Romeinse religie: verschil tussen versies

[[Bestand:Pompejanischer Maler um 10 20 001.jpg|thumb|Landschapsscene met heilige boom. (muurschildering uit de villa van Agrippa Postumus in [[Pompeï]], voor 79 n.Chr.)]]De legenden noemen [[Romulus]], de eerste koning van Rome, als de schepper van de Romeinse religie, en [[Numa Pompilius]], de tweede koning van Rome, als de schepper van de Romeinse godsdienst, omdat hij de culten en priesterschappen zou hebben op- of ingericht. Aan Numa werd ook het verbod toegeschreven om de goden af te beelden, wat voornamelijk aan de numineuze wortels van de Romeinse religie herinnert<ref>[[Tertullianus]], ''Apologetica'' XXV 12–13: „Nam etsi a Numa concepta est curiositas superstitiosa, nondum tamen aut simulacris aut templis res divina apud Romanos constabat. Frugi religio et pauperes ritus et nulla Capitolia certantia ad caelum, sed temeraria de cespite altaria, et vasa adhuc Samia, et nidor ex illis, et deus ipse nusquam. Nondum enim tunc ingenia Graecorum atque Tuscorum fingendis simulacris urbem inundaverant.“ <span style="color:#8B5742">(„Want ofschoon door Numa bijgelovige weetgierigheid uitgedacht is, toch bestonden er nog geen beelden of tempels voor goddelijke zaken bij de Romeinen. Ingetogen religie en eenvoudige rite en geen Capitolen concurrerend met de hemel, maar lukraak aangelegde plaggenaltaren, en nog Samische vaatwerk, en dampen uit deze (d.i. offerdampen), en een god zelf (is er) nergens (te zien). De kunstenaars van de Grieken en Etrusken hadden immers de stad nog niet overspoeld om beelden te maken.“)</ref>. Voor de Romeinse religie is de inbedding in een Italisch-Etruskisch-Helleense invloedssfeer en een daarin gelegen verloop van verandering en continuïteit bepalend geweest. De feitelijke oorsprong van de Romeinse religie, voor zover die uit de schriftelijke bronnen en archeologische vondsten kan worden afgeleid, ligt in de agrarische vruchtbaarheidsculten van de pre-stedelijke samenleving. Reeds de oudst bekende kalender, die volgens de sage door Numa werd ingevoerd, bevatte centrale, op het agrarisch jaar georiënteerde feesten zoals de (''[[Saturnaliën|Saturnalia]]'', ''[[Cerialia]]'', ''[[Lupercalia]]'', ''[[Parilia (mythologie)|Parilia]]''). De net als door veel andere Italiaanse volken ook door de eerste Romeinen als hoofdgod vereerde godheid [[Mars (god)|Mars]] kreeg de landbouw als taak toebedeeld en stond als zodanig voor apotropeïsch-agrarische functies; naast zijn taak als oorlogsgod (waarvoor hij later gelijkgesteld werd met de Griekse [[Ares (mythologie)|Ares]]) werd hij nog veel meer in verband gebracht met het gedijen van het vee, met rijke oogsten en met misoogsten. [[Marcus Porcius Cato Censorius maior|Cato maior]] citeert in zijn werk ''de agricultura'' gebeden tot Mars voor winstgevende akkerbouw<ref>[[Marcus Porcius Cato Censorius maior|Cato maior]], ''De agricultura'' CCXLI 2–3: „Mars pater, te precor quaesoque, ut sies volens propitius mihi domo familiaeque nostrae quoius rei ergo agrum terram fundumque meum suovitaurtita circumagi iussi; uti tu morbos visos invisosque, viduertatem vastitudinemque, calamitates intemperiasque prohibessis defendas averruncesque, utique to fruges, frumenta. vineta virgultaque grandire beneque evenire siris, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem valetudinemque mihi domo familiaeque nostrae.“ <span style="color:#8B5742">(„‘Vader Mars, ik bid en vraag u, dat gij welwillend en goedgunstig zijt jegens mij, mijn huis en ons personeel; omwille waarvan ik heb bevolen mijn akker, grond en landgoed rond te gaan met een zwijn-schaap-stiereoffer (''[[suovetaurilia]]''); opdat gij zichtbare en onzichtbare ziekten, verweesdheid en verwoesting, rampspoed en noodweer tegenhoudt, verhoedt en afweert; en opdat gij gewassen, granen, wijngaarden en stekkelingen laat gedijen en goed uitlopen; herders en kudden behouden bewaart, en goede redding en gezondheid schenkt aan mij, mijn huis en ons personeel. […] ’“) (trad. {{Aut|V. Hunink}}, 1996 [= 2005])</ref>. Mars werd met vruchtbaarheidsculten en –godheden (zoals [[Ops]], die samen met hem werd vereerd) in verband gebracht. Samen met [[Jupiter (mythologie)|Iuppiter]], de gemeenschappelijke schutsgod van de Latijnen, en [[Quirinus (god)|Quirinus]], eveneens een oorlogsgod, vormde hij in de vroeg-Romeinse tijd een, het religieuze leven beheersend, driemanschap, waaraan de drie ''[[pontifex|pontifices]]'' offers brachten. Tot de goden in de agrarische sfeer hoorden ook [[Saturnus (god)|Saturnus]], [[Tellus (godin)|Tellus]], [[Flora (godin)|Flora]], [[Liber (god)|Liber]], [[Consus]], [[Pomona (godin)|Pomona]], [[Faunus (god)|Faunus]], [[Silvanus (god)|Silvanus]], [[Terminus (god)|Terminus]].