanje weigert nog lang de onafhankelijkheid te erkennen (zie [[#Vrede van Münster (1648)|Vrede van Münster]]).
* De personele unie van Portugal met Spanje maakt vervolgens de [[Portugees-Nederlandse Oorlog]] mogelijk, waarbij de Republiek van haar kant haar koloniën uitbreidt.
Regel 1.156:
 
===1715===
* [[1 september]] - [[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk XV]] volgt zijn overgrootvader op en wordt [[Lijst van koningen van Frankrijk|koning van Frankrijk]]. Gedurende zijn minderjarigheid zal de regering worden waargenomen door zijn oom [[Filips van Orléans (1674-1723)|Filips van Orleans]]. Hij regeert 59 jaar (tot [[#1774|1774]]).
* [[15 november]] - [[Barrièretraktaat|Barrièreverdrag]]: De Republiek en [[Habsburgse monarchie|Oostenrijk]] tekenen te [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] de voorwaarden waaronder de Republiek het recht krijgt soldaten te legeren in acht steden in de [[Oostenrijkse Nederlanden]]. Zo betaalt de Oostenrijkse keizer het onderhoud van de Staatse garnizoenen (jaarlijks 1.125.000 gulden). Zij worden dus in feite een huurleger en de Zuidelijke Nederlanden dievormen militair gezien in zekere zin een [[condominium (staatsvorm)|condominium]] tussen de keizer en de Republiek vormen. De Schelde blijft gesloten voor de [[Haven van Antwerpen]], en handel met Indië blijft voor de Oostenrijkse Nederlanden verboden. Verder blijft het gunstige tarief dat door de zeemogendheden werd vastgelegd van kracht. De keizer moet noodgedwongen de bepalingen van het Barrière-traktaat aanvaarden en tegelijk de belofte doen van het eerbiedigen van de privileges van de gewesten. Dat ze als ondeelbaar geheel bestuurd moeten worden, houdt hun gedeeltelijke zelfstandigheid in.
 
===1716===
* [[4 februari]] - Karel VI van Oostenrijk neemt, als gevolg van de verdragen van Utrecht en van Rastadtt, officieel de [[Zuidelijke Nederlanden]] in bezit. Hij ontvangt afgevaardigden van de [[Staten van Vlaanderen]] en [[Staten van Brabant|van Brabant]] die hun klachten bij de keizer aanhangig maken en zich beroepend op de [[vrede van Rastatt]], (die de vrijheden der Nederlanden waarborgt), ''hun'' privileges tegenover ''zijn'' soevereiniteit stellen.
* [[februari]] - Door de Republiek worden Brabant, Vlaanderen, Mechelen en Henegouwen weer afgestaan en, de maand nadien, Roermond met het deel van Gelderland dat in hun bezit was.
* [[1 april]] - Te Wenen wordt een [[Hogere Raad voor de Nederlanden]] opgericht, in navolging van die, welke zo lang te Madrid gezeteld heeft.
* [[26 juni]] - prins [[Eugenius van Savoye|Eugenius van Savoye-Carignan]] wordt [[landvoogd]] van de [[Oostenrijkse Nederlanden]] (tot [[#1724|1724]]). Als opperbevelhebber van het Oostenrijkse leger kan hij het ambt niet zelf waarnemen en laat zich door de Italiaanse markies de Prié vervangen, die hooghartig regeert vanuit Brussel. De markies voert in Den Haag evenwel onderhandelingen tot mildering van het [[Barrièretraktaat]].
* [[28 november]] - Begin van de [[Grote Vergadering]] in de [[Trêveszaal]] te Den Haag om de financiële toestand en de bevoegdheid van de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]] te regelen. Op initiatief van graaf [[Adolf Hendrik van Rechteren]] uit [[Overijssel]] zullen vertegenwoordigers van alle [[Gewest (Lage Landen)|Nederlandse gewesten]] proberen door staatsrechtelijke hervormingen de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie]] nieuw leven in te blazen. Maar de afgevaardigden die naar Den Haag gaan, kunnen onvoldoende autoriteit doen gelden, en het initiatief levert geen resultaten op.
* Na behendig geleide besprekingen lukt het markgraaf Prié de toetreding der [[Staten-Generaal van de Nederlanden#Staten-Generaal in de Zuidelijke Nederlanden|Generale Staten]] te bekomen tot een conferentie die eind 1716 te Brussel start.
* De bisschoppen van Antwerpen, Brugge en Gent steunen een actie tegen het Barrièretraktaat. Om hun verzoek te staven, reizen de [[Conrard-Albert d'Ursel|hertog van Ursel]] en de burgemeester van Antwerpen af naar Wenen.
* In de Oostenrijkse Nederlanden zijn de [[ambacht (handwerk)|ambachten]] nog steeds zo machtig dat zij er deelnemen aan het stadsbestuur en de stemming der belastingen. Het Oostenrijkse regime legt nieuwe belastingen op aan de steden en stelt hun [[privilege (recht)|privilege]]s in vraag.
* In verschillende steden breken onlusten uit. In Brussel (tot [[#1719|1719]]) willen de gilden hun politieke invloed doen gelden. Vijf [[deken (gilde)|gildedekens]] , waaronder [[Frans Anneessens]] worden aangehouden vanwege het oproer en aansprakelijk gesteld.
 
===1717===
[[Bestand:Anneessens 01.JPG|thumb|<center>Het [[Anneessensplein]], de vroegere ''Oude Markt'', in Brussel met het standbeeld van Anneessens</center>]]
* [[11 januari]] De Prié kan overeenkomstig een ontvangen bevel eindelijk een voorlopige regerings-junta (''junta del gobierno'') voor de Oostenrijkse Nederlanden inrichten.
* Teneinde het aanwerven van bemanningen in Nederland te beletten - [[Graafschap Vlaanderen|Vlamingen]] en [[Hertogdom Brabant|Brabanders]] kunnen voor hun Indische vaart de hulp van Engelse en Nederlandse matrozen niet ontberen - vernieuwen de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] het vanouds geldende verbod, dat geen onderdanen van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek]] in vreemde dienst op Oost-Indië mogen varen. Overtreders die hier of in Indië aan boord van vreemde Oost-Indiëvaarders aangetroffen worden, zouden dit met de dood moeten bekopen.
* Voorjaar - Rellen in [[Gent]], [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[Mechelen (stad)|Mechelen]] en [[Brussel (stad)|Brussel]] met een opstand die ontaardt in plunderingen. De ''[[Natie (bedrijf)|Natie]]s'' van Brussel, weigeren de belastingen, ingediend bij de [[Staten van Brabant]] door het Oostenrijks regime. De [[Deken (gilde)|deken]]s, aangevoerd door [[Frans Anneessens]], doen daarbij een beroep op de oude stedelijke privileges. Het keizerlijke leger bezet de stad en organiseert een harde repressie, waarbij Anneessens ter dood zal worden veroordeeld.
* [[Juli]] - Bij de brug van [[Laken (België)|Laken]] bij Brussel legt het schip van tsaar [[Peter I van Rusland|Peter de Grote]] aan. Hij komt er de gebruikte kanaaltechnieken bestuderen.
* [[14 september]] - In Den Haag eindigt de [[Grote Vergadering]] zonder dat men tot een versterking van de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie]] is gekomen.
* [[24 december]] - [[Kerstvloed]]: Tijdens een zware noordwesterstorm ontstaan 's avonds overstromingen in onder andere Noord-Nederland. Heel Noord-[[Groningen (provincie)|Groningen]] loopt onder en zelfs in de stad Groningen staan tientallen centimeters water. In [[Delfzijl]] breekt het westelijk deel van de wal door en lopen huizen, het fort en de kerk onder water. Er zijn 2.276 slachtoffers. Ook duizenden koeien, paarden, varkens en schapen verdrinken.
* De zusters [[Clarissen]] worden gedwongen de Noord-Nederlands geworden plaats [[Boxtel (plaats)|Boxtel]] te verlaten, waar de katholieke godsdienst reeds in 1648 werd verboden en de kerken genaast, en verhuizen naar het Zuid-Nederlandse [[Hoogstraten]].
 
===1718===
* [[29 maart]] Het regeringsstelsel dat [[Hercule-Louis Turinetti|markies de Prié]] voor Oostenrijks België invoert lijkt een soort vergelijk tussen de inrichtingen door de bondgenoten van [[#1706|1706]] en het ‘[[Huis Anjou|Anjou-stelsel]]'.
* [[17 december]] - Herziening van het [[Barrièretraktaat]] op aandringen van dienstdoend Oostenrijks landvoogd de Prié. Het merendeel van de afgestane gebieden van [[Staats-Vlaanderen]] wordt door de Republiek teruggegeven aan de [[Oostenrijkse Nederlanden]].
 
===1719===
* [[14 maart]] - De vijf [[deken (gilde)|dekens van de ambachtsgilden]] die zich tijdens het volksoproer het meest lieten gelden worden op last van [[Hercule-Louis Turinetti|markies de Prié]] aangehouden.
* [[22 augustus]] - De Republiek ontruimt nu pas het [[Doornik en het Doornikse|Doornikse]] en [[West-Vlaanderen (1713)|West-Vlaanderen]], zoals reeds in [[#1713|1713]] is overeengekomen.
* [[19 september]] - Te [[Brussel (stad)|Brussel]] wordt vrijheidsheld en [[deken (gilde)|gildedeken]] [[Frans Anneessens]] onder het Oostenrijks bewind aansprakelijk gesteld voor de rellen in de Zuidelijke Nederlanden die "''de veiligheid van de staat in gevaar brachten''", en onthoofd. Zijn vier collega's worden [[verbanning|verbannen]]. De bevolking zag hem als een held, en een plein (en later ook een Brussels metrostation) is naar Anneessens vernoemd.
 
===1720===
[[Bestand:Het Groote Tafereel der Dwaasheid, Wie redeneeren wil is mis, men vind de Lapis by de gis.jpg|thumb|''Het Groote Tafereel der Dwaasheid'', 1720.]]
[[Bestand:Loterijkantoor - Isaak Ouwater.jpg|thumb|''De boekhandel en het loterijkantoor van Jan de Groot in de Kalverstraat in Amsterdam'', [[Isaak Ouwater]], 1779.]]
* Met het [[Verdrag van Den Haag (1720)|Verdrag van Den Haag]] komt een einde aan de [[Oorlog van de Quadruple Alliantie]]
* [[September]] - Een [[John Law (econoom)#De aandelenhausse van 1720|hausse]] breekt aan als in Engeland een einde komt aan de [[South Sea Company|South Sea Bubble]] en in Frankrijk aan de [[Mississippi Company]] van [[John Law (econoom)|John Law]]. Een scherpe koersdaling op de beurs in Rotterdam is minder ernstig dan in Londen en Parijs, waar veel actionisten door windhandel aanzienlijke verliezen lijden. In Amsterdam wordt het Engelse koffiehuis in de Kalverstraat bestormd. De burgemeesters verbieden de makelaars nog langer te handelen in waardeloze aandelen, de ''[[Hausse|bubbel- en windnegotie]]''.
 
===1722===
* [[19 december]] - Geïnspireerd door het succes van onder andere de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] wordt de [[Oostendse Compagnie]] opgericht. De handelsactiviteiten richten zich op twee gebieden: China en Bengalen, waarbij de Chinahandel de belangrijkste is. De zetel van de Oostendse Compagnie is gevestigd in de [[Handelsbeurs (Antwerpen)|Beurs]] te [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], waaruit twee derde van de inschrijvingen afkomstig is. De veilingen van de aangevoerde goederen worden te [[Oostende]] zelf en in [[Brugge]] gehouden. De vergaderingen van de directeuren moeten de eerste drie jaar worden gehouden te Antwerpen, de volgende jaren te [[Brugge]] of te [[Gent]].
* Een expeditie onder leiding van [[Jacob Roggeveen]] ontdekt [[Paaseiland]].
 
===1723===
* [[2 januari]] - Bij octrooi van keizerin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] ontvangt de [[Abdij Rolduc|Abdij van Rolduc]] het recht op het exploiteren van de steenkoolmijnen in het gebied van [[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]].
* [[April]] - In de katholieke gemeenschap in [[Nederland]] vindt onder invloed van het [[jansenisme]] een [[schisma]] plaats. Men vindt dat de [[paus]] en de [[jezuïeten]] ten onrechte de Nederlandse katholieken tegen de [[Republiek]] proberen op te stoken en men stelt een eigen [[aartsbisschop]] van [[Aartsbisdom Utrecht (Rooms-katholieke Kerk)|aartsbisdom Utrecht]] aan. Dit is het begin van de [[Oud-Katholieke Kerk]].
* [[20 juli]] - [[Keizer Karel VI]] verleent het octrooi aan de [[Oostendse Compagnie]] voor handel met Indië en China.
* Wanner blijkt dat ondanks de verordening uit 1717 vele Nederlanders dienst nemen in de [[Oostendse Compagnie]], kondigen de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] van de noordelijke Nederlanden een nieuw [[plakkaat]] af en voegen '[[gesel|openbare geeseling]]' hieraan toe. Tevens wordt het Nederlanders verboden in commissie schepen voor de Oostendenaren te huren, aan te kopen of uit te rusten, op straffe dat de schepen met inhoud ten bate van de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] worden verbeurd verklaard en dat een [[boete]] ter hoogte van vier maal de waarde van het geconfisqueerde schip wordt geheven. Het bezitten van aandelen in de Oostendse Compagnie wordt eveneens bestraft met verbeurdverklaring en boete ter grootte van het viervoud van de inleg.
 
===1724===
* [[10 februari]] - De eerste vier schepen van de [[Oostendse Compagnie]] varen van [[Oostende]] uit. Twee zijn bestemd voor [[Chinees Keizerrijk|China]], één voor Bengalen en één voor Mokka. Weldra worden ook [[Zuidelijke Nederlanden|Zuidelijk Nederlandse]] factorijen opgericht in Banquibazar en in Bhourompour.
* Er is onenigheid uitgebroken tussen de [[Hercule-Louis Turinetti|markies van Prié]] en de [[Huis de Bonneval|graaf de Bonneval]], in 's keizers dienst te Brussel, waarop zowat de hele Belgische adel partij kiest voor deze laatste.
* [[16 november]] - De stadhouder van de [[Oostenrijkse Nederlanden]] prins [[Eugenius van Savoye]] legt zijn ambt neer vanwege beschuldigingen van gekonkel en financiële fraude aan het adres van zijn plaatsvervanger en landgenoot, de Prié.
* [[23 december]] De Prié wordt naar Wenen teruggeroepen, al houden vervolgingen van schuldeisers hem nog tot mei in Brussel. Op dezelfde dag wordt door [[keizer Karel VI]] zijn zuster [[Maria Elisabeth van Oostenrijk (1680-1741)|Maria Elisabeth]] als landvoogdes aangewezen. Tot haar komst zal de [[Wirich von Daun|graaf van Daun]] als [[luitenant-gouverneur]] en [[kapitein-generaal]] in haar plaats het bestuur waarnemen.
 
===1725===
[[Bestand:Belgium map 1725 legend.jpg|thumb|Legende van een episcopale kaart]]
[[Bestand:Maria Elisabeth von Habsburg Statthalterin.JPG|thumb|Onder [[Maria Elisabeth van Oostenrijk (1680-1741)|Maria Elisabeth van Oostenrijk]] beleven de Oostenrijkse Nederlanden een periode van rust en relatieve voorspoed.]]
* De naam ''[[België]]'' ("''Primatus Belgy''") is als aanduiding voor de Zuidelijke Nederlanden inclusief [[Aartsbisdom Kamerijk|Kamerijk]] in gebruik op [[Bisschop|episcopale]] landkaarten van het [[Aartsbisdom Mechelen-Brussel|Aartsbisdom Mechelen]].
* Met betrekking tot de theehandel heeft de [[Oostendse Compagnie]] de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] ver achter zich gelaten. Zij koopt te Kanton de betere soorten op, de tweede keus wordt naar Batavia verscheept, waarbij bovendien door slechtere verpakkingen en extra overladen de kwaliteit nog verder daalt. De aanvoer van thee naar Oostende is dan ook zeer belangrijk: tussen 1725-28 wordt in Oostende 58% van de aanvoer van thee van West-Europa geveild.
* [[30 april]] - [[1 mei]] - [[Verdrag van Wenen (1725)|Verdrag van Wenen]]: tussen Oostenrijk en Spanje wordt een verbond gesloten om de opvolging van [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] mogelijk te maken. Het komt tot stand dankzij inspanningen van jonker [[Johan Willem Ripperda|Johan Willem van Ripperda]] (van [[#1714|1714]] tot [[#1718|1718]] ambassadeur in Madrid van de [[Staatsen|Staten Generaal]], waarna hij in Spaanse dienst trad). Maria Theresia zal trouwen met een Spaanse prins, en Keizer Karel VI erkent de Spaanse aanspraken op Italiaans gebied. Hij verleent de Oostendse Compagnie dezelfde rechten in de Spaanse koloniën, als die van de Engelsen.
* [[15 mei]] - Op basis van de [[Pragmatieke Sanctie (1713)|Pragmatieke sanctie]] erkennen de [[Provinciale Staten (Nederland)|Provinciale Staten]] aartshertogin Maria Elisabeth van Oostenrijk, de zus van Karel VI, als [[landvoogd]]es der [[Zuidelijke Nederlanden]] (tot [[#1741|1741]]). Sinds lang is zij de eerste die ook werkelijk in onze streken verblijft. Ze neemt autonoom beslissingen, en is in staat om de streek voor langere tijd rust te geven. Ze wordt ook de "''Prinses van den bloede''" genoemd, en durft in te gaan tegen beslissingen van het Weense hof.
* [[3 september]] - [[Verbond van Herrenhausen]]: Engeland, Frankrijk en Pruisen verenigen zich in Herrenhausen ''tegen'' Oostenrijk. De noordelijke Republiek onthoudt zich nog, al argumenteert [[Simon van Slingelandt]] (secretaris van de Raad van State), dat door toetreding tot de nieuwe alliantie de vrede beter gehandhaafd zou blijven.
* [[9 oktober]] - De vijfenveertigjarige aartshertogin doet haar intrede. In Leuven verbaast zij de [[Universiteit Leuven (1425-1797)|Hoge school]] door op de redevoering van de rector in het Latijn te antwoorden.
* De Brusselse [[nuntiatuur]] wordt hersteld onder haar bewind.
 
===1726===
* [[9 augustus]] De Republiek treedt toe tot het [[Verdrag van Herrenhausen|Verbond van Herrenhausen]] op voorwaarde dat de [[Oostendse Compagnie]] wordt ontbonden.
 
===1727===
* [[31 mei]] - Frankrijk, de Noordelijke Nederlanden en Engeland overwegen een inval in de Oostenrijkse Nederlanden. Het octrooi van de [[Oostendse Compagnie]] voor thee wordt op vraag van de Noord-Nederlanders en na bemiddeling van de Fransen door het [[Preliminair Verdrag van Parijs]] voor de duur van zeven jaar geschorst.
 
===1728===
* In maart 1728 wordt de ''[[Jointe secrète]]'' samengesteld. Het doel van deze geheime organisatie is de [[Oostendse Compagnie]] te laten voortbestaan onder de naam van particulieren. De keizer zou zorgen voor de nodige paspoorten en op die manier wordt het [[schrovingsverdrag]] ontdoken. De ''Jointe secrète'' organiseert smokkelvaarten onder vreemde vlaggen vanuit Cádiz, zonder dat de concurrerende grote zeemogendheden er weet van hebben. De rest van het kapitaal wordt geïnvesteerd in de [[Deense Oost-Indische Compagnie|Deense Compagnie]], als vorm van belegging.
 
===1729===
* [[1 september]] - De thans meerderjarige [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje]] aanvaardt het stadhouderschap in zijn vier gewesten. Hij is echter niet in staat iets tegen de heerschappij van de [[regenten]] te ondernemen.
 
===1730===
* Het economisch overwicht van de Noordelijke Nederlanden begint in het voordeel van Engeland en Frankrijk af te nemen.
 
===1731===
[[Bestand:Teredo navalis in wood.jpg|thumb|Hout met paalwormgangen]]
* De [[paalworm]] komt oorspronkelijk voor in Oost-Azië, maar wordt met houten schepen onopzettelijk meegebracht naar Europa. In Nederland worden de houten [[Dijk (waterkering)|dijk]]beschoeiingen ernstig aangetast. Om overstromingsrampen te voorkomen, moet men ze door zware stenen gaan vervangen. De paalworm vormt ook een ernstige bedreiging voor houten schepen. Deze worden wel met teer geïmpregneerd of met koperen platen bedekt om de romp tegen de paalworm te beschermen.
* [[16 maart]] - De [[Oostendse Compagnie]] wordt definitief verboden door het [[Verdrag van Wenen (1731)|Verdrag van Wenen]]. De terugstorting van het kapitaal is al grotendeels in [[#1737|1737]] voltooid. Niettemin duurt haar activiteit voort tot in [[#1777|1777]]. Maar dit is de genadeslag voor de Oostendse Compagnie.
 
===1732===
* De [[Staten van Vlaanderen]] leggen een hogere aanslag van de [[accijns]]rechten vast.
* de [[Middelburgsche Commercie Compagnie]] vervoert nu voor het eerst een lading [[Slavernij|slaven]] naar Curaçao.
 
===1733===
* De [[Middelburgsche Commercie Compagnie]] legt zich toe op slaventransporten.
* Uitvinding van de [[schietspoel]] door [[John Kay (schietspoel)|John Kay]].
 
===1734===
* [[24 maart]] - De Nederlandse prins [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV van Oranje]] huwt met [[Anna van Hannover]], dochter van koning [[George II van Groot-Brittannië|George II van Engeland]]. Engeland beoogt hiermee de nodige controle op de Republiek te houden en zijn invloed te laten gelden. De Engelse regering stelt in ieder geval hoge verwachtingen in Willem IV.
 
===1735===
* De Zweedse plantkundige [[Carolus Linnaeus]] promoveert in [[Universiteit van Harderwijk|Harderwijk]] en publiceert in [[Universiteit Leiden|Leiden]] zijn ''[[Systema naturae]]'', zijn eerste belangrijke boekdeel waarin hij de planten rangschikt en de basis legt voor het moderne biologisch onderzoek.
 
===1740===
[[Bestand:Martin van Meytens - Cesarica Marija Terezija.jpg|thumb|[[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Keizerin Maria-Theresia]].]]
* Samen met [[Winter van 1708-1709|1709]] is deze winter één van de koudste van deze eeuw. Het begint al op 26 oktober te vriezen en de kou zal voortduren tot juni. Bovendien is de zomer de koudste van deze eeuw.
* De [[Oostenrijkse Successieoorlog]] breekt uit. Keizerin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria-Theresia]] verdedigt met steun van [[Engeland]] en [[Nederland]] haar rechten op de troon. Het is de laatste keer dat de Republiek een zelfstandige rol speelt in de strijd om de macht in Europa.
* In de [[Zuidelijke Nederlanden]] brengt [[Leopold Filips van Arenberg]] als gevolg van de Oostenrijkse Successieoorlog bijna 40.000 man op de been, maar het komt niet tot echte oorlog.
 
===1741===
* [[26 augustus]] - Landvoogdes [[Maria Elisabeth van Oostenrijk (1680-1741)|Maria Elisabeth]] overlijdt in [[Domein van Mariemont|Mariemont]] in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] in het kasteel, waar ze elke zomer doorbracht. Zij hield van de minerale bronnen in dit domein. Op 29 augustus wordt ze overgebracht naar de [[Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele|Sint-Goedelekerk]], de kathedraal van [[Brussel (stad)|Brussel]], en in de grafkelder van de aartshertogen [[Albrecht van Oostenrijk|Albrecht]] en [[Isabella van Spanje|Isabella]] neergelaten.
* [[Karel van Lotharingen (1712-1780)|Karel van Lotharingen]], broer van Frans I, wordt [[landvoogd]] (tot [[#1780|1780]]).
* De steenweg van [['s-Hertogenbosch]] naar [[Eindhoven]] door Boxtel wordt aangelegd, teneinde een rechtstreekse verbinding van Holland naar [[Luik (stad)|Luik]] te creëren die de [[Oostenrijkse Nederlanden]] vermijdt. (Deze weg is steeds belangrijker geworden en is uiteindelijk tot een autosnelweg omgebouwd.)
 
===1743===
* [[22 juni]] - na lang aarzelen, stuurt de Republiek toch een leger van 20.000 soldaten uit naar Oostenrijk overeenkomstig de [[Pragmatieke Sanctie (1713)|Pragmatieke Sanctie]]. De troepen komen op last van koning George II van Engeland. Het leger komt echter te laat om in de [[slag van Dettingen]] mee te vechten.
 
===1744===
* [[26 maart]] - [[Karel van Lotharingen (1712-1780)|Karel van Lorreinen]], zwager van keizerin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]], in naam al drie jaar [[landvoogd]] van de [[Zuidelijke Nederlanden]], arriveert eindelijk in [[Brussel (stad)|Brussel]]. Hij neemt zijn intrek in het [[Paleis van Nassau]] te [[Brussel (stad)|Brussel]] en op het kasteel van [[Tervuren]], maar vertrekt alweer in mei om in de [[Oostenrijkse Successieoorlog]] mee te vechten.
* [[17 mei]] - [[Lodewijk XV van Frankrijk]] valt de [[Oostenrijkse Nederlanden]] binnen en overwint enkele [[Barrièretraktaat|barrièresteden]] (Kortrijk, Menen, Ieper), nadat hij Oostenrijk en Engeland de oorlog heeft verklaard.
* Keizerin Maria Theresia wordt ingehuldigd als Landsvrouwe van de [[Oostenrijkse Nederlanden]].
 
===1745===
* Omdat zij de erfopvolging van Maria-Theresia uit [[#1740|1740]] betwisten, bezetten de Fransen de stad Brussel en voeren een veroveringsoorlog in de [[Oostenrijkse Nederlanden]], waarbij ze succesvol tegen de aanwezige alliantie van Nederlandse, Britse en Oostenrijkse troepen strijden. De vestingwerken van de [[Barrièretraktaat|barrièresteden]] zijn jarenlang sterk verwaarloosd door het geldgebrek van de Republiek en houden geen stand. Ook [[Gent]] wordt ingenomen door de Franse troepen onder anderen onder leiding van [[Maurits van Saksen (1696-1750)|Maurits van Saksen]]. De Zuidelijke Nederlanden kunnen zich niet terdege verzetten, omdat de plaatselijke legers door Maria-Theresia voor de strijd in [[Silezië]] zijn opgeroepen.
 
===1746===
* [[11 oktober]] de Fransen onder leiding van [[Maurits van Saksen (1696-1750)|Maurits van Saksen]] veroveren Brussel en Namen, en bezetten zo goed als volledig de Oostenrijkse Nederlanden. Deze komen daardoor onder Frans bestuur, georganiseerd door [[Moreau de Séchelles]], lid van de [[Raad van State (Frankrijk)|Franse Raad van State]]. De Fransen beseffen dat ze de Zuidelijke Nederlanden niet zullen kunnen behouden, maar het gebied vormt bij komende vredesonderhandelingen een kostbare inzet.
 
===1747===
* Gehele jaar - [[Oostenrijkse Successieoorlog]], [[#1740|1740]]-[[#1748|1748]].
[[Bestand:Battle of Lauffeldt.jpg|thumb|Maarschalk Maurits van Saksen bij de [[Slag bij Lafelt|slag om Lafelt]] ook bekend als de ''Slag om [[Maastricht]]'' door tijdgenoot [[Pierre Lenfant]].]]
[[Bestand:GezinStadhouderWillemIV.jpg|miniatuur|Willem IV met zijn vrouw en kinderen, kort voor zijn overlijden]]
* [[17 april]] - De Republiek kiest de kant van Oostenrijk, waarop Franse troepen het gebied van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Noordelijke Nederlanden]] binnenvallen. De reeds aangevatte vredesonderhandelingen in [[Breda (stad)|Breda]] worden afgebroken. In enkele weken tijds veroveren de troepen van [[Lodewijk XV van Frankrijk]] de belangrijkste plaatsen in [[Zeeuws-Vlaanderen]]. In de Noordelijke Nederlanden ziet men al een herhaling van het [[rampjaar]] en er vinden [[Orangisme (Republiek)|Orangistische]] oproeren plaats.
* [[24 april]] - Inname van [[Sluis (stad)|Sluis]] door Franse troepen.
* 24 april - In [[Veere (stad)|Veere]] is er een volksbeweging ten gunste van Oranje.
* [[30 april]] - Inname van [[Sas van Gent]] door Franse troepen.
* [[2 mei]] - In paniek wordt [[Willem IV van Oranje-Nassau]], stadhouder van Friesland, tot stadhouder van alle gewesten van de Republiek benoemd, nadat rellen zijn uitgebroken in Zeeland. De Prins en de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] kunnen het echter niet eens worden over de positie en de bevoegdheden van de stadhouder. Zij leggen hem een instructie voor die overeenkomt met de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie van Utrecht]]. Willem Karel wil alleen de eed afleggen op de instructie van zijn voorganger [[Willem III van Oranje|Willem III]].
* [[10 mei]] - Inname van [[Hulst (stad)|Hulst]] door Franse troepen. Heel [[Staats-Vlaanderen]] is nu in Franse handen.
* [[11 mei]] - Prins Willem IV doet zijn intrede in Amsterdam. Ter begroeting zijn niet alleen de burgemeesters, maar ook alle predikanten aanwezig. Wie geen oranje draagt loopt kans in de gracht gegooid te worden. Willem IV is de eerste die stadhouder is van alle gewesten. Ook is het ambt nu erfelijk in mannelijke en vrouwelijke lijn, zodat de Republiek ''de facto'' een monarchie is geworden, terwijl Willem IV meer macht heeft gekregen dan zelfs Willem III had. Zijn bewind loopt tot zijn dood in [[#1751|1751]]). Hij is gehuwd met [[Anna van Hannover]].
* [[20 mei]] - De afgebroken vredesonderhandelingen van [[Breda (stad)|Breda]] worden in [[Aken (stad)|Aken]] voortgezet.
* [[2 juli]] - [[Slag bij Lafelt]] ([[Riemst]]) tussen [[Koninkrijk Frankrijk (1589-1792)|Frankrijk]] en de [[Oostenrijkse Nederlanden]]. Langs de Romeinse [[Heerweg|heirbaan]] tussen [[Tongeren (stad)|Tongeren]] en [[Maastricht]], rond het gehucht [[Lafelt]] (tegenwoordig een gehucht van [[Riemst]]), treffen de legers (in totaal 150.000 man) elkaar. De legers o.l.v. Cumberland en Waldeck lijden een nederlaag. De tol die deze bloedigste veldslag uit de geschiedenis van Belgisch-Limburg eist, is bijzonder zwaar: 10.971 gesneuvelden aan Franse zijde, 6707 slachtoffers bij de geallieerden en 3112 afgeslachte paarden. Andere bronnen spreken over ongeveer 5000 gesneuvelden en 10.000 gewonden.
* [[16 september]] - Franse troepen nemen de onneembaar geachte [[Staats-Brabant]]se vesting [[Bergen op Zoom (stad)|Bergen op Zoom]] in. De stad wordt zwaar geplunderd en capituleert. De extra geheven taks van 2% op grote vermogens moest bijdragen aan de onkosten die met de oorlog gepaard gingen, maar blijken niet voldoende. Men kijkt uit naar vrede als oplossing.
* [[November]] - Verheffing van Willem IV van Oranje-Nassau tot [[erfstadhouder]] van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek der Verenigde Nederlanden]].
* December - De Leidse uitgever [[Elie Luzac]] brengt onder eigen naam het boek van de gevluchte Franse arts [[Julien Offray de La Mettrie]]: ''"L'homme machine"''. Hij wordt prompt zelf in rechte vervolgd.
 
===1748===
* [[8 maart]] - De [[Anna van Hannover|Prinses van Oranje]] schenkt het leven aan een erfprins: [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem Batavus]].
* [[17 maart]] - Een oproer in [[Groningen (stad)|Groningen]] is de opmaat naar het [[Pachtersoproer]] dat op de [[Rembrandtplein (Amsterdam)|Botermarkt]] in Amsterdam breekt na rellen in Friesland en Groningen tegen de gehate [[belastingpachter]]s.
* [[Augustus (maand)|Augustus]] - Willem IV krijgt protest tegen belastingverpachting en ambtenverkoop. De [[Doelisten]] willen terug naar het vorige systeem mét herstel van de privileges van de gilden.
* [[September]] - Willem IV benoemt in Amsterdam een aantal andere regenten, en stemt toe in de verkiezing van een vrije krijgsraad.
* [[18 oktober]] - Met de [[Vrede van Aken (1748)|Tweede Vrede van Aken]] komt een eind aan de [[Oostenrijkse Successieoorlog]]. Onder de bepaling van het vredesakkoord behoudt de [[Habsburg]]se keizerin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] het bewind over de [[Zuidelijke Nederlanden]] die zullen worden bestuurd door een raad. De Republiek van de Noordelijke Nederlanden mag opnieuw garnizoenen legeren in de bevrijde barrièresteden, alhoewel de militaire betekenis van deze steden gering is geworden. Door deze nieuwe vrede van Aken wordt de macht van de Republiek sterk aangetast.
* [[13 november]] - In [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] wordt Jan De Lichte, berucht bendeleider, ter dood gebracht.
* [[December]] - Naast het stadhouderschap krijgt [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV]] nu ook de benoeming van erfelijk kapitein-admiraal uit handen van de Staten-Generaal.
 
===1749===
* [[23 april]] - [[Karel van Lotharingen (1712-1780)|Karel van Lotharingen]], die de Oostenrijkse Nederlanden in naam bestuurt, laat het eigenlijke bestuur over aan een gevolmachtigd minister.
 
<span id=1750 ></span>
 
===~1750===
[[Bestand:Brugge - Braamberg - België.jpg|thumb|De Braamberg in 1750 met de toen nog niet overdekte [[Vismarkt (Brugge)|Vismarkt]] in [[Brugge]]. Centraal achteraan staat de Sint-Donaaskathedraal.]]
* De vestiging van nieuwe nijverheden in de tweede helft van de [[18e eeuw]] brengt economische heropleving en [[Gent]] wordt een eeuw lang weer de grootste stad van [[België]] tot de [[hongersnood]] van [[1845]]-[[1848]].
* Tijdens het [[Oostenrijkse Nederlanden|Oostenrijkse bewind]] kent ook de stad [[Brugge]] een economische heropbloei. Een aantal belangrijke infrastructuurwerken die invloed hebben op het middeleeuwse handelscentrum binnen de [[Brugse stadspoorten#Eerste stadsomwalling|eerste omwalling]] worden in deze periode uitgevoerd.
* Keizerin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] stelt zich harder op tegen de Noordelijke Nederlanden, en eist opheffing van de handelsbelemmeringen op de [[Westerschelde|Schelde]]. Ze verlangt tevens dat de tariefbegunstiging van de Hollandse Republiek wordt afgeschaft, en weigert verdere onderhoudskosten voor de [[Barrièretraktaat|barrièresteden]] af te dragen, indien aan deze voorwaarden niet voldaan wordt.
 
===1751===
[[Bestand:Brugge (Belgium) - Coupure - kanaal.jpg|thumb|De Coupure in [[Brugge]].]]
[[Bestand:Koenig v preussen.jpg|thumb|„König von Preußen“, schip van de [[Pruisische Aziatische Compagnie|KPAC]].]]
* Het graven van de [[Coupure (Brugge)|Coupure]] in 1751-1753 maakt een verbinding mogelijk met het [[Kanaal Gent-Brugge|kanaal naar Gent]].
* [[13 juni]] - De koning van Pruisen verleent een octrooi aan een groep van zes financiers om de [[Pruisische Aziatische Compagnie]] op te richten. De zes komen uit Frankrijk, Vlaanderen en Holland.
* [[22 oktober]] - [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV]] overlijdt, wat in de Noordelijke Nederlanden dan door nog maar weinig mensen wordt betreurd; hij blijkt niet de hervormingen te hebben kunnen brengen waarop men hoopte. Voor politieke vernieuwing zoekt men hierna geen aansluiting meer bij het [[Orangisme (Republiek)|Orangisme]]. De regenten nemen bestuur over tot de meerderjarigheid van [[Willem V van Oranje-Nassau|Stadhouder Willem V]] in 1766. Zijn moeder [[Anna van Hannover|Anna]] is zijn gouvernante (tot haar dood in [[#1759|1759]]).
 
===1752===
* [[9 september]] - [[Mechelen (stad)|De Mechelse]] kronieker [[Jan Frans Michel]] vertrekt voor een 10 maanden durende reis vanuit de haven van [[Emden (Nedersaksen)|Emden]] naar [[Chinees Keizerrijk|China]] in dienst van de [[Pruisische Aziatische Compagnie]].
* Opening van het kanaal [[Rupel]]–Leuven of de [[Kanaal Leuven-Dijle|Leuvense Vaart]].
 
===1753===
* [[13 mei]] - In [[Brussel (stad)|Brussel]] stelt [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] haar [[eerste minister]] [[Karl Johann Philipp von Cobenzl]] aan, en landvoogd [[Karel van Lotharingen (1712-1780)|Karel van Lotharingen]] laat het bewind grotendeels aan hem over in de plaats van markies van Botta-Adorno, die vanwege een slechte gezondheid verzocht om terug te mogen keren. Von Cobenzl is een leidende figuur voor de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] en regeert als een verlicht despoot tot 1770. Zijn beleid forceert verdere centralisatie van bestuur en hij beknot de rechten van de kerk.
 
===1754===
* Door een hervorming van de [[Staten van Vlaanderen]] hebben de kleine [[kasselrij]]en inspraak in het bestuur. Ze betalen hiervoor wel een fikse belasting aan de keizerin.
 
===1756===
[[Bestand:Paulus Constantijn la Fargue - De kom in de trekvaart tussen Den Haag en Leiden in Leidschendam.jpg|thumb|''De kom in de [[trekvaart]] tussen Den Haag en Leiden in Leidschendam'', 1756, [[Paulus Constantijn la Fargue]].]]
* [[1 mei]] - [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] sluit een [[Verdrag van Versailles (1756)|eerste vriendschapsverdrag]] met de Franse [[Huis Bourbon|Bourbon]]s, in het kader van de "[[Renversement des alliances]]". [[Belgium Austriacum]] (de Zuidelijke Nederlanden) zou daarbij een apart koninkrijk voor [[Filips van Parma]] (schoonzoon van Lodewijk XV) worden op het moment dat Oostenrijk [[Silezië]] terug zou verwerven. Oostenrijk zou op dat ogenblik ook een aantal Zuid-Nederlandse steden aan Frankrijk afstaan.
* De [[Zevenjarige Oorlog (1756-1763)|Zevenjarige Oorlog]] stelt de republiek voor een dilemma. Het Europese strijdtoneel heeft een verschuiving laten zien nu Frankrijk en Oostenrijk een bondgenootschap vormen tegenover Engeland en de opkomende macht Pruisen. Men kiest neutraal te blijven, maar de handel lijdt wel onder deze oorlog.
 
===1757===
* [[1 mei]] - Tweede [[Vrede van Versailles (1757)|Vrede van Versailles]] tussen [[Koninkrijk Frankrijk]] en [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Oostenrijk]]. Het nieuwe verdrag verandert [[Verdrag van Versailles (1756)|het eerste]] in een uitdrukkelijk bondgenootschap, en Frankrijk belooft Oostenrijk zijn hulp tegen [[Pruisen]].
 
===1758===
* Het [[Verdrag van Versailles (1758)|Derde Verdrag van Versailles]] wordt afgesloten tussen [[Koninkrijk Frankrijk]] en [[Oostenrijk]]. Daarin worden de vorige verdragen tussen beide mogendheden bevestigd, maar wordt de overeenkomst uit het voorlaatste, als zou [[Belgium Austriacum]] als aparte staat aan [[Filips van Parma|don Filips]] worden afgestaan, herroepen.
* Aanstelling in de [[Zuidelijke Nederlanden]] van ambtenaars tot voorzitter van de [[Geheime Raad]], de [[Raad van Financiën]] en de [[Rekenhof|Rekenkamer]].
 
===1759===
* [[P.F. De Nény]] wordt tot hoofdvoorzitter van de [[Geheime Raad]] (± vice-eerste minister) benoemd en werkt in dien verstande nauw samen met eerste minister [[Karl Johann Philipp von Cobenzl|Cobenzl]]. Hij staat open voor de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] en is zelfs anti-klerikaal.
* Als [[Anna van Hannover]] overlijdt, neemt [[Lodewijk Ernst van Brunswijk-Lüneburg-Bevern|Lodewijk Ernst van Brunswijk]] de voogdij over [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] op zich volgens het reglement van Tutele: ''de magistraatsbenoemingen komen toe aan de vroedschappen'', met uitzondering van Friesland. Daar is grootmoeder Maria Louise ([[Marijken Meu]]) de regentes.
 
===1760===
* Eind januari - Door enkele dijkdoorbraken komt een groot deel van het Nederlandse rivierenland blank te staan. In het [[Rijk van Nijmegen]], het [[Land van Maas en Waal]], de [[Krimpenerwaard (streek)|Krimpenerwaard]] en vele andere laaggelegen gebieden moeten boerengezinnen met hun vee vluchten naar hogergelegen streken, waar ze wekenlang in rieten hutjes bivakkeren.
* [[11 februari]] - Schandaal van de Van Harens: In Den Haag wordt de protestantse voorzitter van de Raad van State [[Onno Zwier van Haren]] samen met zijn broer Willem door twee van zijn dochters aangeklaagd wegens [[seksueel misbruik]]. Onno Zwier liep in de Haagse hofkringen toch al wat in de weg. Hij stond ervoor bekend om als Fries nogal veel kabaal te maken.
 
===1763===
[[Bestand:Treaty of Paris by Benjamin West 1783.jpg|thumb|[[Vrede van Parijs (1763)]].]]
* [[10 februari]] - [[Vrede van Parijs (1763)|Vrede van Parijs]]: De vrede betekent het einde van de [[Zevenjarige Oorlog (1756-1763)|Zevenjarige Oorlog]] en levert Engeland grote gebiedswinst in de koloniale wereld op. Het verwerft er zowat alle Franse bezittingen op het Noord-Amerikaanse continent (onder andere [[Canada]]) en [[Florida (staat)|Florida]], dat tot dan toe Spaans bezit geweest is. Hier begint het proces dat gemaakt heeft dat het grootste deel van [[Noord-Amerika]] nu Engelstalig is. Het betekent ook het einde van het Franse koloniale imperium in Amerika. Koning George III van Groot Brittannië verkrijgt bovendien de Frans-Indische bezittingen. Spanje behoudt Cuba en Pruisen behoudt Silezië.
* [[15 februari]] - [[Vrede van Hubertusburg]] tussen [[Pruisen]], het [[aartshertogdom Oostenrijk]] en het [[Keurvorstendom Saksen (1547-1806)|keurvorstendom Saksen]]: [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Keizerin Maria Teresia van Oostenrijk]] verwerft Silezië niet want dit blijft bij Pruisen. De afspraak van de [[Verdrag van Parijs (1757)|vrede van Parijs van 1757]] gaat niet door. Oostenrijk staat in de [[Zuidelijke Nederlanden]] geen steden aan de Fransen af. Ook de plannen om voor Filips van Parma een onafhankelijk koninkrijk te maken komen op de helling. De gevolgen van de grote oorlog blijven voor de zuidelijke Nederlanden eerder beperkt op die manier.
* [[23 februari]] - De slaven op de Zeeuws-Hollandse [[Suikerrietplantage|suikerplantage]] [[Berbice]] komen in opstand onder leiding van [[Cuffy (persoon)|Cuffy]].
* [[Muiterij]] op het VOC-schip [[Nijenburg (schip)|Nijenburg]].
* [[25 juli]] - de [[Amsterdamse effectenbeurs|beurs van Amsterdam]] doorstaat een financiële crisis, als gevolg van het einde van de Zevenjarige Oorlog. Handelshuis [[Jan Isaak de Neufville]] gaat failliet.
* Er wordt in de [[Zuidelijke Nederlanden]] een grondige wegenschouwing uitgevoerd in opdracht van keizerin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]]. Ook worden Bestuurscommissies aangesteld om problemen rond handel, financies en onderwijs aan te pakken, wat leidt tot een betere lastenverdeling.
* In de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Verenigde Provinciën]] heerst grote onenigheid over het budget voor het leger en herstel van de vloot. Amsterdam is hardnekkig, waardoor er niet meer geld vrijkomt en er weinig sprake is van uitbreiding.
* [[September]] - De familie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] doet op een [[Grand tour|grote rondreis]] in Europa onder meer [[Luik (stad)|Luik]], [[Tienen]] en [[Leuven]] aan. In oktober arriveren ze te [[Brussel (stad)|Brussel]] waar ze hopen op een recital in de aanwezigheid van landvoogd [[Karel van Lotharingen (1712-1780)|Karel Alexander van Lotharingen]] (broer van [[keizer Frans I Stefanus]]).
 
===1765===
[[Bestand:Mozart painted by Greuze 1763-64.jpg|thumb|[[Wonderkind]] [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] in 1763-64.]]
* [[13 juli]] - [[Charles Watson-Wentworth|Rockingham]] wordt eerste minister van Groot-Brittannië en erkent onmiddellijk de Amerikaanse onafhankelijkheid.
* [[Keizer Jozef II|Jozef II]] wordt keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]]. Hij wordt mederegent naast zijn moeder [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]]. In de binnenlandse politiek streeft hij naar centralisatie van bestuur, waardoor hij in conflict raakt met de Hongaren en de Zuidelijke Nederlanden.
* [[Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)|Maria Theresia]] geeft de stad [[Brussel (stad)|Brussel]] toelating om de baan van [[Boom (gemeente)|Boom]] naar [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] aan te leggen.
* [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] speelt in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] [[orgel]].
 
===1766===
* [[29 januari]] - Eerste concert van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] te [[Amsterdam]].
* [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] wordt meerderjarig.. Het is de leiders van de Republiek duidelijk, dat de jonge prins niet gereed is om de leiding van de legers en van de gewesten op zich te nemen. Daarom stelt de advocaat [[Pieter van Bleiswijk]] in het geheim de [[Akte van Consulentschap]] op, waarin de Hertog van Brunswijk wordt benoemd tot 'consulent' van de prins: eerste en hoogste raadgever. In deze hoedanigheid zal de Hertog feitelijk de bevoegdheden van de stadhouder uitoefenen, maar kan niet verantwoordelijk worden gehouden. Als later deze regeling bekend wordt, ontstaat algemene verontwaardiging.
* De eerste overblijfselen van een [[Mosasaurus]] worden gevonden in de ondergrondse [[kalksteengroeve|mergelgroeven]] van de [[Sint-Pietersberg]] ten zuiden van [[Maastricht]].
 
===1767===
* [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] treedt in het huwelijk met [[Wilhelmina van Pruisen (1751-1820)|Wilhelmina van Pruisen]].
 
===1768===
* De historicus [[Jan Wagenaar (geschiedschrijver)|Jan Wagenaar]] publiceert zijn opus magnum: "''Amsterdam, in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen, voorregten, koophandel, gebouwen, kerkenstaat, schoolen, schutterye, gilden en regeeringe enz.''", (13 delen).
 
===1770===
* [[19 april]] - De stad [[Amsterdam]] en de [[West-Indische Compagnie|WIC]] nemen van de erven van [[Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck|familie Van Aerssen van Sommelsdijck]] het aandeel in de [[Sociëteit van Suriname]] over voor 700.000 gulden, ieder voor de helft.
* [[22 december]] - Het [[IJzerkoekenoproer]] in [[Coevorden]]. De [[kerkenraad]] had een voorstel gedaan tot ''afschaffing van dat oudt en slegt gebruik, dat op nieuwjaarsdag lange heeft plaatsgehad, met betrekking tot het uitdelen van zo genoemde nieuwjaars- of [[Kniepertie|ijzerkoeken]] aan straatlopers en dergelijke.'' De aanstichters van het oproer (waaronder de vader van [[Berend Slingenberg]]) worden aangeklaagd wegens het opzettelijk veroorzaken van onlusten.
 
===1771===
* [[6 augustus]] - Het zilverwerk, Chinees porselein, Japans lakwerk, schilderijen etc van de verzamelaar [[Gerrit Braamcamp]] worden verkocht. Er waren 12.000 toegangsbewijzen gedrukt en gedurende drie weken waren de kijkdagen; 20.000 mensen zouden langs zijn geweest.
* [[9 oktober]] - [[Vrouw Maria]], een Nederlands zeilschip onderweg van [[Amsterdam]] naar [[Sint-Petersburg]], vergaat in de [[Oostzee]] voor de kust van [[Finland]]. Aan boord is een aantal schilderijen dat in opdracht van [[Catharina II van Rusland|Catharina de Grote]] is gekocht op de boedelveiling van [[Gerrit Braamcamp]].
* Graaf [[Joseph de Ferraris]] (°1726 +1814) maakt een kaart van de [[Oostenrijkse Nederlanden]] waar hij aan werkt tot 1778. Het is de eerste topografische kaart van België. Woningen krijgen een nummer om aan te geven tot welke gemeente ze behoren.
* Ordonnanties worden uitgevaardigd in de [[Zuidelijke Nederlanden]] om de rekrutering van de [[geestelijke|reguliere geestelijkheid]] te bemoeilijken.
 
===1772===
* [[14 januari]] - De [[Vrijmetselarij|vrijmetselaars]] worden in Noord-Nederland actief. ''De Groot Meester Nationaal van d'aloude en Zeer Eerwaarde Maatschappij der Vrije en Aengenomen Metzelaers, in de Republieq der Verenigde Nederlanden, ressort van de Generaliteit en onderhorige Volksplantingen'' verleent de [[loge L'Union Provinciale]], gevestigd in [[Groningen (stad)]] haar [[constitutiebrief]].
* [[18 mei]] - Eerste vergadering van het [[Bataafs Genootschap voor Proefondervindelijke Wijsbegeerte|Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte]] te Rotterdam.
* [[17 september]] - Doop in de Grote Kerk van Den Haag van de erfprins [[Willem I der Nederlanden|Willem Frederik]]. De [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] zijn getuige.
* Instelling van de Keizerlijke [[Academie voor Wetenschappen en Schone Letteren]] in de Zuidelijke Nederlanden.
* [[5 november]] - Raadspensionaris [[Pieter Steyn]] overlijdt en wordt door [[Pieter van Bleiswijk]] opgevolgd, die door de hertog van Brunswijk zelf gevormd en naar de hand gezet is. Aan het hof zijn [[Willem Bentinck (1704-1774)|Willem Bentinck]] van Rhoon en prinses [[Wilhelmina van Pruisen (1751-1820)|Wilhelmina van Pruisen]] (echtgenote van Willem V) het danig oneens met Brunswijk, en stellen zich duidelijk als tegenstanders op.
* [[22 december]] - Opnieuw financiële crisis in Amsterdam. De [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek]] wordt getroffen door een reeks [[faillissement]]en in de bankwereld, onder andere van het bankierskantoor [[Clifford (familie)|Clifford]]. Dit is nog een gevolg van de [[Zevenjarige Oorlog (1756-1763)|Zevenjarige Oorlog]] en van slechte beleggingen in de [[Britse Oost-Indische Compagnie]]. Nog een aantal andere handelsondernemingen gaan in faling als gevolg van minder goede resultaten van de [[Britse Oost-Indische Compagnie]], en de mindere suikeroogst in [[Suriname]].
 
===1773===
* Er worden in de Zuidelijke Nederlanden door paus Clemens tijdelijk een aantal kloosters afgeschaft, zoals het jezuïetenklooster in 1773 en het kartuizerinnenklooster in 1783. En 14 Theresiacolleges worden opgericht.
 
===1774===
* Op initiatief van [[keizer Jozef II]] worden in 1784 de kerkhoven in de steden afgeschaft. Rondom de [[Sint-Salvatorskathedraal|Sint-Salvatorskerk]] in [[Brugge]] wordt deze ruimte herleid tot een tuin, aan de [[Sint-Jakobskerk (Brugge)|Sint-Jakobskerk]] ontstaat een plein.
 
===1775===
* Het eerste [[gemeenschapsinstelling|jeugdverbeteringsgesticht]] van Europa wordt geopend in [[Geel (stad)|Geel]].
 
===1777===
* [[1 maart]] - Oprichting van de Economische Tak van de Hollandse Maatschappij der Wetenschappen. Ze geeft uiting aan het economisch streven van de [[patriotten]], en de wil om het verval van de Hollandse welvaart om te keren.
* De [[Oostendse Compagnie]], de gebruikelijke benaming voor de ''Generale Keizerlijke Indische Compagnie'' soms afgekort tot GIC, wordt ontbonden. De eindafrekening levert 7.500.000 gulden zuivere winst op of 166% van het beginkapitaal.
 
===1778===
* De Staten-Generaal leggen zich bij de voorschriften van de Engelsen neer voor wat betreft de contrabande. Amsterdam en Haarlem vinden echter dat de handelskonvooien volledig vrij moeten zijn. Daarop trekt Frankrijk alle handelsvoordelen voor de Republiek in, met uitzondering van Amsterdam en Haarlem.
* [[4 september]] - In Aken zijn er onderhandelingen aan de gang tussen de Amsterdammers en de Amerikanen, over een mogelijk handelsakkoord.
* [[Keizer Jozef II]] wil de [[Oostenrijkse Nederlanden]] liever kwijt door ze te ruilen tegen delen van [[Beieren]]. Maar [[Frederik II van Pruisen|Frederik de Grote]] van [[Pruisen]] weigert dit.
 
===1780===
[[Bestand:Johann Zoffany 004.jpg|thumb|[[Maria Christina van Oostenrijk (1742-1798)|Maria Christina van Oostenrijk]], [[Lijst van landvoogden van de Nederlanden|Landvoogdes van de Oostenrijkse Nederlanden]].]]
 
* [[17 april]] - Engeland verklaart dat het [[Vrede van Westminster (1674)|handelsverdrag van 1674]] komt te vervallen, omdat de Republiek zich niet aan het defensief verdrag van 1678 houdt. Met meer dan 120 schepen overheersen de Engelsen de vloot van 17 schepen van de Republiek, waardoor de Nederlandse handel grote schade wordt toegebracht. In de Republiek worden [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] en zijn Oranjepartij als schuldigen aangewezen.
* [[11 mei]] - Ook in de Noordelijke Nederlanden wordt nu de eerste dodenakker buiten een stad aangelegd. In de Scheveningse duinen wordt de begraafplaats [[Ter Navolging (Scheveningen)|Ter Navolging]] in gebruik genomen.
* [[4 juli]] - [[Karel van Lotharingen (1712-1780)|Karel van Lorreinen]], [[landvoogd]] van de [[Oostenrijkse Nederlanden]] overlijdt in [[Tervuren]]. Jozef II, een zoon van Maria Theresia, regeert en hij stelt zijn zuster aartshertogin [[Maria Christina van Oostenrijk (1742-1798)|Maria Christina van Oostenrijk]] met haar man hertog [[Albert Casimir van Saksen-Teschen]] als landvoogden aan (tot 1793). Jozef II laat echter zijn zuster inzake het bewind in de [[Zuidelijke Nederlanden]] weinig vrijheid.
* De voor Nederland dramatisch verlopende oorlog zorgt ook voor een toenemende politisering. In de jaren 60 en 70 is al een [[Vaderlandsliefde|vaderlandcultus]] ontstaan, waarbij men denkt het verval te kunnen stoppen. Hierin speelt ook de [[Verlichting (stroming)|Nederlandse Verlichting]] mee, waar men uitgaat van een maakbare samenleving. De vaderlandcultus slaat nu echter om in een fel nationalisme, waarvan de aanhangers zich [[patriotten]] noemen.
* [[10 december]] - de Republiek ondertekent een verbond van gewapende neutraliteit met Katharina van Rusland (en nog een aantal andere mogendheden).
* [[20 december]] - De [[Vierde Engels-Nederlandse Oorlog]] als gevolg van de smokkelhandel van de Nederlanders met de Noord-Amerikaanse opstandelingen, zal duren tot 1784.
 
===1781===
* [[Juli]] - [[Keizer Jozef II]] reist incognito als ''Graaf Von Frankenstein'' door de [[Oostenrijkse Nederlanden]].
* [[Oostende]] wordt tot vrijhaven verklaard en kent grote bloei als gevolg van de 4de Engelse oorlog tussen Groot Brittannië en Noord Nederland.
* [[5 augustus]] - [[Slag bij de Doggersbank (1781)|Slag bij de Doggersbank]]. De Engelse vloot valt een Nederlands konvooi aan bij de [[Doggersbank]]. De slag eindigt feitelijk onbeslist, maar wordt in Nederland als een grootse overwinning gevierd en wordt daarna jaarlijks door de [[patriotten]] herdacht met toespraken en banketten.
* [[12 november]] - [[Edict van Tolerantie|Patent van Tolerantie]]: [[keizer Jozef II]] vaardigt een decreet over de religieuze tolerantie uit. "Niet-katholieken", dat wil zeggen [[joden]] maar in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] nu ook [[Protestantisme|protestanten]] krijgen vrijheid van godsdienst, de cultusvrijheid blijft tot de privésfeer beperkt.
* De [[Vereenigde Oostindische Compagnie]] vraagt [[surseance]] van betaling aan en er wordt geen [[dividend]] meer uitgekeerd.
 
===1782===
[[Bestand:Allegorie op het 'Tractaat van Vriendschap en Commercie tusschen hun Hoog Mogenden de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden en de Vereenigde Staaten van America', 1782.jpg|thumb|''[[Allegorie (beeldende kunst)|Allegorie]] op het 'Tractaat van Vriendschap en Commercie tusschen hun Hoog Mogenden de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden en de Vereenigde Staaten van America', 1782''.]]
* Keizer Josef II laat de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] de [[Barrièretraktaat|Barrièresteden]] ontruimen en zet de garnizoenen het land uit. Hiermee komt er een eind aan de Staatse bezetting van de [[Oostenrijkse Nederlanden]].
* [[19 april]] - De [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] sluit overeenkomsten met Frankrijk, en erkent de [[Verenigde Staten|VS]] als zelfstandige staatseenheid waarmee ze diplomatieke betrekkingen wil aangaan. [[Nicolaas van Staphorst]] organiseert een eerste lening aan de VS van vijf miljoen gulden.
* [[18 mei]] - [[Lodewijk Ernst van Brunswijk-Lüneburg-Bevern]] wordt verwaarlozing van de vloot verweten. Hij moet zich naar 's Hertogen Bosch terugtrekken, waarvan hij gouverneur is.
* [[Zomer]] - Pensionarissen Engelbert François van Berckel, Adriaan van Zeeberg en Cornelis de Gijselaar zijn voorstander van verkiezingen door de burgers en de oprichting van [[exercitiegenootschap|vrijkorpsen]]. Zij beramen in het geheim plannen om de stadhouderlijke macht in te perken.
* In de [[Oostenrijkse Nederlanden]] verklaren een aantal provinciale raden, en ook de justitieraden van Luxemburg en Doornik zich onafhankelijk. Zo blijven alleen nog [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]], [[Heerlijkheid Mechelen|Mechelen]], [[Graafschap Namen|Namen]] en [[Opper-Gelre]] vertegenwoordigd in de [[Grote Raad van Mechelen]].
 
===1783===
* [[20 januari]] - De Staten-Generaal vernemen van [[Frederik II van Pruisen]] dat hij geen verdere aantasting van de macht van de stadhouders (i.e. Willem van Oranje) kan toelaten. De Republiek voelt de gevolgen van de vredesafspraken in Frankrijk, maar komt nog niet tot een definitieve vrede met Engeland.
* [[17 maart]] - [[Keizer Jozef II]] laat bij keizerlijk decreet in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] alle kloosters van contemplatieve ordes opheffen. Het bestuur beschouwt ze als "nutteloos" en hun goederen worden in beslag genomen.
* [[16 augustus]] - In Amsterdam komt voor het eerst een groep [[Patriotten]] uit het land bijeen op initiatief van de Gelderse edelman [[Robert Jasper van der Capellen]]. Ook zijn neef [[Joan Derk van der Capellen tot den Pol]] is aanwezig. Hij pleit voor de oprichting van burgercommissies.
* [[3 september]] - De [[Vrede van Parijs (1783)|Vrede van Parijs]] beëindigt de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog]].
* [[31 oktober]] - De eerste Nederlandse gezant in de Verenigde Staten van Amerika, [[Pieter Johan van Berckel]], overhandigt zijn [[Geloofsbrief|geloofsbrieven]] aan het [[Congres van de Confederatie]] in Nassau Hall, [[Princeton-universiteit|Princeton]].
 
===1784===
[[Bestand:OoNL1786.png|thumb|De [[Oostenrijkse Nederlanden]] in 1784]]
* [[14 januari]] - Nederland tekent ook de [[Vrede van Parijs (1783)|Vrede van Parijs]], waarmee een einde komt aan de [[Vierde Engels-Nederlandse Oorlog]].
* Zaterdag [[3 april]] - Hevige rellen in Rotterdam tussen prinsgezinden en patriotten. [[Kaat Mossel]] wordt gearresteerd, vrijgesproken en een jaar later - in afwachting van hoger beroep - naar Den Haag overgebracht.
* [[16 juni]] - De [[Staten van Holland en West-Friesland]] verbieden het dragen van oranje.
* [[8 oktober]] - [[Keteloorlog]]: Twee Oostenrijkse schepen varen op bevel van [[keizer Jozef II]] de [[Schelde (rivier)|Schelde]] op en af. In de buurt van [[Saeftinghe]] reageren Hollandse soldaten. Het enige schot dat in dit treffen wordt gelost treft een soepketel. Hiermee is de Keteloorlog uitgevochten tussen de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] en [[Habsburgse monarchie|Oostenrijk]]. De Schelde blijft gesloten. Men vermoedt echter een expansionistische politiek van Josef II, wat aanleiding is voor de patriotten tot het oprichten van nog meer exercitiegenootschappen. De eis tot heropening zal een jaar later worden afgekocht in Fontainebleau.
* Een aantal nationaal georganiseerde [[Exercitiegenootschap|vrijkorpsen]] tekent in Utrecht de ''Acte van Verbintenis'', waarin ze elkaar beloven te hulp te komen als de patriotse zaak in het geding is. [[Quint Ondaatje]] ijvert voor een nieuwe provinciale grondwet.
* De [[Maatschappij tot Nut van 't Algemeen]] wordt gesticht en houdt zich bezig met zaken die het algemeen belang dienen, zoals onderwijs en ontwikkeling, maatschappelijke discussie. Het motto van 't Nut is: "''Kennis is de weg naar persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling''".
 
===1785===
* De [[Zuidelijke Nederlanden|Zuidelijk Nederlandse]] bakkers moeten hun broden merken om meer eenheid te brengen in de kwaliteit en het gewicht ervan. Meestal vind je op de broden de initialen van de bakkers.
* In Antwerpen gaat [[Charles Proli]] in faling, waardoor de [[Oostendse Compagnie|Indische Compagnie van Oostende]] definitief verdwijnt.
* In de Republiek worden meer [[exercitiegenootschap]]pen of vrijkorpsen opgericht, om de stadhouder te bewegen veranderingen door te voeren en om de vermeende "expansie" van [[keizer Jozef II]] te beteugelen.
* [[14 juni]] - De [[patriotten|patriottische]] vrijkorpsen leggen tijdens hun 3de congres in de Akte van Verbintenis vast dat men er moet naar streven om een Regering van Representatie samen te stellen. In de overeenkomst tussen diverse [[exercitiegenootschap]]pen wordt wederzijdse hulp en bijstand beloofd.
* [[23 juni]] - Het Leidse exercitiegenootschap wordt verboden te exerceren. De drilmeester krijgt een boete van 25 gulden.
* Begin [[september]] - Orangistische rellen in Den Haag worden niet onderdrukt door het garnizoen van de stad. De [[Staten van Holland en West-Friesland|Staten van Holland]] ontnemen stadhouder [[Willem V van Oranje-Nassau]] het bevel over het garnizoen van Den Haag.
* [[4 oktober]] - Het ''Leids Ontwerp'' van [[Wijbo Fijnje]] wordt op de provinciale vergadering van de vrijkorpsen in Holland aangenomen, en is een democratisch beginselprogramma, gebaseerd op de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring.
* [[9 november]] - [[Verdrag van Fontainebleau (1785)|Verdrag van Fontainebleau]]: Jozef II sluit via de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek]] een defensief verbond met Frankrijk. Hierdoor blijft de Schelde gesloten voor [[Zuidelijke Nederlanden|Zuid-Nederlandse]] schepen. De grenzen van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Verenigde Provinciën]] van 1664 worden erkend, maar de Provinciën moeten een schadevergoeding betalen van 9,5 miljoen gulden. Verder wordt voorzien in de overdracht van een aantal gebieden aan de [[Oostenrijkse Nederlanden]], waaronder [[Fort Lillo]] en het grootste deel van het [[graafschap Dalhem]]. [[Obbicht]], [[Papenhoven]] en de [[Redemptiedorpen]] worden bij [[Staats Opper-Gelre]] gevoegd.
* De Engelse gezant [[James Harris]] probeert de Oranjepartij weer tot leven te wekken.
 
===1786===
* Zowat alle regeringscolleges in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] worden opgeheven en vervangen door een "''conseil royal du gouvernement''", die zetelt in [[Brussel (stad)|Brussel]].
* [[11 februari]] - Er volgen in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] ingrijpende verordeningen inzake bestuur, priesteropleiding en volksfeesten. Alle kermissen vallen bijvoorbeeld in het hele land op één en dezelfde zondag.
* [[17 maart]] - [[Orangisme (Republiek)|Orangistische]] relletjes in Den Haag, als de patriottische gedeputeerden van Dordrecht, [[Cornelis de Gijselaar]] en burgemeester [[Paulus Gevaerts]] door de stadhouderspoort van [[Den Haag]] rijden. Gemeenten met patriottische sympathieën worden aangevallen door de prinselijke troepen. Als gevolg van deze actie wordt [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] door de Staten van Holland, Groningen, Overijssel en Zeeland als kapitein-generaal geschorst. De staat van Holland plaatst een kordon van vrijkorporisten om over de troepen van ex-stadhouder Willem te waken.
* [[22 september]] - Als vergelding voor de bezetting van de stadjes [[Elburg (stad)|Elburg]] en [[Hattem]] door de stadhouderlijke troepen, beslissen de [[Staten van Holland en West-Friesland|Staten van Holland]] Willem V als kapitein-generaal te ontslaan en de door hen betaalde troepen naar eigen gewest terug te trekken.
* [[16 oktober]] - In de [[Oostenrijkse Nederlanden]] worden priesteropleidingen door de staat georganiseerd, waarvoor acht ''pro''-seminaries en vier ''generaal''-seminaries zullen worden ingesteld. Dat van [[Leuven]] opent op 1 december, maar er ontstaat onmiddellijk een studentenrevolte, en het seminarie sluit gelijk zijn deuren.
 
===1787===
[[Bestand:Goejanverwellesluis.jpg|thumbnail|''De aankomst van prinses [[Wilhelmina van Pruisen (1751-1820)|Wilhelmina]] bij [[Goejanverwellesluis]]'', [[Dirk Johannes van Vreumingen]].]]
* [[1 januari]] - De gerechtelijke indeling van de [[Zuidelijke Nederlanden]] wordt grondig hervormd, en de juridische voorrechten van de geestelijkheid ingetrokken.
* [[12 maart]] - Vervanging van de oude gewestelijke besturen door intendanties van de 9 kreitsen. De [[Gewestelijke Staten]] weigeren echter belastingen toe te staan, en er begint een algemene volksbeweging.
* [[3 april|3]] en [[20 april]]: Jozef II vervangt de bestaande justitieraden door 2 soevereine justitieraden in resp. [[Brussel (stad)|Brussel]] en [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] met 63 [[Rechtbank van eerste aanleg|rechtbanken van eerste aanleg]].
* [[21 april]] - Burgemeester [[Hendrik Daniëlsz Hooft|Hendrik Hooft]] van Amsterdam laat de tien [[Orangisme (Republiek)|prinsgezinde]] leden uit de vroedschap zetten.
* [[1 mei]] - Vanuit [[Amersfoort]] wordt een aanval gedaan op het patriottische bolwerk [[Utrecht (stad)|Utrecht]].
* [[9 mei]] - legers van de Utrechtse vrijkorpsen slaan de troepen van stadhouder Willem V in de buurt van Vreeswijk terug. Er komen tegenstellingen aan het licht tussen burgerlijke democraten en aristocratisch, staatsgezinde regenten. Er volgt een Orangistische [[Akte van Verbintenis]] in de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Noordelijke Nederlanden]] waar de patriotten de macht grijpen en Willem V afzetten.
* [[30 mei]] - de [[Staten van Brabant]] weigeren aan Oostenrijk belastingen te betalen. Graaf [[Ferdinand von Trauttmansdorff]] wordt gevolmachtigd minister en mag van keizer Jozef II (niet al te vergaande) concessies doen.
* [[3 juli]] - Jozef II roept de gouverneurs naar Wenen voor overleg. Ook een afvaardiging van de Staten van Brabant wordt uitgenodigd. Graaf [[Jozef van Murray]] wordt tijdelijk tot gouverneur benoemd.
* [[18 september]] - De Staten van Holland herroepen alle besluiten tegen de stadhouder.
* [[20 september]] - Prinses Wilhelmina keert terug naar 's-Gravenhage. Stadhouder [[Willem V van Oranje-Nassau]] arriveert drie dagen later waarmee de Oranjerestauratie een feit is. Door interventie van [[Pruisen]] is de burgeroorlog tussen de [[patriotten]] en prinsgezinden neergeslagen. Veel patriotten worden gevangengenomen of wijken uit naar Noord-[[Koninkrijk Frankrijk (1589-1792)|Frankrijk]].
* [[10 oktober]] Amsterdam geeft zich over, als laatste stad in Holland. De [[Karel Willem Ferdinand van Brunswijk-Wolfenbüttel|hertog van Brunswijk]] neemt zijn intrek in een oude katoenfabriek aan de [[Amstelveenseweg (Amsterdam)|Amstelveenseweg]] en zegt toe dat hij zorg zal dragen dat de wraakacties en plunderingen zo veel mogelijk worden onderdrukt. Veel patriotten zijn inmiddels uitgeweken naar Antwerpen, Brussel en sommige Frankrijk. Een enkeling vlucht richting Duitsland.
* [[7 november]] De raadspensionaris [[Pieter van Bleiswijk]] treedt af.
* In de nacht van [[9 november|9]] op [[10 november]] worden in [['s-Hertogenbosch]] bij meer dan 850 huizen de ramen ingeslagen, 250 huizen worden geplunderd. Ook in andere steden vinden plunderingen plaats.
* Alle [[vroedschap]]pen worden gezuiverd van patriotten, waarbij vooral Amsterdam en Alkmaar worden getroffen. Iedereen die actief was als officier van een [[exercitiegenootschap]] of in een defensiecommissie wordt in staat van beschuldiging gesteld.
 
[[Bestand:Reinier Vinkeles - Verwoesting van de begraafplaats der Capellen.jpg|thumb|''Verwoesting van de begraafplaats [[Joan Derk van der Capellen tot den Pol|der Capellen]], 7 augustus 1788'', [[Reinier Vinkeles]].]]
 
===1789===
[[Bestand:Prise de la Bastille.jpg|thumb|De [[bestorming van de Bastille]].]]
[[Bestand:Paul-Jacob Laminit (inc.) Jahann Voeltz (dis.) Combat dans les rues de Gand, novémbre 1789.JPG|thumb|Veldslag in de straten van [[Gent]], november 1789.]]
[[Bestand:Flag of the Brabantine Revolution.svg|miniatuur|Brabantse driekleur]]
* [[Januari]] - [[Hertogdom Brabant|Brabant]] weigert nog belastingen te betalen. Als reactie hierop schort de keizer alle verleende privileges aan het hertogdom op.
* [[Mei]] - Het genootschap ''[[Pro aris et focis]]'' wordt opgericht en de Brabanders verzamelen een leger onder leiding van [[Jan Andries vander Mersch]]. Het leger trekt eerst - zonder op al te veel Oostenrijks verzet te stuiten - [[Hoogstraten]] binnen, waar Van der Meersch het [[Manifest van het Brabantse Volk]] schrijft. Hij verklaart hier de aanval van de [[Zuidelijke Nederlanden]] als een reactie op de meineed van de Oostenrijkse keizer, die zich niet aan de [[Blijde Inkomst]] heeft gehouden.
* [[Mei]] - [[Verbond van Breda]]: tussen twee oppositiebewegingen worden afspraken gemaakt, namelijk enerzijds de ''[[Nootisten]]'' of ''[[Statisten]]'', aanhangers van de Brusselse advokaat [[Hendrik van der Noot|Hendrik Karel Nicolaas van der Noot]] en de Antwerpse kanunnik [[Frans van Eupen]], conservatief en klerikaal, en opkomend voor de rechten der gewestelijke staten, en anderzijds de ''[[Vonckisten]]'', aanhangers van [[Jan Frans Vonck|Johannes Franciscus Vonck]] die zich opstellen als democraten en beïnvloed worden door de denkbeelden van de verlichting. Deze partij streeft eerder naar centralisatie. De Vonckisten steunen dan ook aanvankelijk de hervormingen, anders dan de Statisten die blijven vasthouden aan de oude vrijheden en systemen, maar door de onhandigheid waarop Jozef II ze doorvoert, sluiten de vooruitstrevende Vonckisten zich spoedig aan bij het verzet.
* [[18 juni]] - [[Keizer Jozef II]] schaft het [[Charter van Henegouwen]] en de Blijde Inkomst, de feitelijke grondwet van [[Hertogdom Brabant|Brabant]], af en talrijke notabelen worden gearresteerd.
* [[14 juli]] - Met de [[bestorming van de Bastille]] begint in Frankrijk de [[Franse Revolutie]].
* [[13 augustus]] - [[Akte van Garantie]]: Een Engels-Pruisische overeenkomst ter garantie van de staatsinstellingen van de Nederlandse Republiek. Regenten van de Republiek moeten een "constitutionele eed" op de bestaande staatsregeling zweren. Door deze Akte waarborgen de gewesten elkaar het voortbestaan van het [[stadhouder]]schap.
* [[14 augustus]] - In [[België]] verklaren gematigde opstandelingen onder Hendrik van der Noot met steun van de radicale Vonckisten [[keizer Jozef II]] vervallen van de troon. Daarmee begint de [[Brabantse Omwenteling]].
* [[18 augustus]] - Een groep burgers en werklieden uit [[Luik (stad)|Luik]] en [[Verviers]] trekt naar de regeringsgebouwen. De [[prins-bisschop]] wordt gedwongen het reglement van 1684, dat hem toelaat edicten uit te vaardigen, in te trekken en de aanstelling van nieuwe magistraten te bevestigen, nadat hij het prinsbisschoppelijk reglement van 1784 heeft afgeschaft. De week daarop vlucht hij naar [[Trier]].
* [[26 augustus]] - Met de vlucht van de prins-bisschop begint in het [[Prinsbisdom Luik]] de [[Luikse Revolutie|Luikse Omwenteling]]. Binnen het [[Heilige Roomse Rijk]], waar Luik nog een deel van is, zijn de grote staten [[Pruisen]] en [[Oostenrijk]], op voet van oorlog.
* [[31 augustus]] - De [[Provinciale Staten (Nederland)|Staten]] vergaderen om de [[Luikse Revolutie|Luikse omwenteling]] te bekrachtigen. De prins-bisschop wordt verzocht terug te keren onder de nieuwe constitutie, maar verkiest dat niet te doen. De discussies tussen de verschillende standen kunnen nu beginnen.
* [[18 oktober]] - Het patriottenleger van de Statisten en de Vonckisten kondigt het Manifest van het Brabantse Volk af. Dit verbond verdrijft (tijdelijk) de Oostenrijkers en keizer Josef II wordt van de regering vervallen verklaard. De onafhankelijkheid van de Zuidelijke Nederlanden wordt uitgeroepen, wel met behoud van de landelijke privileges. De Brabantse Omwenteling is tot zover geslaagd.
* [[27 oktober]] - De [[Slag bij Turnhout (1789)|Slag bij Turnhout]] tegen de [[Oostenrijkers]]. Het nieuws van de overwinning in Turnhout verspreidt zich over [[Vlaanderen]] en het verzet neemt daardoor toe. De Brabantse Omwenteling is nu een feit. De Brabanders veroveren respectievelijk [[Gent]], [[Diest]], [[Tienen]] en [[Brussel (stad)|Brussel]]. De slag geeft de directe aanzet tot de (kortdurende) onafhankelijkheid van de Zuidelijke Nederlanden.
* [[24 november]] - Een Pruisisch garnizoen bezet de stad [[Luik (stad)|Luik]] en beschermt daarmee feitelijk zowel de Brabantse als de Luikse revolutie tegen de Oostenrijkers.
* [[17 november]] - De landvoogden nemen de wijk uit Brussel, en dadelijk daarna begint de vlucht van de overheden, de ambtenaars en de uitwijking van nog sporadische aanhangers van het "''[[Jozefinisme|Jozefisme]]''".
* [[20 november]] - Teneinde het uitroepen van de autonomie af te wenden is de verantwoordelijke minister Trautmansdorff met toegevingen begonnen, terwijl hij vergeefs op extra Oostenrijkse troepen wacht.
* [[21 november]] - Nadat Oostenrijks bevelhebber D'Alton het garnizoen van Bergen op Namen doet terugtrekken, slaat het leger in Henegouwen aan het [[Muiterij|muiten]].
* [[2 december]] - De als parlementair gezonden kolonel de Brou bedingt een wapenstilstand van twee maanden.
* [[10 december]] - Tijdens een dienst in de [[Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele|Sint-Goedelekerk]] worden vanaf het koor duizenden kokardes in de [[Brabantse driekleur]] naar beneden gestrooid. Dadelijk worden ze overal gedragen. Honderdvijftig grenadiers verlaten daarop de kazerne en sluiten bij de patriotten aan.
* [[12 december]] - In de ochtend beveelt een radeloze d'Alton de aftocht.
* [[14 december]] - van der Noot stuurt ‘''in naam van de Staten van Brabant en Verenigde Staten''’ boodschappers naar Brussel, Leuven en Antwerpen, om er het Manifest van het Brabantse Volk uit te plakken en gezagsdragers bijeen te roepen die op de uitvoering ervan en op de openbare rust moeten toezien.
* [[18 december]] - Het [[Comiteit van Breda]] doet onder algemeen gejuich zijn intrede in het met de driekleur bevlagde Brussel. Hiermee eindigt in de [[Lage Landen]] het Oostenrijks stelsel dat vierenzeventig jaar heeft geduurd.<ref>Henri Pirenne, ''Geschiedenis van België'', deel 5, hoofdstuk II, ''De Brabantsche omwenteling'' I, p. 473.</ref>
* [[20 december]] - De [[Staten van Brabant]] nodigen de andere Staten uit zich met hen te verenigen.
* [[27 december]] - De [[Staten]] nemen achter gesloten deuren de soevereiniteit in handen.
* In Frankrijk wordt de [[Verklaring van de rechten van de mens en de burger]] afgekondigd door de Assemblée Nationale.
 
===1790===
[[Bestand:Grondgebied Verenigde Nederlandse Staten (1790).jpg|thumb|Grondgebied van de Verenigde Nederlandse Staten (1790). In het grijs de gebieden van het toenmalige Limburg (rond het stadje Limbourg), dat slechts tijdelijk deel uitmaakte van de statenbond]]
[[Bestand:Verenigde Nederlandse Staten 1790.jpg|thumb|Staatkundige toestand in het jaar 1790]]
* [[4 januari]] - Zoals de andere Oostenrijkse Nederlanden roept ook het [[graafschap Vlaanderen]] zijn onafhankelijkheid uit. Dit gebeurt op de Vrijdagmarkt te [[Gent]]. Het "Manifest van Vlaenderen" is opgesteld door [[Charles-Joseph de Graeve]] en [[Jan Jozef Raepsaet]].
* [[7 januari]] - De laatste keer dat de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Zuidelijke Staten-Generaal]] vergaderen op eigen initiatief, is waar zij de '''[[Verenigde Nederlandse Staten]]''' (of ''Verenigde Belgische Staten'', Frans: ''États-Belgiques-Unis'', Duits:''Vereinigte Staaten von Belgien'') uitroepen als een [[confederatie]] van de [[Zuidelijke Nederlanden]] na de kortstondige opstand tegen [[keizer Jozef II]], die zij vervallen verklaren van de macht. De negen stichtende leden van deze statenbond zijn [[Hertogdom Brabant|Brabant]], [[Graafschap Henegouwen|Henegouwen]], [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]], [[West-Vlaanderen (1713)|West-Vlaanderen]], [[Graafschap Namen|Namen]], [[Heerlijkheid Mechelen|Mechelen]], [[Oostenrijks Gelre|"Belgisch" Gelre]], [[Doornik en het Doornikse]]. Statisten en Vonckisten ruziën echter onder mekaar.
* [[20 februari]] - Jozef II overlijdt en zijn broer en opvolger [[keizer Leopold II]] trekt de meeste verordeningen van de Oostenrijkse Nederlanden in.
* [[16 maart]] - de [[vonckisten]] zijn bereid keizer Leopold II te erkennen, de [[statisten]] echter niet. Veel vonckisten vluchten daarop naar Frankrijk. In [[Gent]] melden zich vrijwilligers aan bij de patriotten, onder andere uit Bornem, Hingene en Sint Amands. Samen met hen zweren ook de pastoor en de wethouders van Hingeren getrouwheid aan de [[Staten van Vlaanderen]].
* [[29 maart]] - Op de [[citadel van Antwerpen]] wapperde nog de keizerlijke vlag, tot ook daar het garnizoen zich overgeeft.
* [[3 september]] - [[Slag bij Andenne]]: de patriotten behalen een overwinning op het Oostenrijkse leger.
* [[10 september]] - [[Conventie van Den Haag (1790)|conventie van Den Haag]]: vertegenwoordigers van [[keizer Leopold II]], [[Pruisen]], [[Groot-Brittannië]] en de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Verenigde Provinciën]] leggen de voorwaarden vast voor het herstel van het keizerlijk gezag over de Zuidelijke Nederlanden.
* [[December]] - Het leger van de Belgische patriotten is verzwakt uit de strijd gekomen, die tot de eerdere bevrijding leidde. Door onenigheid en gebrek aan leiderschap kunnen ze niet optornen tegen de Oostenrijkse bezetting. De Verenigde Nederlandse Staten worden ook niet internationaal erkend, moeten toezien hoe de Oostenrijkers eind 1790 gemakkelijk weer hun gezag herstellen.
 
===1791===
* De Oostenrijkers verplichten de burgers in de [[Oostenrijkse Nederlanden]] om alle geweren in te leveren.
* [[24 mei]] - Het octrooi van de [[West-Indische Compagnie]] wordt niet verlengd. De aandeelhouders krijgen 30% van hun geïnvesteerde kapitaal terug in staatsobligaties.
* [[15 juni]] - De Oostenrijkse landvoogden keren terug in België.
 
===1792===
[[Bestand:Rouillard - Dumouriez.png|thumb|Generaal [[Charles-François Dumouriez|Dumouriez]].]]
* [[Januari]] - In Parijs wordt een ''[[Comité général des Belges et Liégeois Unis]] (Verenigde Nederlanders en Luikenaars)'' opgericht, dat een onafhankelijke republiek naar Frans model nastreeft.
* [[20 april]] - Frankrijk verklaart aan Oostenrijk de Oorlog. De strijd wordt grotendeels op gebied van de [[Oostenrijkse Nederlanden]], het latere België, geleverd.
* Bij de eerste Franse inval wijkt de [[Grote Raad van Mechelen]] uit naar [[Roermond (stad)|Roermond]], waar hij nog kan waken over het laatste niet bezette gebiedsdeel, de twaalf overblijvende gemeenten van [[Oostenrijks Gelre]].
* [[1 maart]] - Keizer Leopold sterft en wordt opgevolgd door [[keizer Frans II]].
* [[6 november]] - [[Slag bij Jemappes]]: het Oostenrijkse leger wordt door de Franse generaal [[Charles-François Dumouriez|Charles-François du Périer]], markies Dumouriez in de [[Zuidelijke Nederlanden]] verslagen. De Franse troepen worden als bevrijders gezien, ook omdat de generaal beloofd heeft dat in alle vrijheid een democratische grondwettelijke staat mag worden ingericht. Verder zal hij alles in het werk stellen om de Schelde te heropenen. Generaal Charles François Dumouriez dringt in de Eerste Coalitieoorlog de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] binnen. Dit gebied - later België - komt onder Frans bewind.
* [[28 november]] - De Franse troepen staan in [[Luik (stad)|Luik]]. De prins vlucht. De Luikse revolutionaire comités geraken er niet uit of ze bij [[Zuidelijke Nederlanden|Nederland (België)]] of bij [[Frankrijk]] willen horen.
* [[november]] - De Oostenrijkse landvoogden vluchten van Brussel voor het zegevierende leger van [[Dumouriez]], nadat Maria-Christina nog algeheel herstel van de [[Blijde Inkomst]] heeft beloofd om de [[Statisten]] met Oostenrijk te verzoenen.
* [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] wordt veroverd door de [[Franse Revolutie|Franse revolutionaire]] legers. [[Frankrijk]] opent de [[Schelde (rivier)|Schelde]] weer, (maar de napoleontische oorlogen zullen de handel beperken, en Antwerpen wordt onder [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] een oorlogshaven, een "''Pistool gericht op Engeland''").
* [[13 december]] - De Franse generaal Dumouriez doet zijn intrede in [[Brussel (stad)|Brussel]] en in [[Mechelen (stad)|Mechelen]] en op 30 december in Antwerpen, waar hij belooft dat de Schelde open zal worden verklaard.
 
===1793===
* Het revolutionaire [[Frankrijk]] verklaart de "tirannen" [[George III van het Verenigd Koninkrijk|George III]] en [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] de oorlog.
* [[16 februari]] - Charles-François du Périer, markies valt de Republiek binnen en verovert op 24 februari [[Breda (stad)|Breda]], maar lukt er niet in om [[Willemstad (Noord-Brabant)|Willemstad]] in te nemen. De Zuidelijke Nederlanden worden bij Frankrijk ingelijfd, een annexatie die in een tumultueuze volksstemming wordt goedgekeurd.
* [[1 maart]] - Frankrijk annexeert de stad [[Brussel (stad)|Brussel]].
* [[2 maart]] - Frankrijk annexeert het [[vorstendom Salm]].
* [[2 maart]] - Frankrijk annexeert [[Henegouwen]] en de stad [[Gent]].
* [[4 maart]] - Frankrijk annexeert de stad [[Florennes]].
* [[5 maart]] - Franse troepen worden door de [[Habsburgse monarchie|Oostenrijkers]] verslagen. [[Luik (stad)|Luik]] wordt heroverd en de prins keert op 21 maart terug. Enkele ''[[collaboratie|collaborateurs]]'' met het Franse bewind worden terechtgesteld.
* [[8 maart]] - Frankrijk annexeert de stad [[Leuven]]
* [[8 maart]] - Frankrijk annexeert het [[Markgraaf|markiezaat]] [[markgraafschap Franchimont|Franchimont]], het [[abdijvorstendom]] [[Stavelot-Malmedy]] en het graafschap [[Logne]].
* [[9 maart]] - Frankrijk annexeert [[Namen (stad)|Namen]] en [[Oostende]].
* [[11 maart]] - Frankrijk annexeert [[Ham-sur-Sambre]], [[Fleurus]] en Wasseigne.
[[Bestand:Archdukecharles1.jpg|thumb|[[Karel van Oostenrijk-Teschen|Aartshertog Karel]], nieuwe landvoogd van de [[Oostenrijkse Nederlanden]].]]
* [[18 maart]] - [[Tweede Slag bij Neerwinden]]: De annexatie van de Zuidelijke Nederlanden bij Frankrijk wordt ongedaan gemaakt in de slag van Neerwinden. [[Charles-François Dumouriez]] wordt door het Oostenrijkse leger verslagen. De Franse troepen moeten het land ontruimen. Er ontstaat uitgebreid internationaal diplomatiek overleg over de toekomst van België. Aartshertog [[Karel van Oostenrijk-Teschen|Karel Lodewijk Johan Jozef Laurens]] wordt [[landvoogd]] van de [[Oostenrijkse Nederlanden]] tot 1794.
* [[19 maart]] - Frankrijk annexeert [[Brugge]].
* [[23 maart]] - Frankrijk annexeert de gemeenten in het [[Doornik en het Doornikse|Doornikse]].
* [[24 maart]] - [[Tweede Slag bij Neerwinden]]: de keizer herstelt zijn gezag, na een overwinning.
* [[2 juni]] - De [[jakobijnen]] grijpen de macht in [[Frankrijk]] en zetten de [[girondijnen]] af.
* De bewindhebbers dreigen met de schorsing van de uitbetaling en het sluiten van de werven van de [[Vereenigde Oostindische Compagnie]], nadat eerder de privileges van de bewindhebbers al onder het mes zijn gegaan en een aantal Logementen opgeheven.
|-
|style="background-color:red; width:3px;"|
|style="width:12px;"|
|
 
===1794===
[[Bestand:Early flight 02562u (10).jpg|miniatuur|De Slag bij Fleurus]]
* Frankrijk annexeert de [[Oostenrijkse Nederlanden]], het [[hertogdom Bouillon]] en het [[prinsbisdom Luik]].
* Bij deze tweede Franse inval vertrekt een deel van de [[Grote Raad van Mechelen|raadsleden]] naar [[Regensburg (stad)|Regensburg]] en [[Augsburg (stad)|Augsburg]], in keizerlijk gebied; een ander deel kiest voor het nieuwe regime en gaat in de nieuwe gerechtelijke instellingen zetelen.
* [[26 maart]] - Landvoogd en [[Karel van Oostenrijk-Teschen|Aartshertog Karel]], aan wie de Staten tijdens het zieltogen van de Brabantse Omwenteling de soevereiniteit over België hadden aangeboden en zijn gevolmachtigd minister, graaf von Metternich-Winneburg doen hun intrede te Brussel.
* [[9 april]] - [[Keizer Frans II]] van Oostenrijk komt zelf te Brussel om het begin van de nieuwe veldtocht tegen Frankrijk bij te wonen. Hij laat er zich op 23 april in open lucht op het Koningsplein inhuldigen als hertog van Brabant en van Limburg.
* [[26 juni]] - [[Slag bij Fleurus (1794)|Slag bij Fleurus]]: Tijdens de Eerste Coalitieoorlog dwingt [[Jean-Baptiste Jourdan|graaf Jean Baptiste Jourdan]], een Frans maarschalk, de Oostenrijkers om de Nederlanden te verlaten. Het verlies van de Oostenrijkers brengt de Franse overheersing terug en markeert het begin van de [[Franse tijd in België]] en in [[Franse tijd in Nederland|Nederland]].
 
== Volgende perioden ==
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Tijdlijn_van_de_Lage_Landen_(vroegmoderne_tijd)"