Christina I van Zweden: verschil tussen versies

'''Christina (Maria Alexandra)''' ([[Stockholm]], [[18 december]] [[1626]] - [[Rome (stad)|Rome]], [[19 april]] [[1689]]) was [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|koningin van Zweden]], of "koningin van de [[Zweden (volk)|Zweden]], [[Goten]] en [[Vandalen]]" <!--zoals de titel luidde, de [[Wenden]] kunnen hun niet zijn-->en tevens [[Grootvorstendom Finland|grootvorstin van Finland]], hertogin van [[Zweeds Estland|Estland]] en vrouwe van [[Ingrië]] en [[Karelië]].<ref>Zie ook het artikel over de [[Bezittingen van Zweden]] </ref> Ze was enige wettige erfgenaam van koning [[Gustaaf II Adolf van Zweden|Gustaaf II Adolf]], die nog voor haar zesde verjaardag op het slagveld omkwam. Haar [[Lutheranisme|lutherse]] vader was één van de hoofdrolspelers gedurende de [[Dertigjarige Oorlog]] en de bekering van Christina tot het [[katholicisme]] in 1654 was opzienbarend, evenals haar vrijwillige aftreden eerder dat jaar. Christina was de laatste Zweedse [[monarch (staatshoofd)|monarch]] uit het [[Huis Wasa]].

Christina schijnt geboren te zijn onder een merkwaardig [[astrologie|astrologisch gesternte]].<ref>Quilliet, B. (1987) Christina van Zweden : een uitzonderlijke vorst, p. 24. </ref> Ze was het derde kind van [[Maria Eleonora van Brandenburg]] na twee miskramen. Volgens getuigenissen uit die tijd was het kind groot en behaard; haar moeder was teleurgesteld toen ze zag dat het geen jongen was.<ref>http://www.jstor.org/pss/3566533 </ref> Christina had een vergroeide schouder na een val als kind, volgens haar opzettelijk veroorzaakt door haar voedster.<ref>http://royalwomen.tripod.com/id4.html </ref> Na de dood van haar vader bij de [[Slag bij Lützen (1632)|Slag bij Lützen]], werd Christina op 15 maart 1633 gekroond, vanwege de Poolse verwanten die aasden op de Zweedse kroon. Omdat ze net zes jaar oud was werd het regeren waargenomen door een vijfkoppige rijksraad met [[Jakob De la Gardie]] en [[Per Brahe de Jonge]], twee Oxenstierna's en vanaf 1636 de Rijkskanselier [[Axel Oxenstierna]], die toen terugkwam uit de Dertigjarige oorlog. Haar oppervlakkige, plezierzoekende en met een morbide en hysterisch temperament begiftigde moeder <ref>http://www.windweaver.com/christina/people.htm#Maria</ref> werd in zijn opdracht vier jaar opgesloten in [[Gripsholms slott]], maar wist in 1640 te ontsnappen naar Denemarken. Christina werd twee jaar opgevoed door haar tante Katharina, de halfzuster van haar vader en echtgenote van haar voogd [[Johan Casimir van Palts-Kleeburg]]. Haar opvoeding werd een nationale zaak en Christina was verplicht tien uur per dag te studeren. Oxenstierna haalde Antoine de Beaulieu, een Franse balletdanser, naar het hof om haar te leren elegant te bewegen.<ref>Haar nicht, Eleonora Catherine of Zweibrücken, raakte zwanger van een van de muzikanten en veroorzaakte een schandaal bij haar echtgenoot.</ref> Ze had een talenknobbel en sprak op haar 18e Latijn, Frans (een Luiks dialect<!--B. Quilliet, p. 76-->), Duits, Nederlands en Deens, studeerde Grieks, Arabisch en Hebreeuws en de [[Kerkvader|Kerkvaders]]s. Zij zou zich ook nog het Engels, Spaans en Italiaans eigen maken.

Christina zette zich in met overgave en verzaakte geen enkele vergadering van de Senaat. In 1645 werd [[Hugo de Groot (rechtsgeleerde)|Hugo de Groot]], uitgenodigd om naar Stockholm te komen en haar bibliothecaris te worden.<ref>Hij was vanaf 1634 Zweeds gezant in Parijs. Hij stierf in Rostock, nadat hij schipbreuk geleden had op de Oostzee. Christine kocht van de weduwe zijn bibliotheek op.</ref> In eerste instantie nodigde zij ook een aantal Duitse filologen uit. Ze correspondeerde met [[Pierre Gassendi]]; [[Blaise Pascal]] bood haar een exemplaar van zijn [[Pascaline|rekenmachine]] aan. [[Nicolaas Heinsius]] en [[Isaac Vossius]], liet zij complete bibliotheken kopen.<ref>Vossius verkocht haar in 1650 de bibliotheek van zijn vader en werd benoemd tot haar bibliothecaris. Hij verkreeg in 1654 een aantal belangrijke manuscripten, omdat hij onvoldoende was betaald.</ref> Ze liet op een veiling in Parijs boeken van de in 1651 in ongenade gevallen [[kardinaal Mazarin]] kopen.<ref> Toen duidelijk werd dat die boeken op slinkse wijze in haar bezit waren gekomen, gaf ze die terug.</ref> [[Constantijn Huygens]] schonk haar een exemplaar van zijn [[Pathodia sacra et profana]]. [[Marcus Zuerius Boxhorn]] schreef een grammatica voor haar. Vondel werd beloond voor zijn twaalf lofdichten.<ref>http://www.dbnl.org/tekst/vond001dewe08_01/vond001dewe08_01_0029.php</ref>

Christina liet [[Antonio Brunati]] een theater in het paleis inrichten. In 1649 trad ze zelf op als [[Diana (godin)|Diana]].<ref>A history of Scandinavian theatre By Frederick J. Marker, Lise-Lone Marker [http://books.google.com/books?id=TSlvmgqtlCwC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Antonio+Brunati&source=bl&ots=twUGNafqfT&sig=vRhLR6vt0esamdVzbhfcZ42TSJE&hl=en&ei=ZzVZTr-UL8ugOrepiacM&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CFEQ6AEwCA#v=onepage&q=Antonio%20Brunati&f=false]</ref> In hetzelfde jaar werden 760 schilderijen, 170 marmeren en 100 bronzen beelden, 33.000 munten en medailles, 660 stuks kristal, 300 wetenschappelijke instrumenten, kostbare boeken, waaronder de [[Laudibus Sanctae Crucis]], de [[Codex Argenteus]] en de Codex Gigas <ref>http://www.kb.se/codex-gigas/eng/ </ref> naar Stockholm vervoerd. Deze roofkunst uit de [[Praagse burcht]] was afkomstig van [[keizer Rudolf II]], buitgemaakt eind juli 1648 voor de uiteindelijke [[Vrede van Westfalen]] tot stand kwam.<ref>Trevor Roper, H.R. (1970) Plunder of the arts in the XVIIth century, p. ?</ref> Zweden kreeg bij de [[Vrede van Osnabrück]] [[Bremen-Verden]] en [[Zweeds Pommeren]] toegewezen. Christine verkreeg een zetel in de [[Rijksdag (Heilige Roomse Rijk)|Rijksdag]].

Christina kreeg bezoek van Antonio de Macedo <ref>[http://www.h-net.org/reviews/showrev.php?id=26222 Converts, Conversion, and the Confessionalization Thesis, Once Again]</ref>, die Goswin Nickel op de hoogte stelde. Hij stuurde minstens twee Jezuïeten die haar begeleidden bij haar wens om katholiek te worden.<ref>The ecclesiastical and political history of the popes of Rome ..., Volume 3 By [[Leopold von Ranke]] [http://books.google.com/books?id=ShIQAAAAYAAJ&pg=PA95&lpg=PA95&dq=Gottfried+Franken+jesuit&source=bl&ots=bNPW4xbHCM&sig=ngrVPhc25IIssy2MTODA4JcIsss&hl=en&ei=CuVaTpG_C82XOsP_rYMM&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&sqi=2&ved=0CBgQ6AEwAA#v=onepage&q=Gottfried%20Franken%20jesuit&f=false]</ref> [[Claude Saumaise]], die op haar uitdrukkelijk wens naar Stockholm was gekomen, keerde naar Leiden terug omdat Heinsius hem weigerde toegang te verlenen tot sommige boeken. In 1652 kreeg zij bezoek van de diplomaten [[Antonio Pimentel de Prado]] en [[Coenraad van Beuningen]] en sprak zeker met hen over religieuze zaken. Ze vergeleken [[Mozes]] en [[Mohammed]], destijds ongewoon. De Franse arts Pierre Bourdelot raadde Christina, die gedurende haar hele leven werd geteisterd door allerlei kwalen, en al voor haar twintigste over slechte ogen, een kromme rug en een stijve nek klaagde, om te stoppen met studeren en werken en meer van het leven te genieten.<ref>Lanoye, D. (2001) Christina van Zweden : Koningin op het schaakbord Europa 1626 - 1689, p. 24. </ref> Christina viel meerdere keren per dag in zwijm en beschouwde zichzelf als verloren. Ze was nauwelijks 25 jaar oud, al twintig jaar koningin en had nauwelijks geleefd. De adviezen van Bourdelot werden in praktijk gebracht en de boeken verhuisden uiteindelijk naar de [[Universiteit van Uppsala]] en de [[Kungliga biblioteket|Zweedse Koninklijke Bibliotheek]]. Bourdelot las haar voor uit de wellustige sonnetten van [[Pietro Aretino]]. In mei 1653 traden [[Ariana Nozeman]], Susanna van Lee en Elizabeth Baer Kalbergen op in Stockholm, deel uitmakend van de "Aartshertogelijke Comedianten" van Jan Baptist van Fornenbergh.

Op [[Driekoningen]] 1653 hield de koningin een feest dat alles wat op dat gebied eerder was vertoond in pracht moest overtreffen. De vorstin speelde de rol van de herderin [[Amaranthe (personage)|Amaranthe]] en stelde aan het einde van de avond de [[Amaranthenorde]] in, een [[hoforde]]<ref>Zie: [http://www.amarantherorden.com/historik/ Zie]</ref>.

Door Henry Woodhead, p. 48-49. [http://books.google.it/books?id=KNdAAAAAcAAJ&pg=PA86&dq=messenius#v=onepage&q=%22christina%20&f=false]</ref> Op 16 juni 1654 deed ze in ''Uppsala Slott'' vrijwillig [[troonsafstand]] ten gunste van haar neef, teneinde zich volledig aan een nieuw leven te kunnen wijden. Christina liet in [[Göteborg (stad)|Göteborg]] een Hollands schip beladen met dierbare boeken, wetenschappelijke instrumenten, meubels, standbeelden, schilderijen en waardevolle [[gobelin]]s. Zij vertrok zelf over land als graaf Dohna naar het kuuroord [[Spa (stad)|Spa]]. In Deventer ging zij langs bij [[Johann Friedrich Gronovius]] en in Utrecht bij [[Anna Maria van Schurman]].<ref>Lanoye, D. (2001) Christina van Zweden : Koningin op het schaakbord Europa 1626 - 1689, p. 34-36. </ref> <!--Bij het bezoek dat zij aan Amsterdam bracht, kreeg zij acht ''vertooningen of schilderyen'' van [[Jan Vos (dichter)|Jan Vos]] te zien.--> [[Abraham van den Kerckhoven]] bespeelde het imposante orgel toen zij in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] de [[Sint-Pauluskerk (Antwerpen)|Sint-Pauluskerk]] bezocht.

Na het overlijden van haar neef [[Karel X Gustaaf van Zweden|Karel X Gustaaf]] reisde ze naar Zweden voor de begrafenis; ze kwam in oktober aan en schijnt het huis van [[Louis de Geer (1587–1652)|Louis de Geer]] betrokken te hebben die naar Amsterdam was verhuisd.<!--<ref> Hij is opgevolgd door de minderjarige Karel XI van Zweden|Karel XI.</ref>--> Een oude vlam [[Magnus de la Gardie]] was de opvolger van Oxenstierna geworden en gaf haar te kennen dat ze de volgende keer geen katholiek priester meer mocht meebrengen (om de mis op te voeren). In april reisde Christina naar Hamburg. Na een jaar in de stad te hebben doorgebracht, en opzienbarend voor die tijd door bij de joodse bankiersfamilie [[Teixeira de Mattos (geslacht)|Texeira]] in te wonen <ref>[http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=107&letter=T Jewish Encyclopedia] </ref>, was ze in mei 1662 voor de derde keer terug in Rome om in mei 1666 opnieuw naar Hamburg te reizen.

In mei 1667 trok zij weer naar Zweden om haar zaken te regelen, maar werd niet verder toegelaten dan de vrijhaven Göteborg, vanwege het feit dat ze toch een geestelijke had meegebracht.<ref>Christina had in 1654 bij haar troonafstand en om in haar onderhoud te voorzien de beschikking gekregen over het kasteel ''Johannisborg'' en de opbrengsten van de landerijen om [[Norrköping (stad)|Norrköping]], de eilanden [[Gotland]], [[Öland]], [[Ösel]] en Zweeds bezit in [[Mecklenburg]] en [[Zweeds Pommeren|Pommeren]]. Na 1689 zou alles weer aan de Zweedse staat toekomen. </ref> Op 5 juni verliet zij de vaderlandse bodem. In 1667/1668 logeerde Christina opnieuw bij de Texeiras om in een oplossing voor haar immense schulden te voorzien. Er werd haar meegedeeld dat paus [[Alexander VII]], haar beschermheer en kwelgeest, mei 1667 was overleden. De nieuw gekozen paus, [[Clemens IX]] was een overwinning voor de Squadrone Volante.<ref>[https://books.google.com/books?id=LS_hcE9L77EC&lpg=PA142 Archivum Historiae Pontificiae, Volume 30]</ref><ref>[http://popes-and-papacy.com/wordpress/cardinal-stories-cardinal-decio-azzolino-the-younger/ Cardinal Stories. Cardinal Decio Azzolino (the younger)]</ref> In haar blijdschap over zijn verkiezing organiseerde zij een schitterende feest, met vuurwerk en wijn uit een fontein. De Hamburgse bevolking was woedend, en de partij eindigde in schieten, er vielen doden en gewonden. De ex-koningin ontsnapte in vermomming via een achterdeur.<ref>[https://books.google.com/books?id=maQBAAAAQAAJ&lpg=PA223 The history of Christina, queen of Sweden. From the French By Jacques Lacombe]</ref>

<ref>Quilliet, B. (1987) p, 274. </ref> Ze ontmoette, op doorreis naar Kopenhagen, [[Giuseppe Francesco Borri]] met wie ze haar interesse voor alchemie kon uitleven. In 1668 verhuisde ze definitief naar Rome nadat ook de opvolging van [[Jan II Casimir van Polen]], eveneens een [[Huis Wasa|Wasa]], aan haar neus voorbij ging. Haar concurrenten waren de [[Prins van Condé]], [[Karel V van Lotharingen]] en [[Fjodor III van Rusland]], een broer van Peter de Grote. Op 22 november 1668 trok ze opnieuw Rome binnen.

Christina was een verzamelaar van [[munt (betaalmiddel)|munten]] en [[schilderij]]en. Ze bezat werk van de katholieke [[Daniël Seghers]], verstrekte opdrachten aan [[Nicolaes de Helt Stockade]], liet zich portretteren door [[Jurriaen Ovens]], [[Wolfgang Heimbach]], [[David Beck]], [[Hendrick Munnikhoven]] en [[Abraham Wuchters]]. Ze hield van het beeldhouwwerk van [[Artus Quellinus]] en [[Pierre Lepautre (1659–1744)|Pierre Lepautre]] en steunde de dichter Vincenzo da Filicaja. Omdat ze nogal gemakkelijk geld uitgaf, kreeg zij van de paus, c.q. de kerkelijke staat, een aanvullend [[pensioen]]. Na haar dood werd ze, op initiatief van Azzolino, die zij tot erfgenaam had benoemd, tegen haar wens niet in het [[Pantheon (Rome)]], maar in de [[Grotte Vaticane]] van de [[Sint Pietersbasiliek]] bijgezet. Azzolino stierf zeven weken later; een deel van zijn/haar boeken werd aan [[paus Alexander VIII]] verkocht. De [[handschrift (document)|handschriften]] die Vossius voor haar verzamelde, bevinden zich in het fonds ''Reginenses'' van de [[Biblioteca Apostolica Vaticana]]. De [[Aratea van Leyde|Aratea]], uit de nalatenschap van Grotius, bevindt zich in Leiden. [[Carlo Fontana]] ontwierp haar grafzerk (1702). [[Willem Anne Lestevenon]] kocht in 1790 een belangrijk deel van haar collectie tekeningen (1700 werken van voornamelijk Italiaanse meesters) aan voor het [[Teylers Museum]].<ref> [http://www.teylersmuseum.eu/teylersuniversum/index.php?m=narratio&id=6&nvlng=nl website Teylers Museum] over Christina van Zweden aankoop.</ref> Haar correspondentie werd in 1797 meegenomen door de troepen van Napoleon en is ondergebracht in [[Montpellier]]. Een ander deel is in Riksarkiv in Stockholm.<ref>Lanoye, D. (2001) Christina van Zweden : Koningin op het schaakbord Europa 1626 - 1689, p. 12-13. Davidsfonds/Leuven. </ref>

Christina had een zware stem en vertoonde mannelijke trekken en gebaren; ze hechtte geen belang aan kleding en opschik. Volgens diverse ooggetuigen was er niet veel vrouwelijks aan haar. Aanvankelijk zou ze een [[blauwkous]] zijn geweest, die een hekel had aan typisch vrouwelijke conversatie. Op haar 22e kende zij de ''[[Ars Amandi]]'' van [[Ovidius]] en sommige [[epigram]]men van [[Marcus Valerius Martialis]] uit het hoofd. Ze choqueerde geleerde gezelschappen en dames door die te declameren.<ref>Quilliet, B. (1987) Christina van Zweden : een uitzonderlijke vorst, p. 79-80.</ref> Ze beïnvloedde de mode in Parijs door een hoed met pluimen te dragen, evenals de Deense prinses [[Leonora Christina Ulfeldt]] met wie ze veel omging. Zij liep graag in laarzen en had zich een jongensachtig kapsel aangemeten, toen zij vanuit Parijs naar Rome vertrok.<ref>http://www.authorama.com/famous-affinities-of-history-i-5.html </ref> Christina was niet eenkennig en had diverse affaires, met zowel mannen als vrouwen.

{{Sjabloon:Navigatie koningen Zweden}}

[[Categorie:TransgenderistTransgender persoon]]