Tweede Wereldoorlog: verschil tussen versies

Na de totstandkoming van het [[Duitse Keizerrijk]] in [[1871]] nam de Duitse macht snel toe, ondersteund door reeds aan de gang zijnde bevolkingsgroei en industriële ontwikkeling. Het nog niet geheel verenigde Duitsland had onder Pruisische leiding al de [[Tweede Duits-Deense Oorlog]] (1864) en de [[Duitse Oorlog|Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog]] (1866) gewonnen. De snelle nederlaag van [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]] in de [[Frans-Duitse Oorlog]] in 1870-71, waarna Duitsland [[Elzas]] en [[Lotharingen (Frankrijk)|Lotharingen]] annexeerde, maakte duidelijk dat de machtsverhoudingen in Europa sinds de [[napoleontische oorlogen]] grondig gewijzigd waren. Bovendien was er een ernstig territoriaal geschil ontstaan tussen Duitsland en Frankrijk, omdat Duitsland Elzas en Lotharingen had veroverd op Frankrijk.

Door een onhandige Duitse buitenlandse politiek onder [[Wilhelm II van Duitsland|Wilhelm II]] ontstonden ook spanningen tussen het Duitse Keizerrijk en het [[Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)|Verenigd Koninkrijk]] en [[Rusland]]. Voor de Britten speelde mee dat Duitsland zich steeds meer ontwikkelde tot een maritieme en industriële rivaal, voor de Russen was de steen des aanstoots de Duitse steun aan [[Oostenrijk-Hongarije]] in de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]], waar die ook Slavische volkeren overheerste. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] (1914-1918) toonde Duitsland aan dat het sterker was dan Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en hun koloniale hulptroepen bij elkaar, omdat in de eerste drie jaar de westelijke mogendheden maar nauwelijks stand konden houden op hun eigen terrein en Duitsland het [[Keizerrijk Rusland|Russische Keizerrijk]] versloeg, al was het dan in bondgenootschap met de Oostenrijkers. In februari 1917 viel het Russische tsaristische regime.

Aan het [[Westfront (Eerste Wereldoorlog)|Westfront]] heerste in april 1917 al ruim twee jaar een bloedige patstelling en vooral het moreel onder de Franse troepen had een dieptepunt bereikt. De oorlogsverklaring van de VS aan Duitsland, uitgelokt door de onbeperkte Duitse duikbotenoorlog, heeft de situatie aan het Westfront gered voor de westelijke geallieerden. Bovendien waren de Duitsers langzamerhand door hun reserves heen. Vooral de geallieerde blokkade van Duitsland had ernstige tekorten aan grondstoffen voor de industrie en voedsel voor de bevolking veroorzaakt. De Duitsers probeerden in maart 1918, toen de [[Vrede van Brest-Litovsk]] met het nieuwe Sovjet-regime beklonken was, met een [[lenteoffensief]] nog één keer aan het Westfront een beslissende doorbraak te forceren, maar tevergeefs. In de herfst van 1918 werd Duitsland alsnog gedwongen een wapenstilstand te tekenen met de Fransen, de Britten en de te hulp geschoten Amerikanen.

Het Duitse keizerlijke regime kwam ten val (evenals het Oostenrijkse), maar uit de [[Vrede van Versailles (1919)]] kwam geen stabiele situatie voort. Er werden enorme herstelbetalingen afgedwongen en enkele territoriale concessies: [[Elzas]] en [[Lotharingen (district)|Lotharingen]] (welke bevolkt werden door [[Etniciteit|etnische]] [[Duitsers]]) moesten terug naar Frankrijk; diverse andere gebieden in het oosten werden aan het sinds 1793 weer onafhankelijke [[Tweede Poolse Republiek|Polen]] afgestaan. [[Oost-Pruisen]] raakte hierdoor geïsoleerd van de rest van Duitsland door de 'corridor van Danzig', waar de eerste schoten van de Tweede Wereldoorlog gelost zouden worden. Volgens Frankrijk was het verdrag niet hard genoeg en moest het [[Rijnland (Duitsland)|Rijnland]] permanent worden bezet en niet voor 15 jaar, zoals in het verdrag uiteindelijk stond. De Franse maarschalk Foch omschreef het Verdrag van Versailles dan ook als 'geen vrede, maar een wapenstilstand van 20 jaar'.

De naoorlogse economische crisis verergerde nadat Duitsland in 1923 de opgelegde herstelverplichtingen niet langer nakwam en Franse en Belgische troepen het [[Ruhrgebied]] bezetten. Hierna braken stakingen uit die door de Duitse staat werden aangemoedigd. Om de stakingskas te vullen draaide de geldpers en dit veroorzaakte hyperinflatie. De economische chaos ontketende in het hele land onlusten en de [[Weimarrepubliek]] verloor de steun van de door de geldontwaarding verarmde burgerij. De [[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij]] onder leiding van [[Adolf Hitler]] grepen deze onlusten aan om in 1923 in Beieren een greep naar de macht te doen.

Deze [[Bierkellerputsch]] mislukte en Hitler werd tot 5 jaar gevangenisstraf veroordeeld, waarvan hij uiteindelijk 1 jaar moest uitzitten. Tijdens deze detentie dicteerde hij zijn beruchte boek [[Mein Kampf]] dat later een centrale plaats in de [[nazipropaganda]] zou innemen. Ondanks aanvankelijke tegenslagen vond het [[nationaalsocialisme]] in de Duitse poel van armoede, angst, chaos en onvrede van de jaren twintig en dertig een vruchtbare voedingsbodem. Adolf Hitler bleek namelijk te beschikken over een opmerkelijk redenaarstalent en politiek instinct. Deze twee eigenschappen, opgeteld bij zijn dominerende drang naar macht en gebrek aan moreel besef stelden hem in staat de situatie uit te buiten en zouden hem en zijn partij de overheersing en de ondergang brengen.