Matriarchaat: verschil tussen versies

Het oermatriarchaat is een aanduiding voor een samenleving zoals die in de verre oudheid zou hebben bestaan. Dit idee wordt tegenwoordig binnen de academische wereld afgewezen, maar werd in de negentiende eeuw nog breed gedragen. Het moderne idee van een oermatriarchaat is terug te voeren op [[Johann Jakob Bachofen]] die in 1861 ''Das Mutterrecht'' publiceerde. [[Mythe]]s waren voor hem meer dan slechts een verhaal, het waren historische documenten waarmee hij de prehistorie kon achterhalen. Bachofen baseerde zich daarnaast onder meer op een passage van [[Herodotus]]:

Dat betekende niet dat matriarchale samenlevingen in het geheel niet konden hebben bestaan. Buiten de mythes waren er echter geen aanwijzingen dat er inderdaad een door vrouwen gedomineerde samenleving was geweest.<ref>''The key problem in discussions of primitive matriarchy is the lack of written sources. Even those who argue that there was an original matriarchy agree that writing brought patriarchy, whether this was in Mesopotamia in the third millennium {{aut|bce}} or in North America in the eighteenth century {{aut|ce}}. This means that earlier evidence – archaeological remains, oral tradition, discussions of older traditions in later written records, literary sources such as creation stories or mythology – is fragmentary and difficult to interpret. Because of these problems, most historians avoid discussing matriarchy entirely, and many have chosen to stay away from all considerations of the origins of patriarchy, viewing the issue as too politicized and at any rate outside the time period in which they are interested. Anthropologists as well have pointed out the problems in focusing on the “origins” of anything, which tends to overlook multiple causation and divergent lines of development.'' {{aut|Merry Wiesner-Hanks|Wiesner-Hanks}} (2011)</ref> Ook werd duidelijk dat [[Matrilineaire afstamming|matrilineariteit]] nog geen matriarchaat impliceert. Binnen de antropologie werd het matriarchaat dan ook verworpen.

Buiten de antropologie bleef het idee echter bestaan, zowel in de wetenschap als daarbuiten. Zo lag het aan de basis van de opkomst van [[Wicca]] in de jaren vijftig. Archeologen werden zowel beïnvloed door het idee van het matriarchaat als het daarmee samenhangende idee van een [[moedergodin]]. Pas in de jaren zestig werd ook binnen de archeologie dit idee verlaten onder invloed van het werk van [[Peter Ucko]] en [[Andrew Fleming]].

Er ontstond kritiek op deze hypothese, zowel binnen als buiten de feministische beweging.<ref>''Though most archaeologists dispute Gimbutus’s ideas, they have been very influential among popular writers such as Merlin Stone and Riane Eisler, and among groups seeking alternative forms of spirituality; the Goddess now has a number of organizations and websites devoted to her worship, and her followers are developing new rituals and symbols that link to those of the prehistoric past.'' {{aut|Merry Wiesner-Hanks|Wiesner-Hanks}} (2011)</ref> Critici buiten het feminisme zijn onder anderen Fleming, Ucko en [[Brian Hayden|Hayden]], erbinnen [[Margaret Conkey|Conkey]], [[Ruth Tringham|Tringham]], [[Lynn Meskell|Meskell]] en [[Lauren Talalay|Talalay]]. De kritiek richt zich op de onwaarschijnlijkheid van de hypothese in het algemeen en meer specifiek op de interpretatie van de beeldjes. De hypothese van Gimbutas stelde dat een samenleving waarin veel vrouwelijke afbeeldingen voorkomen een vrouwelijke dominantie impliceert. Voorbeelden uit bijvoorbeeld het huidige India of het middeleeuwse Europa ondersteunden deze hypothese echter niet. Voor Afrika stelden [[Cheikh Anta Diop]] en [[Ifi Amadiume]] dat er daar wel aanwijzingen zijn voor een matriarchaat. Ook enkele Chinese historici zien aanwijzingen voor een matriarchaat in het oude China, maar dit wordt sterk betwist. Voor Amerika is het bewijs dubbelzinnig.<ref>''Some scholars of Africa, most prominently Cheikh Anta Diop and Ifi Amadiume, agree with Gimbutus’s critics that there is little evidence of matriarchy in Europe, but find evidence of matriarchy in ancient Africa. Diop points particularly to queenship among the ancient Egyptians, and Amadiume to matricentric household units and women’s market networks. The notion that human society was originally a matriarchy has also been accepted by some historians from the People’s Republic of China, who point to the development of certain characters in the Chinese writing system, ancient folk tales, and some archaeological evidence. Most Chinese historians do not agree with this interpretation, however, noting that the evidence for a subordination of women is much stronger and includes some of the earliest written sources; they attribute the desire to see a matriarchy more to the acceptance of Engels’ theories for ideological reasons among Marxist leaders than to strong evidence. Archaeologists and historians of the early Americas have also debated the extent to which some groups may have been matriarchal and matrilocal (that is, couples lived with the wife’s kin after marriage), or at least egalitarian in terms of gender, though here, again, the evidence is ambiguous.'' {{aut|Merry Wiesner-Hanks|Wiesner-Hanks}} (2011)</ref>

Daarnaast gold voor de beeldjes dat deze deels mannelijke kenmerken hadden, terwijl een groot deel in het geheel geen geslachtelijke kenmerken bezat. Het deel dat werkelijk vrouwelijke kenmerken had, was beperkter dan Gimbutas stelde. In hoeverre deze een religieuze betekenis hadden, was moeilijk te zeggen. De stelling van Gimbutas dat deze beeldjes impliceerden dat de Godin aanbeden werd, kreeg dan ook de nodige kritiek te verduren.<ref>''As an example, the publication by Meskell et al. (2008) of detailed data on the figurines from the site has transformed our understanding of these objects. In much earlier work and writing on the site, including by Mellaart, these objects were seen as representational and as religious, relating to a cult of the mother goddess. The work of the figurine team has thoroughly undermined this interpretation. In fact, when properly quantified, few of the figurines are clearly female. In addition, examination of their context of deposition shows that the objects are not in 'special' locations, but were discarded, often in middens. A study of the fabric of the figurines by Chris Doherty (pers. comm.) has shown that they are made of local marls and that they are unfired or low fired. Many have survived only because they were accidentally burned in hearths and fires. Thus all the evidence suggests that these objects were not in a separate religious sphere. Rather, it was the process of their daily production – not their contemplation as religious symbols – that was important. They gave meaning, at the everyday, low-intensity level, to subjectivities and to the social world that they helped imagine.'' {{aut|[[Ian Hodder|Hodder]]}} (2010)</ref>