Versie van 25 jan 2017 22:19 bewerken Musicoloog-organoloog (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers 1.160 bewerkingen kGeen bewerkingssamenvatting ← Oudere bewerking		Versie van 26 jan 2017 01:37 bewerken ongedaan maken Hartenhof (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers, Uitgezonderden van IP-adresblokkades 62.726 bewerkingen opm, lf Nieuwere bewerking →
Regel 2: [[Bestand:Ahrend.jpg\|thumb\|De Duitse orgelbouwer [[Jürgen Ahrend]] aan het werk]] [[Bestand:SPAN Mauricio Pergelier Orgelstimmen 01.jpg\|thumb\|De orgelbouwer Mauricio Pergelier bij het stemmen]] [[Bestand:Manufacture d'Orgues d'Église Aristide Cavaillé-Coll.jpg\|thumb\|Het bedrijf van [[Aristide Cavaillé-Coll]]]]▼ Een '''orgelbouwer''' of [[orgel]]maker ontwerpt en fabriceert [[pijporgel]]s in de vorm van [[kerkorgel]]s voor [[kerkgebouw]]en en [[concertorgel]]s voor [[concertzaal\|concertzalen]], en ook kleinere [[kabinetorgel]]s en [[kistorgel]]s. Ook het [[Restauratie (voorwerp)\|restaureren]] en reconstrueren van historische instrumenten behoort tot de eigenlijke orgelbouw. ▼ [[Bestand:Paris, église Saint-Eugène-Sainte-Cécile, grand orgue (1855-1856) - "Merklin-Schütze" tag.JPG\|thumb\|Naamplaquette van [[Merklin-Schütze]] in de Église Saint-Eugène-Sainte-Cécile (Parijs)]]▼ ~~Naast het ontwerpen en creëren bestaat de hoofdtaak van de orgelbouwer voornamelijk uit het stemmen, [[intoneren (orgel)\|intoneren]], onderhouden en optimaliseren van orgels.~~ [[Bestand:Schnitger, Schriftzug.jpg\|thumb\|Handtekening van [[Arp Schnitger]]]]▼ [[Bestand:Schyven3.jpg\|thumb\|Het briefhoofd van orgelbouwer [[Pierre Schyven]], hofleverancier in België, Frankrijk en Verenigd Koninkrijk]]▼ [[Bestand:Dirr Orgelprospekt.jpg\|thumb\|18e-eeuws ontwerp voor een [[orgelkast\|orgelkas]] van Johann Georg Dirr]]▼ [[Bestand:L'art du facteur d'orgues 04.jpg\|thumb\|Gereedschappen van de orgelbouwer, bladzij 4 van ''L'art du facteur d'orgues'', 18e-eeuws handboek van [[François Bédos de Celles\|Dom Bédos]]]]▼ [[bestand:Stralsund, Germany, Marienkirche, Stellwagen-Orgel (2006-09-15).JPG\|thumb\|[[Friedrich Stellwagen\|Stellwagen]]-orgel in de [[Marienkirche (Stralsund)]] in de steigers tijdens restauratie]]▼ ▲Een '''orgelbouwer''' of [[orgel]]maker ontwerpt en fabriceert [[pijporgel]]s in de vorm van [[kerkorgel]]s voor [[kerkgebouw]]en en [[concertorgel]]s voor [[concertzaal\|concertzalen]], en ook kleinere [[kabinetorgel]]s en [[kistorgel]]s. Ook het [[Restauratie (~~voorwerp~~kunst)\|restaureren]] en reconstrueren van historische instrumenten behoort tot de eigenlijke orgelbouw. Naast het ontwerpen en creëren bestaat de hoofdtaak van de orgelbouwer voornamelijk uit het stemmen, [[intoneren (orgel)\|intoneren]], onderhouden en optimaliseren van orgels. == Ambacht == Regel 13 ⟶ 19: ==Materialen in de orgelbouw== ===Hout=== De voorkeur gaat uit naar natuurlijk gedroogd hout. Kunstmatig gedroogd (oven gedroogd) hout is geforceerd, gaat door vochtopname zwellen en is dus niet geschikt voor de instrumentenbouw. Voor de orgelbouw kan men het gebruikte hout naargelang de functie in drie groepen verdelen: constructiehout, klankhout en sierhout. ~~Voor de orgelbouw kan men het gebruikte hout naargelang hun functie in drie groepen verdelen: constructiehout, klankhout en sierhout.~~ ====Naaldhout==== ~~''Cederhout''~~* [[Ceder]]hout is een zeer zachte houtsoort ~~dat~~die wordt gebruikt als constructiehout voor dammen en kleppen in de sleeplade, klavieren, walsen, abstracten, etc. * [[Grenen (hout)\|Grenenhout]]'' wordt gebruikt als constructiehout voor stellingwerk, windwerk (balgen), (te schilderen) kast, vloeren, etc. ~~''Grenenhout''~~* [[Douglas (hout)#Oregon pine\|Orgeon pine]] wordt gebruikt als constructiehout voor ~~stellingwerk,~~de ~~windwerk (~~balgen), ~~(te schilderen) kast~~windkanalen, ~~vloeren~~pijpen, ~~etc~~abstracten. ~~''Oregon Pine'' wordt gebruikt als constructiehout voor de balgen, windkanalen, pijpen, abstracten.~~ ====Loofhout==== ~~''Eikenhout''~~* [[Eiken (hout)\|Eieknhou]] wordt gebruikt als constructiehout voor toepassing in windladen, registratuur, klaviatuur, pijpen en kast. Een nadeel van eikenhout is wel dat het looizuur bevat dat metalen pijpen aantast. Daarom worden pijpstokken en roosters gebrand. ~~''Buxushout''~~* [[Buxus]]hout wordt soms gebruikt als beleg voor de klaviertoetsen of voor decoratie.▼ ''* [[Palissander'']] wordt gebruikt voor muziekinstrumenten (~~bijv.~~bijvoorbeeld de blokfluit). In de orgelbouw wordt het vooral sinds de 19de eeuw gebruikt voor decoratie en voor de pedaaltoetsen van het voetklavier.▼ ▲''Buxushout'' wordt soms gebruikt als beleg voor de klaviertoetsen of voor decoratie. ''* [[Linde (geslacht)#Hout\|Lindehout'']] is een zachte houtsoort ~~dat~~die zich goed leent voor houtsnijwerk. Het wordt gebruikt als constructiehout voor de klaviertoetsen, de kleppen, etc. Lindehout is wel ~~vatbaarder~~vatbaar voor aantasting door insecten.▼ ~~''Ebbenhout''~~* [[Ebben]]hout is een donkere houtsoort ~~dat~~die gebruikt wordt voor de zwarte boventoetsen van het klavier, de registerknoppen en decoratie.▼ ▲''Palissander'' wordt gebruikt voor muziekinstrumenten (bijv. de blokfluit). In de orgelbouw wordt het vooral sinds de 19de eeuw gebruikt voor decoratie en voor de pedaaltoetsen van het voetklavier. ▲''Lindehout'' is een zachte houtsoort dat zich goed leent voor houtsnijwerk. Het wordt gebruikt als constructiehout voor de klaviertoetsen, de kleppen, etc. Lindehout is wel vatbaarder voor aantasting door insecten. ▲''Ebbenhout'' is een donkere houtsoort dat gebruikt wordt voor de zwarte boventoetsen van het klavier, de registerknoppen en decoratie. ====Bewerkt hout==== ''* [[Fineer']]' noemt men een zeer dunne plaat van een houtsoort. Het kan belijmd worden op een andere houtsoort. Zo wordt eik-fineer in de orgelbouw gebruikt voor decoratie, evenals voor de constructie van abstracten. ===Metaal=== Onder ''orgelmetaal'' wordt een legering van [[Tin (element)\|tin]] en [[Lood (element\|lood]] verstaan, ~~dat~~die gebruikt wordt voor het construeren van orgelpijpen en conducten (dunne buisjes die de wind vervoeren van de windlade naar pijpen die niet rechtstreeks op de pijpstokken staan). Tin en lood zijn beide zachte metalen. Het zijn de legeringen ervan die sterker zijn. De legering kan in verschillende percentageverhoudingen. ~~Zuiver~~[[Engeltjestin\|Zuivere tin]] werd wel eens gebruikt voor de frontpijpen in een orgel. Soms werden loden frontpijpen voorzien van tinfolie om ze het uitzicht van tinnen exemplaren te geven. ===Andere natuurlijke materialen=== * [[Been (materiaal)\|Koeienbeen]] wordt gebruikt voor het beleg van de witte toetsen van het klavier. In de 19de eeuw werd het traditionele koeienbeen vervangen door het exotische ''[[ivoor'']]. * [[Leer (stof)\|Leder]] wordt gebruikt voor het winddicht maken van de blaasbalg, windkanalen, windlade, etc. ~~alsook~~en ook voor beweeglijke delen omwille van zijn soepelheid. Belangrijk is dat leder onttrokken wordt aan de invloed van zon en vocht. Bij een orgel dat weinig gebruikt wordt, kan het leerwerk uitdrogen of hard worden.▼ * [[Perkament]] wordt gebruikt voor luchtdichting en voor de etiketten van de registerbenamingen. ▼ * [[Wol]] werd gebruikt voor het dichten van de houten stoppen van gedekte houten pijpen.▼ ~~''Feuter'' of~~* [[Vilt (textiel)\|vilt (feuter)]] is een geperste stof ~~dat~~die gebruikt wordt als geluidsdemping bij de klavieren, kleppen, etc.▼ * [[Kasjmier (wol)\|Kasjmier]] is geweven wol en is een heel slijtvaste stof dat veel meer wrijving kan verdragen in vergelijking met feuter.▼ Voor heel wat van bovengenoemde materialen zijn vervangende ~~kunststoffen~~[[kunststof]]fen mogelijk. Veel orgelbouwers zijn echter ambachtelijk ingesteld en passen kunststoffen zo weinig mogelijk toe. Zo zal men vaak ook (afhankelijk van de toepassing) lijmen gebruiken uit natuurlijke grondstoffen, zoals [[beenderlijm]].▼ ▲[[Leer (stof)\|Leder]] wordt gebruikt voor het winddicht maken van de blaasbalg, windkanalen, windlade, etc. alsook voor beweeglijke delen omwille van zijn soepelheid. Belangrijk is dat leder onttrokken wordt aan de invloed van zon en vocht. Bij een orgel dat weinig gebruikt wordt, kan het leerwerk uitdrogen of hard worden. ▲[[Perkament]] wordt gebruikt voor luchtdichting en voor de etiketten van de registerbenamingen. ▲[[Wol]] werd gebruikt voor het dichten van de houten stoppen van gedekte houten pijpen. ▲''Feuter'' of [[Vilt (textiel)\|vilt]] is een geperste stof dat gebruikt wordt als geluidsdemping bij de klavieren, kleppen, etc. ▲[[Kasjmier (wol)\|Kasjmier]] is geweven wol en is een heel slijtvaste stof dat veel meer wrijving kan verdragen in vergelijking met feuter. ▲Voor heel wat van bovengenoemde materialen zijn vervangende kunststoffen mogelijk. Veel orgelbouwers zijn echter ambachtelijk ingesteld en passen kunststoffen zo weinig mogelijk toe. Zo zal men vaak ook (afhankelijk van de toepassing) lijmen gebruiken uit natuurlijke grondstoffen, zoals [[beenderlijm]]. ==Experimentele orgelbouw==▼ {{Zie hoofdartikel\|Bambuso sonoro}}▼ Afwijkend van de traditionele orgelbouw ontwierp de Nederlandse beeldend kunstenaar [[Hans van Koolwijk]] een bamboe-orgel met meer dan honderd fluiten, dat hij de naam "[[Bambuso sonoro]]" gaf.▼ == Educatie == Regel 68 ⟶ 56: ==Bekende orgelbouwers== {{Zie hoofdartikel\|Lijst van orgelbouwers}} ▲==Experimentele orgelbouw== ▲{{Zie hoofdartikel\|Bambuso sonoro}} ▲Afwijkend van de traditionele orgelbouw ontwierp de Nederlandse beeldend kunstenaar [[Hans van Koolwijk]] een [[bamboe]]-orgel met meer dan honderd fluiten, dat hij de naam "[[Bambuso sonoro]]" gaf. == Afbeeldingen == <gallery> ▲Manufacture d'Orgues d'Église Aristide Cavaillé-Coll.jpg\|Het bedrijf van [[Aristide Cavaillé-Coll]] ▲Paris, église Saint-Eugène-Sainte-Cécile, grand orgue (1855-1856) - "Merklin-Schütze" tag.JPG\|Naamplaquette van [[Merklin-Schütze]] in de Église Saint-Eugène-Sainte-Cécile (Parijs) ▲Schnitger, Schriftzug.jpg\|Handtekening van [[Arp Schnitger]] ▲Schyven3.jpg\|Het briefhoofd van orgelbouwer [[Pierre Schyven]], hofleverancier in België, Frankrijk en Verenigd Koninkrijk ▲Dirr Orgelprospekt.jpg\|18e-eeuws ontwerp voor een [[orgelkast\|orgelkas]] van Johann Georg Dirr ▲L'art du facteur d'orgues 04.jpg\|Gereedschappen van de orgelbouwer, bladzij 4 van ''L'art du facteur d'orgues'', 18e-eeuws handboek van [[François Bédos de Celles\|Dom Bédos]] Interieur orgelmakerij Reil te Heerde, aantal orgelpijpen - Utrecht - 20532484 - RCE.jpg\|Orgelpijpen in de orgelmakerij Reil te [[Heerde (plaats)\|Heerde]] Adema Hillegom - 13-9-2008 C.JPG\|Atelier van orgelbouwers [[Adema (orgels)\|Adema]] in [[Hillegom]] Regel 82 ⟶ 68: Bundesarchiv_B_145_Bild-F023327-0001,_Bonn,_Orgelbau_in_der_Werkstatt_Klais.jpg\|Een orgelbouwer bezig met een speeltafel Rudolf Janke Orgelbauwerkstatt innen.jpg\|De orgelbouwer Rudolf Janke ▲Stralsund, Germany, Marienkirche, Stellwagen-Orgel (2006-09-15).JPG\|\|[[Friedrich Stellwagen\|Stellwagen]]-orgel in de [[Marienkirche (Stralsund)]] in de steigers tijdens restauratie </gallery>

Orgelbouwer: verschil tussen versies