Natriumlamp: verschil tussen versies

Met [[kwik]] gevulde lagedrukontladingslampen waren reeds sinds 1902 in productie bij [[Peter Cooper Hewitt|Cooper-Hewitt Electric Co]].<ref>{{en}} [http://www.lamptech.co.uk/Documents/M6%20Cooper%20Hewitt.htm The Cooper-Hewitt Era] Lamptech</ref> Onderzoeker [[Arthur Compton]] van de Amerikaanse firma Westinghouse ontwikkelde in 1919 een lagedruknatriumlamp,<ref>{{en}} [http://www.lamptech.co.uk/Documents/SO4%20History%20LV.htm Low Voltage Lamp Developments] Lamptech</ref> die geel licht uitstraalde maar een zeer hoge specifieke lichtopbrengst had. In 1920 ontwikkelde Compton het [[boor (element)|boorborium]]-glas dat nodig was voor de productie van lagedruknatriumlampen. Dat glas verdraagt het bijzonder agressieve [[natrium]], en blijft in tegenstelling tot gewoon glas, lichtdoorlatend.

Op 1 juli 1932 werd de straatverlichting tussen [[Beek (Limburg)|Beek]] en [[Geleen]] met lagedruknatriumlampen in bedrijf gesteld. In hetzelfde jaar werd de straatverlichting van Purley Way in [[Londen]] van natriumlampen voorzien. Deze lampen hadden toen een lichtopbrengst van 50 [[Lumen (natuurkunde)|lumen]]/[[Watt (eenheid)|watt]]. Zowel [[Koninklijke Philips Electronics N.V.|Philips]], als [[Osram]] alsen [[General Electric]] begonbegonnen in de jaren dertig met de productie van lagedruknatriumlampen.

[[William Louden]] en [[Kurt Schmidt]] van [[General Electric]] wisten door de ontwikkeling van lichtdoorlatend keramisch materiaal en speciale afdichtings- en fabricagetechnieken in 1964 de eerste hogedruknatriumlampen te ontwikkelen. De lampen werden vanaf 1965 door General Electric en later ook door de andere grote lampfabrikantenlampenfabrikanten gemaakt.

In de loop der jaren werden talloze verbeteringen doorgevoerd en werd zowel de lichtopbrengst als de levensduur voortdurend vergroot. Een belangrijke verbetering voor de lagedruklamp was de ontwikkeling rond 1965 door Philips van het type "SOX", waarbij een dunne laag [[indium]]-[[tin (element)|tin]]-[[oxide]] aan de binnenkant van de buitenballon wordtwerd aangebracht, waardoordie de [[Infrarood|infrarode]] warmtestraling van de binnenballon wordt gereflecteerdreflecteerde. DitDie reflectie geeft een aanzienlijke stijging van de lichtopbrengst.

[[Bestand:SOX.jpg|thumb|left|330px|'''Lagedruknatriumlamp''': de gasontlading vindt in de U-vormige binnenbuis plaats. In de uitstulpingen van de binnenbuis bevindt zich vast natrium, dat verdampt als de lamp wordt ingeschakeld.]][[Bestand:SOX.png|thumb|270px|Spectrale emissie lagedruknatriumlamp]]Lagedruknatriumlampen (SOX, LPS) geven geel licht, dat uitsluitend uit de voor natrium kenmerkende dubbele [[spectraallijn]] bestaat. Hierdoor is het bij deze verlichting onmogelijk kleuren waar te nemen. Voor toepassingen als verlichting van snelwegen hoeft dit echter geen bezwaar te zijn, want het gele licht heeft juist de golflengte waarvoor het menselijke oog het gevoeligst is. De specifieke lichtopbrengst van deze lampen is met 100-200 [[lumen (natuurkunde)|lumen]]/[[Watt (eenheid)|watt]] het hoogste van alle gasontladingslampen. Voor optimale werking moet de relatief grote binnenbuis op een temperatuur van 260 °C blijven. Daarom wordt de buitenballon luchtledig gepompt, en wordt deze van binnen voorzien van een infrarood reflecterende laag tin gedoopttingedoopt indiumoxide.

Bij hogedruklampen (SON, HPS) wordt ook wat energie in de rest van het spectrum uitgestraald, waardoor de [[kleurweergave-index|kleurweergave]] bij deze lampen een stuk beter is,. hetHet uitgestraalde licht is meer lichtgeel, maar per type kan de kleur watiets verschillen. Dit type lamp wordt tegenwoordig steeds vaker voor straatverlichting gebruikt.

Omdat de hogedruklampen kleiner en lichter zijn dan de vroegere typen, kan de lichtmast waaraan de straler bevestigd wordt, ook veel lichter zijn, vooral ook omdat het licht met een goede reflector eenvoudig te bundelen is. Een ander belangrijk toepassingsgebied is [[assimilatieverlichting]]. Er zijn zelfs typestypen die vrijwel wit licht uitstralen. LichtopbrengstDe lichtopbrengst ligt tussen 100 en 130 [[lumen (natuurkunde)|lumen]]/[[Watt (eenheid)|watt]]. De lampen met vrijwel wit licht hebben het laagste rendement.

Omdat natrium bij [[kamertemperatuur]] een vaste stof is en een lage dampdruk heeft, wordt er een vulling van [[neon (element)|neon]]gas gebruikt om de lamp te starten. Daardoor geeft de lamp na het starten eerst een roodachtig licht. Pas als hij genoeg opgewarmd is om het natrium te laten verdampen, zal hij de volle lichtsterkte bereikt wordenbereiken. Doordat het voor het starten benodigde neon dan ook nog een beetje van zijn rode licht bijdraagt, ontstaat de indruk dat deze lampen een enigszins oranje licht uitstralen (de dubbele spectraallijn van natrium is zelf zuiver geel). Voor hogedruklampen worden ook andere gassen zoals [[xenon]] toegevoegd,. ookOok wordt er soms extra [[kwik]] in de ontlaadruimte aangebracht.

Natriumlampen worden via een [[voorschakelapparaat]] op het lichtnet aangesloten. Dat is bij alle [[gasontladingslamp]]en nodig om de stroom door de lamp te begrenzen. Verder is er een voorziening nodig om een hoge startspanning te kunnen leveren voor het ontsteken van de lamp. Soms gebeurt dat met een [[tl-starter|starter]], andersin andere gevallen levert het voorschakelapparaat zelf de benodigde startspanning.