Zoogdieren: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Labels: Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website
k Wijzigingen door 213.124.139.43 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Wiki13
Regel 81:
=== Vroege ontwikkeling ===
[[File:Dimetrodon NT2 small.jpg|thumb|right|250px|''[[Dimetrodon]]'', een vroege verwant van de zoogdieren]]
Zoogdieren zijn ontstaan uit de [[zoogdierachtige reptielen]], een groep [[gewervelden]] die zich tijdens het Laat-[[Carboon (periode)|Carboon]] (zo'n 320 miljoen jaar geleden) van de andere [[Amniota]] afsplitsten. En ze hadden heel erg grote piemels. Samen met de zoogdieren zelf vormen deze de [[Synapsiden|Synapsida]]. Tijdens het [[Perm (tijdvak)|Perm]] en het [[Trias]] ontwikkelde deze groep een grote diversiteit, en uit een van de takken binnen deze groep, de [[Cynodontia]] (een deel van de [[Therapsida]]) ontstonden in het Laat-[[Trias]] (bijna 210 miljoen jaar geleden) de eerste zoogdieren, zoals de [[Kuehneotheriidae]], de [[Morganucodonta]] en de [[Haramiyida]].<ref>Scientific American, juni 2016, Rise of the Mammals, blad 23 kolom 1, 3de paragraaf</ref> In de [[Jura (tijdvak)|Jura]] verschenen verschillende groepen zoogdieren, zoals de [[Multituberculata|multituberculaten]] ("multi's"), [[Symmetrodonta|symmetrodonten]], [[Triconodonta|triconodonten]] en de [[Dryolestida|dryolestiden]]. Een aantal andere zoogdierachtige groepen uit die tijd, zoals de [[Docodonta|docodonten]], [[Morganucodonta|morganucodonten]] en [[Haramiyida|haramiyiden]], worden door veel auteurs niet tot de zoogdieren zelf gerekend, maar tot de zogenaamde [[Mammaliaformes]]. In de Jura verschenen ook ''[[Ambondro (dier)|Ambondro]]'' en ''[[Asfaltomylos]]'', die volgens sommige paleontologen samen met de latere [[Ausktribosphenida]] de voorouders van de [[cloacadieren]] vormen.
 
Deze hypothese, waarbij ''Ambondro, Asfaltomylos'', de Ausktribosphenida en de cloacadieren in de onderklasse [[Australosphenida]] worden geplaatst, is echter controversieel. De voorouders van de [[Theria (zoogdieren)|Theria]], de levendbarende (moderne) zoogdieren, moeten gezocht worden onder de primitieve [[Zatheria]], een groep die verwant was aan de dryolestiden. ''[[Eomaia]]'' en ''[[Sinodelphys]],'' beide uit het Vroeg-[[Krijt (periode)|Krijt]] van [[Liaoning]] in [[Volksrepubliek China|China]] zijn de oudst bekende vertegenwoordigers van respectievelijk de [[placentadieren]] en de [[buideldieren]], de twee groepen die nu binnen de Theria bestaan. Tijdens het Mesozoïcum waren zoogdieren over het algemeen kleine, onopvallende, insectenetende dieren, hoewel enkele recente ontdekkingen als de reusachtige, vleesetende ''[[Repenomamus]]'', de zwemmende ''[[Castorocauda]]'' en de zwevende ''[[Volaticotherium]]'' aantonen dat er ook minder "[[spitsmuizen|spitsmuisachtige]]" zoogdieren bestonden.