Opstand: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 4:
Opstanden zijn gedurende de geschiedenis zeer veelvuldig voorgekomen als reactie op onder meer onderdrukking, overheersing, economische crises en natuurrampen. Hoewel opstanden overal voorkwamen, lijkt China, onder meer volgens {{aut|[[Gang Deng|Deng]]}}, hier een uitzonderlijke plaats in te nemen door het schijnbare structurele karakter. Opstanden kwamen in China vaker, heftiger en langduriger voor dan in de rest van de wereld en bleken daarbij in staat om regimes omver te werpen zonder de bestaande sociaal-politieke structuur te veranderen, iets wat elders zelden succesvol was. Zo eindigden de dynastieën van de [[Qin-dynastie|Qin]], [[Westelijke Han-dynastie|Westelijke Han]], [[Oostelijke Han-dynastie|Oostelijke Han]], [[Sui-dynastie|Sui]], [[Yuan-dynastie|Yuan]], [[Ming-dynastie|Ming]] en [[Qing-dynastie|Qing]], terwijl ook binnen dynastieën vele regimes door opstanden aan hun einde kwamen, zonder dat hierbij de staat wezenlijk veranderde.
== Recht van opstand ==
Het [[recht van opstand]] is door velen verdedigd vanuit verschillende gezichtspunten. Zo gold in China het [[Hemels Mandaat]] slechts als de door de Hemel verkozen en gezegend keizer deugdig heerste. Als dit niet zo was dan gaf de Hemel het mandaat aan iemand anders en werd deze keizer. Dit patroon van het verkrijgen en weer verliezen van het Hemels Mandaat werd regelmatig gebruikt om machtsovernames te rechtvaardigen.
In de [[Vroegmoderne Tijd]] in Europa zijn het allereerst de [[Protestantisme|protestanten]] die hierover ideeën ontwikkelen onder invloed van onderdrukking. Zo veranderde [[Johannes Calvijn|Calvijn]] van standpunt over gehoorzaamheid aan de monarch in zijn uitleg van het [[Daniël (boek)|boek Daniël]] in 1561. Daarin stelde hij dat aardse vorsten hun macht verspelen hun macht als ze tegen God in opstand komen.
Hoewel Calvijn daarmee niet aan wil zetten tot opstand, ontwikkelden de [[monarchomachen]], [[Hugenoten|Hugenootse]] juristen, het idee van [[volkssoevereiniteit]]. Na de [[Bartholomeusnacht]] van 1572 werd dit uitgewerkt tot de theorie uit van [[tyrannicide]] of tirannenmoord waarin zij zich keerden tegen de [[absolute monarchie]]. [[François Hotman|Hotman]] (1524-1590) stelde dat koningen altijd al aan werden gewezen door een volksvergadering en dat als zij zich aan de wet onttrokken, verzet gerechtvaardigd was.
Een andere monarchomach, [[Philippe du Plessis-Mornay|Mornay]] (1549-1623) schreef mogelijk ''[[Vindiciae contra tyrannos]]'' (1579), ''de verdediging van de vrijheid tegen tirannen''. Dit was een belangrijke stap in de protestantse visie op [[burgerlijke ongehoorzaamheid]]. Deze tekst beïnvloedde [[Loyseleur de Villiers|Villiers]] bij het schrijven van de [[Apologie van Willem van Oranje]] (1580). De apologie vormde weer de basis voor het [[Plakkaat van Verlatinghe]] van 1580 waarin de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] verklaarden dat hun vorst, [[Filips II van Spanje|Filips II]], hun vrijheden en rechten had geschonden en verklaarden hem vervallen van de troon.
== Vormen van opstand ==
| |||