Christenfundamentalisme: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Tekst christenfundamentalisme Labels: Visuele tekstverwerker Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website |
Versie 48054681 van Rosa Roerink (overleg) Ongedaan gemaakt. Uitleg noodzakelijk hier: Overleg:Christenfundamentalisme. |
||
Regel 2:
==Gebruik van de term==
De fundamentalistische beweging heeft aanhangers binnen diverse christelijke denominaties.<ref name =
Behalve de zelf-benoemde fundamentalisten, houden ook zelf-benoemde evangelicalen, pinkstergemeenteleden, mennonieten en de belijdende beweging binnen de grotere denominaties zich aan deze ''vijf fundamenten''. Toch blijkt hoe buigbaar dit etiket is als een van deze groepen een andere groep voor ''fundamentalistisch'' uit gaat maken.
Christen-fundamentalisme gaat ook over het volgen van een striktere morele code dan die van het gemiddelde Protestantisme, waarbij de fundamentalistische gelovige zichzelf probeert te onderscheiden van de wereld en zich wil identificeren met de gemeenschap van ware gelovigen. Daarom wordt het etiket ook geassocieerd met ''puriteinse gedragingen'' en ''intolerantie''.<ref name = marsden3>George M. Marsden (1991): ''Understanding Fundamentalism and Evangelicalism'', Eerdmans Publishing, Grand Rapids (Michigan), blz. 85-87 (ISBN 0-8028-0539-6)</ref>
Evangelicalen en fundamentalisten hebben een identieke visie op de autoriteit van de Bijbel. Zij hechten zeer aan de waarde van het individu en hebben meestal een radicaal individualistisch begrip van "[[sola fide]]" en "[[sola scriptura]]". Daarom wordt het ''fundamentalisme'' soms negatief geassocieerd met een achtergebleven kijk op de moderniteit, een negatieve kijk op de Christelijke Kerk of een minimalistische, te beperkte kijk op het christelijke geloof. Omgekeerd zetten fundamentalistische christenen hun liberale tegenstanders op eenzelfde rauwe manier weg als ''modernisten'' of ''liberalen''.<ref name = marsden4>George M. Marsden (1991): ''Understanding Fundamentalism and Evangelicalism'', Eerdmans Publishing, Grand Rapids (Michigan), blz. 32-34 (ISBN 0-8028-0539-6)</ref>
==Verschillen binnen het fundamentalisme==
In de Verenigde Staten<ref>[http://www.victorious.org/chur21.htm Christenfundamentalisme in de Verenigde Staten]</ref> bekritiseren fundamentalisten de [[Evangelicaal christendom|evangelicalen]] omdat ze zich onvoldoende zouden bekommeren om de doctrinaire zuiverheid, zouden samenwerken met andere christenen en vrouwen zouden toelaten in het ambt van prediker. [[Billy Graham]] kwam uit een fundamentalistisch gezin, maar veel fundamentalisten moeten niets meer van Graham hebben omdat hij er reeds vroeg voor koos met andere christenen samen te werken. Graham vertegenwoordigt een beweging die voortkwam uit het fundamentalisme, maar er steeds meer van is gaan verschillen, wat fundamentalisten denigrerend aanduiden met ''Neo-[[evangelisch]]''. In andere landen zoals [[Nieuw-Zeeland]] wordt dit onderscheid echter niet gemaakt en noemen alle groepen die zich willen houden aan een onfeilbare Bijbel zich fundamentalist.
Het zelf-etiket van de ''fundamentalistische christen'' verschilt heden ten dage nogal van het algemene beeld. Terwijl men bij fundamentalisme doorgaans denkt aan politiek activisme, is de zelfbenoemde fundamentalist zelden betrokken bij de politiek.{{Bron?||2010|12|17}} Mensen als [[Pat Robertson]], [[Jerry Falwell]] en [[Tim LaHaye]], alle drie politiek actief, worden juist niet geaccepteerd door de meeste fundamentalisten en worden gezien als deel van de neo-evangelische gemeenschap. De ware fundamentalist houdt vast aan het traditionele concept van "moraliteit en zonde" en gelooft dat de autoriteit van de Schrift volkomen genoeg is als gids voor het leven. Zij zien uit naar de wederkomst van Christus en niet naar de hervorming van de wereld.
Het populaire beeld van het woord ''fundamentalisme'' wordt vaak van toepassing verklaard op conservatieve [[Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen|mormonen]], [[Jehova's getuigen]], [[Katholicisme|katholieken]] en andere niet-[[Protestantisme|protestante]]
==Korte geschiedenis van het christelijke fundamentalisme==
In de Verenigde Staten was het fundamentalisme aanvankelijk een beweging van de evangelicale conservatieven aan het einde van de negentiende eeuw, die als reactie tegen het moderne christendom handhaving van een aantal vaste geloofspunten eisten. Ze zijn dus als het ware voortgekomen uit de kritiek op de meer liberale bewegingen in het christendom. De oorspronkelijke formulering van het geloof van de Amerikaanse fundamentalisten vond plaats op de Niagara Bijbelconferentie in [[1878]]. In [[1910]] vatte de Algemene Vergadering van de Presbyteriaanse Kerk deze als volgt samen:
* Onfeilbaarheid van de [[Bijbel (christendom)|Bijbel]]
* De [[maagdelijke geboorte]] (of goddelijkheid) van [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]]
* De leer van de verzoening door het plaatsvervangend lijden van Jezus dankzij de genade van God en menselijk geloof
* De [[Dood en herrijzenis van Christus#De opstanding|lichamelijke opstanding van Jezus uit de dood]]
* De echtheid van [[wonder]]en alsook de [[wederkomst van Jezus|wederkomst van Jezus Christus]]
De term ''fundamentalist'' is waarschijnlijk afkomstig van twaalf anti-modernistische boekjes getiteld ''The Fundamentals'', geschreven door conservatieve theologen tussen [[1910]] en [[1913]]. Dankzij een gift van $250,000 door Lymann Stewart, het hoofd van de [[Union Oil Company of California]], konden in de Verenigde Staten drie miljoen exemplaren van deze boekjes aan dominees worden uitgedeeld. Naarmate de beweging zich verder ontwikkelde, werd ze steeds pessimistischer vanwege haar afnemende sociale invloed. Separatisme en het onafhankelijk optreden van steeds meer van haar belangrijke leiders begonnen de beweging te karakteriseren en bepalen ook nu nog
Christelijke fundamentalisten bepleiten dat de Bijbel gezien moet worden als het letterlijke woord van God en niet alleen als waar in haar religieuze en morele leringen, maar ook in haar wetenschappelijke en historische claims. De Bijbel moet volgens hen het liefst gelezen worden met de eenvoudigste interpretatie (waar mogelijk letterlijk). Zo schiep God de aarde letterlijk in 6 dagen en schiep God [[Eva (persoon)|Eva]] uit een rib van [[Adam]]. Het paradijs heeft echt bestaan zoals het beschreven staat en [[Noach]] heeft echt bestaan, bouwde zijn ark en overleefde de Grote Vloed, enzovoort. Andere fundamentalisten houden weer vol dat de benadering ''letterlijk waar bedoeld'' de betere is. De Bijbel moet dan geïnterpreteerd worden zoals de oorspronkelijke lezers haar geïnterpreteerd zouden hebben, dat wil zeggen letterlijk waar de context dat aangeeft en in de verhalen van het evangelie en andere kronieken, maar figuurlijk waar de context volgens hen laat zien dat het figuurlijk bedoeld zou moeten zijn, zoals het boek [[Hooglied]].
[[Karen Armstrong]] stelt: "Fundamentalisme is een antwoord op de westerse [[ethiek]] van de [[Moderne Tijd|moderniteit]]. Naarmate onze westerse moderniteit zich verspreidt, groeit het fundamentalisme mee, als een religieuze reactie erop en een verwerping ervan. ... Amerikanen gingen zich fundamentalisten noemen, trots als ze waren omdat ze terug gingen naar de fundamenten van het geloof. Fundamentalisme is een reactie op het feit dat in een seculiere maatschappij religie facultatief wordt en terzijde wordt geduwd. Voor sommige mensen is dat onmogelijk. Voor hen heeft het geloof een totale autoriteit."<ref>[http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/schrijfster-en-ex-non-karen-armstrong-over-haar-geschiedenis-van-god-we-zijn-betekeniszoeke Interview met Karen Armstrong in NRC 4 maart 1995]</ref>
Regel 24 ⟶ 35:
==Fundamentalistische houding tegenover wetenschap en onderzoek==
Vrijwel alle fundamentalisten verwerpen [[Evolutietheorie|macro-evolutie]] omdat die in tegenspraak is met een letterlijke interpretatie van de [[Bijbel (christendom)|Bijbel]]. Zo werd bijvoorbeeld [[William Jennings Bryan]] een held van het fundamentalisme vanwege zijn rol in de rechtszaak tegen een onderwijzer die les gaf over [[Evolutie (biologie)|evolutie]] (de Scopes Monkey rechtszaak van 1925). Bryan vertegenwoordigde een nieuwe opkomst van het evangelicale politieke en onderwijskundige activisme. De rechtszaak liet op dramatische wijze zien dat de status van het evangelicalisme gedaald was van het [[establishment]] naar de kelder van de Amerikaanse politiek en wetenschap.
Het geloof in [[jonge-aardecreationisme]] en [[catastrofisme]] verving de vroegere evangelische [[dogma (christendom)|vrijheid van denken]] over deze onderwerpen en werd als nooit tevoren de [[lakmoesproef]] voor wie zich [[orthodox]] zou mogen noemen in de fundamentalistische beweging. Bij andere conservatieve evangelicalen is dit ook nog altijd zo, maar nooit zo dwingend als bij de groep die zichzelf als fundamentalistisch benoemt.{{Bron?||2010|12|17}}
Fundamentalisten zullen niet gauw de conclusies van moderne onderzoekers accepteren, wanneer die de gevestigde ideeën over de Bijbel in twijfel trekken. Zo aanvaarden zij nog steeds de traditionele manier waarop Bijbelboeken aan Bijbelse auteurs worden toegeschreven, waarbij men ervan uitgaat dat elk Bijbelboek door een specifieke auteur is geschreven, (tenzij, zoals bij de Psalmen, meerdere auteurs staan aangegeven).
De suggestie dat Bijbelboeken het resultaat zouden zijn van een serie van redacties, zien zij meestal als een hypothese die in strijd is met het geloof in de door de [[heilige Geest]] geïnspireerde en onfeilbare Bijbel. Zij staan over het algemeen vijandig tegenover het literair-kritische onderzoek van de Bijbel, dat de ontwikkeling en de bronnen van het Bijbelse materiaal probeert te achterhalen. Sommige fundamentalisten daarentegen zijn bereid een alternatief auteurschap te overwegen op plaatsen waar de Bijbelse tekst zelf geen auteur noemt, maar volharden dat waar wel een auteur wordt genoemd, die tekst ook door die genoemde auteur geschreven moet zijn.
===Varianten binnen het christelijke fundamentalisme===
Waar het fundamentalisme vooral voorkomt onder protestanten, zijn er ook binnen het katholicisme groepen die als fundamentalistisch omschreven zouden kunnen worden. Ze worden echter meestal [[Traditionalisme (rooms-katholicisme)|traditionalisten]] genoemd. Deze groep verwerpt sommige teksten van het [[Tweede Vaticaans Concilie]] en vele aspecten van de hierop volgende veranderingsgolf.{{Bron?||2011|07|05}} Een belangrijk verschil met de protestantse fundamentalisten is dat hun opvattingen minder betrekking hebben op de onfeilbaarheid van de Schrift (hoewel ze deze wel erkennen), maar meer gericht zijn op de 'onfeilbaarheid' van het leergezag en de overlevering. Veel van die groepen verkeren echter aan de marges of soms zelfs buiten de kerk.
Er zijn verschillende stromeningen binnen christelijke fundamentalisme. Een van fundamentalistische stroming zijn de [[Jehova's getuigen]].▼
▲
===Christelijk fundamentalisme en openbare scholen in de [[Verenigde Staten]]===
| |||