Karel de Stoute: verschil tussen versies

| periode =[[1467]] - [[1477]]

| periode2 = [[1467]] - [[1477]]

| periode3 =[[1473]] - [[1477]]

| religie =[[Rooms-katholiekeKatholieke kerk|Rooms-katholiek]]

'''Karel de Stoute''' ([[Dijon]], [[10 november]] [[1433]] – [[Nancy]], [[5 januari]] [[1477]]) was hertog van [[Hertogdom Bourgondië|Bourgondië]], [[Hertogdom Brabant|Brabant]], [[Hertogdom Limburg|Limburg]] en [[Hertogdom Luxemburg|Luxemburg]], graaf van [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]], [[Graafschap Artesië|Artesië]], [[graafschap Bourgondië|Bourgondië]], [[Graafschap Henegouwen|Henegouwen]], [[Graafschap Holland|Holland]], [[Graafschap Zeeland|Zeeland]] en [[Graafschap Namen|Namen]], heer van [[Heerlijkheid Mechelen|Mechelen]]. In [[1472]] werd hij bovendien hertog van [[Hertogdom Gelre|Gelre]] en graaf van [[Graafschap Zutphen|Zutphen]]. Hij was de zoon van [[Filips de Goede]] en [[Isabella van Portugal (1397-1472)|Isabella van Portugal]].

Nadat Karel de Stoute het stadje [[Neuss]] van juli 1474 tot juni 1475 had belegerd, trad [[Keizer Frederik III (1415-1493)|Keizerkeizer Frederik III]] in onderhandeling met Karel. Tijdens deze onderhandelingen werd het huwelijk van Maria met [[Keizer Maximiliaan I|Maximiliaan]] gepland.

[[Bestand:Karel de Stoute dubbel vuurijzer Brugge 1475.jpg|thumb|left|300px|Dubbel [[Vuurijzer (munt)|vuurijzer]], geslagen onder Karel de Stoute, [[Brugge]] 1475]]

Karel de Stoute breidde de Bourgondische Nederlanden uit naar het oosten. In [[1468]] rekende Karel voorgoed af met de Luikenaars, die al sinds [[1465]] opstandig waren (zie [[Luikse Oorlogen]]). In [[1471]] viel hij het [[hertogdom Gelre]] binnen om hertog [[Arnold van Egmond|Arnold]] te steunen tegen zijn zoon [[Adolf van Egmond]]. Adolf werd gevangengezet en om hem te onterven duidde Arnold Karel aan als wettige erfgenaam van Gelre en het bijhorende [[graafschap Zutphen]].

Deze twee titels zouden hem door [[keizer Frederik III (1415-1493)|keizer Frederik III]] zelf worden toegekend in [[Trier]]. Bovendien zou dan de titel [[lijst van heersers van Lotharingen|koning van Lotharingen]] opnieuw ingevoerd worden (deze titel was in [[900]] afgeschaft), doordat de keizer Karel tot koning zou kronen. Keizer Frederik bedacht zich echter en de nacht voor de kroning ontvluchtte hij de stad per schip over de [[Moezel (rivier)|Moezel]], zodat Karel zijn onverwachte vertrek niet tijdig opmerkte.

[[Bestand:Karte Haus Burgund 4.png|thumb|260px|right|Bourgondische bezittingen in [[1477]]. De tijdelijke aanwinsten van Karel de Stoute zijn roze of gestreept paars.]]

* het [[Opper-Lotharingen|hertogdom Lotharingen]] ([[1475]]-[[1477]])

Karel de Stoute was de voortrekker van de [[Ligue du Bien Public]] (''Liga voor het Algemeen Welzijn''), een verzameling van hertogen en graven die zich verzette tegen de centralisatieplannen van [[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk XI]]. Nochtans spande zijn achterneef, [[Jan van Bourgondië (1415-1491)|Jan van Bourgondië (of Nevers)]] samen met de Franse koning tegen de onafhankelijkheidsplannen van het hertogdom. Deze had samen met [[Filips de Goede]] gestreden in Noord-Frankrijk, tijdens de Honderdjarige Oorlog, maar kon het blijkbaar minder vinden met Karel de Stoute. Het kwam op [[16 juli]] [[1465]] tot een confrontatie in de buurt van Parijs, de [[Slag bij Montlhéry]], waar beide partijen onbeslist uitkwamen en de overwinning claimden. Karel de Stoute belegerde Parijs en dwong Lodewijk XI tot het teruggeven van de Bourgondische bezittingen in [[Graafschap Boulogne|Boulogne]], [[Graafschap Guînes|Guînes]] en [[Picardië]] en hij plaatste Vlaanderen uit de leen van Frankrijk. Dit werd vastgelegd in de [[Vrede van Conflans]], waarin Lodewijk XI ook de hand van zijn dochter [[Anna van Beaujeu|Anne]] beloofde, met als bruidsschat [[Champagne (provincie)|Champagne]] en [[Ponthieu]], hoewel hij zich nooit aan deze afspraken zou houden.

[[File:Karel de Stoute.jpg|thumb|Karel de Stoute - Afbeelding uit [[Flandria Illustrata]] (1641). [[Antonius Sanderus]] gebruikt de Latijnse benaming : ''Carolus Secundus Bellicosus'', ''Karel II, de Oorlogszuchtige''.]]

Lodewijk XI begon opnieuw met zijn politiek gespin en paaide rebellerende vazallen met titels en privileges, zodat Karel steeds meer tegenstand ondervond tegen zijn plannen voor de 'bevrijding van het Franse volk'. Uiteindelijk dreigde Karel ermee om het bondgenootschap met Engeland weer aan te halen, onder andere door een huwelijk met [[Margaretha van York (1446-1503)|Margaretha van York]], en dit joeg Lodewijk XI duidelijk genoeg schrik aan om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Tijdens het opstellen van het [[Verdrag van Péronne (1468)|Verdrag van Péronne]] brak echter een opstand uit in [[Luik (stad)|Luik]]. Niet geheel onterecht verdacht Karel de Franse koning ervan de stad te hebben opgezet tegen zijn bewind, en dwong hij Lodewijk XI deel te nemen aan de strafexpeditie tegen Luik. Bij het vervallen van het bestand in [[1471]] probeerde Lodewijk XI nogmaals de hand te leggen op de steden aan de [[Somme (rivier)|Somme]], door Karel te beschuldigen van verraad, en hem voor het parlement te dagen. Karel de Stoute viel Frankrijk binnen met een groot leger, maar kwam niet verder dan een plundertocht in het noorden van het land.

In [[1467]] kocht Karel een leengebied van [[Sigismund van Oostenrijk|Sigismund van Tirol]] op in de [[Elzas]]. Deze wilde het gebied beter beschermen tegen de [[Geschiedenis van Zwitserland|Zwitserse Confederatie of Eidgenossenschaft]]. In [[1474]] veranderde Sigismund echter van kamp, en wilde hij de gebieden terugkopen, een aanbod dat Karel uiteraard zou afslaan. Sigismund wilde het daarbij niet laten en sloot een verbond met de Zwitsers, en samen richtten ze een plundertocht aan in [[Franche-Comté]] en [[Savoye (land)|Savoye]], dat geallieerd was met de hertog van Bourgondië. Karel de Stoute had ondertussen het [[Opper-Lotharingen|hertogdom Lotharingen]] aan zijn rijk toegevoegd en trok eropuit om zijn vijanden af te straffen, maar incasseerde twee smadelijke nederlagen tijdens de [[Slag bij Grandson]] en de [[Slag bij Murten|Slag bij Morat]], zodat hij steeds gedwongen werd terug te trekken. De hoge belastingdruk en de afschaffing van privileges leidden tot gemor bij de bevolking van Lotharingen en de pogingen van hertog [[René II van Lotharingen]] om zijn steden één voor één te heroveren kregen steun van binnenuit. In een poging om Nancy te heroveren op de rebellen werd Karel definitief verslagen in de [[Slag bij Nancy]] door een coalitie van Zwitsers, de hertog van Lotharingen en de [[rijksstad Straatsburg]] (ondersteund door de Franse koning).

[[Bestand:Grafkarel.jpg|thumb|260px|Praalgraf van Karel de Stoute in het koor van de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge.]]

Karel sneuvelde op [[5 januari]] [[1477]] tijdens de [[Slag bij Nancy]], een poging om [[Nancy]] op de Lotharingers te veroveren. Hij vluchtte toen bleek dat zijn manschappen aan de verliezende hand waren. Zijn stoffelijk overschot werd twee dagen later pas terug gevondenteruggevonden, hij was van zijn paard gevallen. Hoewel hierover nog altijd onduidelijkheid bestaat, zou zijn gezicht al zijn aangevreten door wolven en waren zijn wapenrusting en kleren geroofd;. identificatieIdentificatie van de hertog moest plaatsvinden aan de hand van de [[Litteken (lichaam)|littekens]] op zijn lichaam die bij zijn lijfarts bekend waren. Hij werd begraven in de collegiale Sint-Joriskerk (Saint Georges) te [[Nancy]].

Zijn stoffelijke resten werden op 22 september 1550 opgegraven door [[Christina van Denemarken (1521-1590)]], regentes van Lotharingen, op vraagverzoek van [[keizer Karel V]], de achterkleinzoon van Karel de Stoute. Vanuit Nancy werden ze eerst naar [[Luxemburg (stad)]] overgebracht, waar ze in het Minderbroederklooster een plaats kregen. Begin 1553 werden ze ten slotte naar [[Brugge]] overgebracht. Daar werden ze eerst tijdelijk in de collegiale [[Sint-Donaaskathedraal|Sint-Donaaskerk]], die op de [[Burg (Brugge)|Burg]] stond, begraven. Op 7 juni 1553 vonden ze hun definitieve rustplaats in de [[Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge|Onze-Lieve-Vrouwekerk]] te [[Brugge]], aanvankelijk in de grafkelder van zijn dochter en opvolgster [[Maria van Bourgondië (hertogin)|Maria van Bourgondië]] in het koor van de kerk en vanaf 1563 in een eigen praalgraf, vervaardigd door [[Jacob Jonghelinck]], naast dat van Maria. Tijdens de [[Franse Revolutie]] werden beide grafkelders geplunderd. Vermoedelijk gingen de stoffelijke resten van Karel de Stoute toen verloren. De ligbeelden, de familiestambomen en de wapenschilden die het grafmonument versierden, waren gelukkig tijdig in veiligheid gebracht. In 1806 werden beide grafmonumenten haastig gereconstrueerd in de Lanchalskapel en pas bij de archeologische opgravingen van 1979 werden ze opnieuw in hun originele toestand heropgebouwd op hun oorspronkelijke plaats in het koor van de kerk. Bij die opgravingen werd wel het skelet van Maria van Bourgondië teruggevonden (en als het hare geïdentificeerd), maar niet dat van Karel de Stoute. Waar het gebleven is, is nog steeds een raadsel.

Zijn dood in 1477 veroorzaakte een crisis in het hertogdom. Zijn dochter [[Maria van Bourgondië (hertogin)|Maria van Bourgondië]] werd onmiddellijk geconfronteerd met de ontevredenheid over het oorlogszuchtige en centralistische beleid van haar vader. Door toekenning van het [[Groot Privilege]] op [[11 februari]] 1477 verkreeg Maria financiële en militaire steun van de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]]. Ook moest zij, om tegemoet te komen aan het [[particularisme]], aan verscheidene gewesten en steden eigen [[Keuren en breuken|keure]]n verlenen. [[Graafschap Holland|Holland]] en [[Graafschap Zeeland|Zeeland]] verkregen in maart 1477 hun eigen Groot Privilege, waarbij Nederlands de bestuurstaal werd en zuiderlingen werden uitgesloten van belangrijke functies. [[Lodewijk van Gruuthuse]] werd hierop opgevolgd door [[Wolfert VI van Borselen]]. Bovendien viel Frankrijk zijn Franse gewesten aan omdat Lodewijk XI nu de kans had om deze terug in te lijven bij zijn koninkrijk. Op [[19 augustus]] 1477 trouwde Maria met [[Maximiliaan I van Oostenrijk]], waardoor er een einde kwam aan haar korte persoonlijke regeerperiode en meteen de Franse dreiging het hoofd geboden kon worden: Maximiliaan versloeg op 7 augustus 1479 de troepen van Lodewijk XI in de [[Slag bij Guinegate (1479)|Slag bij Guinegate]]. Door het huwelijk kwamen de Nederlanden uiteindelijk in handen van de [[Habsburg]]ers.