Zijl (spuisluis): verschil tussen versies

'''Zijl''' is een ander woord voor [[spuisluis]], dat vanouds vooral in [[Friesland]], Groningen, [[Oost-Friesland]], Oldenburg en [[Sleeswijk-Holstein]] gebruikt wordt. In het [[Friese talen|Fries]] spreekt men van ''syl'', in het [[Gronings]] van ''ziel'' en in het [[Nederduits]] van ''Siel''. Het woord komt ook voor in de vorm ''[[zijlvest]]'' of ''[[Sielacht]]'', dat 'waterschap' of 'uitwateringsorganisatie' betekent. Een kanaal dat naar een zijl leidt, wordt doorgaans ''zijldiep'' of ''Sieltief'' (soms ook ''zijlroede'', ''zijltocht'', ''zijlmaar'', ''zijlsloot'', ''Sielgraben'', ''Sielwetterung'' of ''Sielzug'') genoemd. De waterschapsbelasting voor onderhoud van een zijl werd ''zijlschot'' genoemd; de sluiswachter heette ''zijlwaarder'' of ''waarman''.

Vanaf de veertiende of vijftiende eeuw ontstond een nieuw type (sluis)havennederzetting dat men in het Duits een ''[[Sielhafensiedlung]]'' noemt. Op de dijken aan weerszijden van de buitendijkse stroomgeul verrezen huizen. Dit nederzettingstype is vooral verbreid in Groningen, [[Oost-Friesland]] en Oldenburg. Bekende Nederlandse voorbeelden zijn [[Kommerzijl]], [[Munnekezijl]], [[Pieterzijl]] en [[Termunterzijl]]. Niet alle nederzettingen van dit type kregen overigens een naam met de uitgang ''-zijl''. Oudere voorbeelden zijn [[Delfshaven (stadsdeel)|Delfshaven]], [[Oudesluis (Noord-Holland)|Oudesluis]], [[Kolhorn]], [[Broekerhaven]], [[Edam]], [[Spaarndam]], [[Lemmer]], Makkum (Oosterkloosterzijl), [[Visvliet]] en [[Visvliet't Waar]]. Andere voorbeelden zijn of waren [[Papenburg]] (Drostensiel), [[Knock (Oost-Friesland)|De Knock]], [[Norden]] (Alte en Große Siel), [[Neustadtgödens]], [[Bremen-Vegesack]], [[Cuxhaven (stad)|Cuxhaven]], [[Neuhaus (Oste)]], [[Glückstadt]], [[Friedrichstadt (Sleeswijk-Holstein)|Friedrichstadt]] en [[Tönning]]. De meeste daarvan zijn rond 1600 door Nederlandse dijkbouwmeesters aangelegd.