Jodendom: verschil tussen versies

Het jodendom past niet gemakkelijk in de [[Westerse cultuur|westerse]] [[categorie (filosofie)|categorie]]ën zoals religie, [[Menselijkmenselijk ras|ras]], [[etniciteit]] of [[cultuur]]. Dit komt doordat Joden het jodendom in termen van 4000 jaar geschiedenis beschouwen. Tijdens dit lange tijdperk hebben Joden [[slavernij]], [[Chaos (situatie)|chaos]], [[theocratie]], verovering, [[bezetting (militair)|bezetting]] en [[verbanning|ballingschap]] ervaren en zijn zij in contact geweest met en beïnvloed door het [[Oude Egypte]], [[Babylonië]], [[Perzische Rijk|Perzië]], het [[Griekenland|Griekse]] [[hellenisme]], evenals moderne bewegingen zoals de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]], het [[socialisme]] en de opkomst van het [[nationalisme]]. Daarom stelt de Joods-[[Verenigde Staten|Amerikaanse]] professor [[Daniel Boyarin]] dat "Joods-zijn de pure categorieën van [[identiteit (eigenheid)|identiteit]] doorbreekt, omdat het niet nationaal is, niet [[genealogie (geschiedkunde)|genealogisch]] en niet godsdienstig, maar elk van deze, in een [[dialectiek|dialectische]] spanning."<ref>{{Aut|D. Boyarin - J. Boyarin}}, Diaspora: Generation and the Ground of Jewish Identity, in ''Critical Inquiry'' 19 (1993), p. [http://neareastern.berkeley.edu/Web_Boyarin/BoyarinArticles/69%20Diaspora%20(1993).pdf 721.]</ref>

God stuurde Jakob en zijn kinderen naar [[Oude Egypte|Egypte]]; nadat zij uiteindelijk slaven werden, stuurde God [[Mozes|Mozes (Mosje)]] om de [[Israëlieten]] uit de slavernij terug te kopen. Na de [[Uittocht uit Egypte]] bracht God hen naar de berg [[Sinaïberg|Sinaï]] om hun de [[Thora]], waarvan de eerste vijf boeken de Tenach zijn, te geven, en bracht hen uiteindelijk naar Erets Jisrael. God bepaalde dat de nakomelingen van Mozes' broer [[Aäron|Aäron (Aharon)]] een priesterklasse binnen de Israëlitische gemeenschap zouden zijn. Zij dienden eerst in de [[Tabernakel (Tenach)|Tabernakel]] (een verplaatsbaar huis van verering), en later dienden hun nakomelingen in de [[Joodse tempel|Tempels van Jeruzalem]].

De [[Thora]], die op de berg Sinaï werd gegeven, werd samengevat in de vijf boeken van Mozes en samen met de boeken van en over de profeten en de geschriften de ''Geschreven Thora'' genoemd. De details, die de bijbehorende ''Mondelinge Thora'' vormden, moesten ongeschreven blijven. Echter, aangezien de vervolging van de Joden toenam, ontstond het gevaar dat details vergeten zouden worden. Daarom werden zij alsnog opgetekend in de [[Misjna]], de [[Talmoed]], en andere heilige boeken van het jodendom.

Sommige Joden uit de [[8e eeuw|8e]] en [[9e eeuw]] waren het eens met de Sadduceeërs wat betreft de verwerping van de mondelinge wetten die in de Misjna en de twee Talmoeds werden geregistreerd, van de farizeeërs en de [[rabbijn]]en sinds de verwoesting van de tempel. Tot deze groep separatisten behoorden de [[Isunianen]], [[Judganieten]], [[Malikieten]] en anderen. Deze Joden volgden aanvankelijk op een vrij letterlijke wijze de wetten van de Tenach. Spoedig echter ontwikkelden zij hun eigen mondelinge tradities, die van de rabbijnse tradities verschilden, en vormden uiteindelijk het [[Karaïtisch jodendom]]. Karaïeten zijn er vandaag nog in kleine aantallen. De meesten leven tegenwoordig in [[Israël]].

Het fundament van de Joodse wet en traditie (''[[halacha]]'') is de [[Thora]], bestaande uit de vijf boeken van Mozes. Volgens rabbijnse traditie zijn er 613 geboden (''mitswot'') in de Thora. Sommige van deze wetten zijn alleen van toepassing op mannen of op vrouwen, op priesters (''kohaniem'') of op leden van de stam van [[Levi (Hebreeuwse Bijbel)|Levi]], op personen die de agrarische producten van het land van Israël behandelen (bebouwen, eten, etc.). Vele wetten waren slechts relevant toen de [[Tempel van Salomo|Tempel van Jeruzalem]] nog bestond. Minder dan 300 van deze geboden zijn vandaag nog toepasbaar.

Hoewel er Joodse groepen zijn ontstaan die zich alleen op de geschreven tekst van de Thora baseerden (met name de Sadduceeërs, [[Beta Israël]] en de Karaïeten), volgen de meeste religieuze Joden wat zij de [[Misjna| (= de mondelinge wet]]) noemen. Het rabbijnse jodendom heeft altijd gesteld dat de boeken van de Thora (= de geschreven wet) gelijktijdig door God aan Mozes werden gegeven met een mondelinge wet. Zij baseren zich hierin op de tekst van de [[Thora]], waarin vele woorden ongedefinieerd blijven en vele procedures zonder verklaring of instructies worden vermeld; dit, stellen zij, betekent dat de lezer verondersteld wordt met andere details vertrouwd te zijn, en daaronder vallen de mondelinge bronnen.

De [[Halacha]], de rabbijnse levensvoorschriften, zijn gebaseerd op een gecombineerde lezing van de Thora en de mondelinge traditie - de Misjna, [[Midrasj]], Talmoed en commentaren. Doordat de Halacha een [[precedent]]-gebaseerd systeem is, heeft het zich langzaam ontwikkeld. De literatuur van vragen aan rabbijnen en hun overwogen antwoorden, worden opgenomen in de [[responsa]]-literatuur (in het [[Hebreeuws]]: ''Sjeëlot Oetesjoewot'' - 'vragen en antwoorden'). Aangezien praktijken zich blijven ontwikkelen, worden codes van de Joodse wet geschreven die op responsa gebaseerd zijn; de voornaamste code daarvan, de [[Sjoelchan Aroech]], bepaalt grotendeels de Joodse religieuze praktijk tot vandaag de dag.

# De [[Thora]], de vijf boeken van Mozes, is de primaire tekst van het jodendom. Het rabbijnse jodendom stelt dat de Thora dezelfde is als die door God aan Mozes werd gegeven op de berg [[Sinaïberg|Sinaï]]. Het orthodoxe jodendom stelt dat de Thora van nu precies gelijk is aan wat toen werd ontvangen, afgezien van een klein aantal fouten in de overschrijving. Wegens de ontwikkelingen in het [[documentaire hypothese|tenachisch]], archeologisch en taalkundig onderzoek verwerpen vele Joden dit principe. In plaats daarvan aanvaarden zij dat de kern van de mondelinge en geschreven Thora van Mozes afkomstig is, maar dat de geschreven Thora van nu uitgegeven is met andere documenten.

# God koos het Joodse volk om een uniek verbond met hem te hebben; de beschrijving van deze overeenkomst is de [[Thora]] zelf. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, zijn de Joden niet Gods verkozen volk op zich. Joden geloven dat zij voor een specifieke opdracht zijn gekozen; om een licht te zijn voor de naties en een overeenkomst met God na te komen zoals die wordt beschreven in de Thora. Het [[reconstructionistisch jodendom]] verwerpt de idee van uitverkiezing geheel en al.

** [[Liberaal jodendom]] – voorstander van verregaande integratie in de maatschappij en een persoonlijke interpretatie van de [[Thora]]. Deze beweging is oorspronkelijk afkomstig uit [[Duitsland]], als een reactie op de spanning tussen het traditionele jodendom en de Verlichting. Het liberaal jodendom is ook bekend onder de namen “reform”, de officiële naam in de Verenigde Staten, en “progressief”, de overkoepelende naam in het Verenigd Koninkrijk.

*** [[Reconstructionistisch jodendom]] – een kleine, liberale Joodse beweging, voornamelijk in de Verenigde Staten. De persoonlijke [[interpretatie]] van de [[Thora]] wordt in consensus gezocht, waarmee het meestal iets traditioneler is dan het reformjodendom.