Meerwaarde (Marx): verschil tussen versies

'''Meerwaarde''', een centraal begrip uit de [[Marxistische economie|economische theorie van Karl Marx]], is de [[waarde]] die [[loonarbeid]] toevoegt aan de [[productie]], boven de waarde die als loon wordt uitgekeerd. Het is een centraal begrip uit de [[Marxistische economie|economische theorie van Karl Marx]].

Een [[Kapitalisme|kapitalistische]] onderneming zet in het productieproces een kapitaal ''C'' in terdat waardebestaat vanuit constant kapitaal ''c'' en variabel kapitaal ''v''; ''C = c + v''. DeConstant kapitaal ''c'' bestaat uit de kosten van grondstoffen, de [[afschrijving]] op gebruikte gereedschappen, etcen dergelijke. vormenHet het constantevariabele kapitaal ''cv''. Debestaat uit de kosten van arbeidskracht, uitgedrukt in loon, zijn het variabele kapitaal ''v''. Aan het eind van het proces heeft de onderneming, indien succesvol, een groter kapitaal ''C' = c + v + m'', waarbij ''m'' de meerwaarde is.<ref name=":0">{{Citeer boek |auteurlink achternaam =Karl Marx |auteur voornaam = K. | auteurlink = Karl Marx | medeauteurs = | datum = 1969 | titel = [[Het Kapitaal|Das Kapital: Kritik der Politischen Ökonomie, Erster Band]] | uitgever = Dietz Verlag |datum plaats =1969 | ISBN = | NUR = | bezochtdatum = | bladzijdes = p. 226 e.v. |ISBN taal = |bezochtdatum URL = | URLdatum = }}</ref> De meerwaarde moet dan op de [[Markt (economie)|markt]] gerealiseerd worden als [[Winst (onderneming)|winst]].

[[Karl Marx|Marx]] gaat (in het eerste deel van ''[[Het Kapitaal|Das Kapital]]'') uit van een [[perfecte markt]] in [[Marktevenwicht|evenwicht]].<ref name=":1">{{Citeer boek |auteurlink achternaam =David Harvey |auteur voornaam = D.W. | auteurlink = David Harvey | medeauteurs = | datum = 2010 | titel = A Companion to Marx's Capital | uitgever = Verso |datum plaats =2010 | ISBN = | NUR = | bezochtdatum = | bladzijdes = pp. 61, 164-165 |ISBN taal = |bezochtdatum URL = | URLdatum = }}</ref> In die situatie stelt hij de waarde van arbeidskracht ''v'' gelijk aan door de waarde van de goederen die de arbeider nodig heeft om de arbeidskracht te reproduceren. Hierin zijn levensonderhoud en onderwijskosten voor de kinderen meegenomen, aangezien de arbeidskracht ook in de volgende generatie gereproduceerd moet worden.

Aangezien volgens Marx [[Arbeidswaardetheorie|alleen arbeid waarde schept]], volgt volgt dat de meerwaarde ''m'' uit de productiefactor arbeidskracht moet voortkomen, terwijl deze toekomt aan de kapitalist. Als ingezette arbeidskracht gemeten wordt de tijd die besteed wordt aan de productie, komt de meerwaarde ''m'' voort uit extra arbeidstijd. DezeIn werkelijkheid wordt de meerwaarde toegeëigend door de kapitalist. De mate waarin de toe-eigening van tijd plaatsvindt is de meerwaardevoet ''m/v'', ook wel de uitbuitingsgraad genoemd. Bij een meerwaardevoet van 100%, bijvoorbeeld, werkt de arbeider de helft van de dag voor zichzelf, de andere helft voor de kapitalist.<ref name=":0" />

Met het concept meerwaarde in de hand kan de werkdag verdeeld worden in twee stukken, één waarin de loonarbeider gedurende de noodzakelijke arbeid zijn eigen loonkosten terugverdient, en één waarin hij meerwaarde produceert. Dit leidt tot diverse strategieën voor de kapitalist om de meerwaardevoet te verhogen. De eerste is de productie van ''absolute'' meerwaarde: het verlengen van de werkdag. Aangezien er niet meer dan vierentwintig uur in een dag zitten, arbeiders niet de klok rond kunnen werken, en [[klassenstrijd]] omtrent de werkdag al vroeg tot [[arbeidstijdverkorting]] had geleid (in Engeland werd voor minderjarigen een twaalfurige werkdag ingevoerd in 1833), moet de kapitalist op zoek gaan naar ''relatieve'' meerwaarde. Dit kan plaatsvinden door de [[Productiviteit (economie)|productiviteit]] te verhogen, of door de kosten van levensonderhoud van de arbeider te verlagen. Van dit laatste geeft Marx zelf het voorbeeld van de afschaffing van de [[Graanwetten]], om de prijs van brood te drukken. [[David Harvey]] geeft een moderner voorbeeld: de import in de VS van goedkope goederen uit China om de Amerikaanse werkenden goedkoop levensonderhoud te verschaffen zonder de lonen te verhogen.<ref name=":1" />