Beurs van Berlage: verschil tussen versies

 

[[Bestand:Renovation design Beurs van Zocher.jpg|thumb|[[Adriaan Willem Weissman|A.W. Weissman]], ''Verbouwingsplan van de [[Beurs van Zocher]]'', 1894]]

 

=== Oplossing ===

[[Bestand:Berlage Design for a Stock Exchange 1896 plan.jpg|thumb|[[Hendrik Petrus Berlage|H.P. Berlage]], ''Beurs, plattegrond'', 1896]]

Inmiddels was de liberale politicus [[Willem Treub]] aangetreden als wethouder van Publieke Werken. Hij moet goed ingeleid zijn in de beurskwestie, want hij liet de beurscommissie in uiterste stilte werken, om te voorkomen dat 'hetzelfde gehaspel van vroeger weder zoude aanvangen'. Vervolgens werd de enige Nederlandse winnaar van de besloten prijsvraag van 1885, [[Hendrik Petrus Berlage|Berlage]], door B & W als adviserend lid aan de commissie toegevoegd en kreeg hij ten slotte in januari 1896 de eer de nieuwe beurs op het oude prijsvraagterrein te ontwerpen.<ref>Anoniem (25 januari 1896) 'Berichten', ''Bouwkundig Weekblad'', 16e jaargang, nummer 4, p. 22. Zie [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/Bouwkundig_weekblad/dvd6/mm0_0003/mm0_00f0.jpg scan TU Delft].</ref> In juni van dat jaar voltooide hij zijn plannen, die op 24 februari 1897 door de raad goedgekeurd werden.<ref>Anoniem (27 februari 1897) 'De Amsterdamsche beurs', ''De Opmerker'', 32e jaargang, nummer 9, pp. 65-68. Zie [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0006/mm0_012e.jpg TU Delft scan 1], [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0006/mm0_012f.jpg scan 2] en [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0006/mm0_0130.jpg scan 3].</ref> Om vernietigende kritiek, zoals in 1887, te voorkomen, kreeg het publiek slechts een plattegrond te zien, die qua indeling overeen kwam met Weissmans verbouwingsplan uit 1894. Wel gaf Berlage op 1 april 1898 een toelichting voor Architectura et Amicitia en de afdeling Amsterdam van de [[Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst]], waarin hij uitlegde dat zijn ontwerp gebaseerd was op een systeem van driehoeken, dat ontwikkeld was door [[Johannes Ludovicus Mathieu Lauweriks|Lauweriks]] en [[Karel de Bazel|De Bazel]].<ref>Anoniem (2 april 1898) ' De Amsterdamsche beurs', ''De Opmerker'', 33e jaargang, nummer 14, pp. 110-111. Zie [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0007/mm0_004f.jpg scan TU Delft].</ref> De Beurs werd gebouwd in de periode 1898-1903. Omdat de beurs in de oude rivierbedding van de [[Amstel (rivier)|Amstel]] gebouwd werd verzakte hij echter al tijdens de bouw. Metselaars moesten de scheuren die ontstonden uithakken en opnieuw opvullen met bakstenen.<ref>Anoniem (31 mei 1902) 'De beurs te Amsterdam', ''De Opmerker'', 37e jaargang, nummer 22, pp. 171-172. Zie [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0009/mm0_0079.jpg TU Delft scan 1] en [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0009/mm0_007a.jpg scan 2].</ref>

 

== Architectuur ==

Bij het ontwerpen van de Beurs heeft Berlage het principe gehanteerd dat vorm en ornament nauw aansluiten bij de constructie, eenheid in veelheid. Dit was tegelijk ook een politieke stellingname. De enorme bakstenen muren die in de beurs te vinden zijn verbeeldden in de ogen van Berlage de democratische samenleving: ‘als enkeling nietig, als massa een macht.’ De klokkentoren met daarin de 'Beursbengel' is misschien geïnspireerd op de 13e-eeuwse ''Torre del Popolo'' in de Noord-Italiaanse stad [[Brescia (stad)|Brescia]].<ref>Anoniem (30 mei 1903) 'De nieuwe beurs te Amsterdam', ''De Opmerker'', 38e jaargang, nummer 22, pp. 169-171. Zie [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0009/mm0_0160.jpg] en [http://libserv.tudelft.nl/tresor/books/Architectuur/De_Opmerker/dvd2/mm0_0009/mm0_0161.jpg].</ref>. Sowieso heeft de romaanse en renaissance-architectuur in Noord-Italië een belangrijke inspiratie voor Berlages Beurs gevormd. Zie bijvoorbeeld ook de foto van de Sant'Ambrogio in [[Milaan (stad)|Milaan]].

 

== Iconografisch programma ==

In het kader van het ‘[[gesamtkunstwerk]]-principe' heeft Berlage de [[dichter]] [[Albert Verwey]] een decoratieprogramma voor het gebouw laten uitstippelen. Dit programma is gebaseerd op twee thema's: Amsterdam als belangrijke handelsstad en de klasseloze samenleving waarin geld geen rol meer speelt. Het laatste thema voert duidelijk de boventoon.

Verwey stelde voor de diverse ruimtes gedichten (kwatrijnen) op waarin de genoemde twee thema's steeds terugkomen. Deze gedichten dienden als basis voor de decoratie van de ruimtes en verwijzen ook vaak naar de specifieke functie van de ruimte.

 

== Betekenis ==

De beurs is stilistisch gezien moeilijk te plaatsen. Er zijn sporen van [[neoromaans]] en sterk vereenvoudigde [[Jugendstil]]kenmerken in te ontdekken (denk aan de invloeden van [[Gottfried Semper]]), terwijl het gebouw vooral ook wordt beschouwd als voorloper van zowel het [[Nieuwe Bouwen]], als de [[Amsterdamse School (bouwstijl)|Amsterdamse School]] — hoewel deze laatste richting deels ook een reactie op de strenge Beurs was. Feitelijk moet de Beurs als het gebouw gezien worden waarin de eerder al door [[Pierre Cuypers|Cuypers]] ingezette rationalisering (zowel Cuypers als Berlage waren sterk geïnspireerd door de ideeën van [[Eugène Viollet-le-Duc|Viollet-le-Duc]]) definitief 'kantelt' naar het moderne. Om die reden duidt men Berlages stijl ook wel aan met rationalisme.

 

 

In 2008 is er een nieuwe eigendomsstructuur voor de Beurs van Berlage ontstaan (zie hieronder). Daarmee is ook besloten dat het Nederlands Philharmonisch Orkest voor 31 december 2012 (of zoveel eerder) naar een andere locatie zal moeten verhuizen. Hierdoor zullen de nu nog door het orkest gebruikte ruimtes vrijkomen voor andere activiteiten.

 

==== Het Zuidelijk gedeelte - Stichting Beurs van Berlage ====

 

== Restauratie 1998-2004 ==

In de periode 1998-2004 onderging de Beurs van Berlage een grootscheepse restauratie. De belangrijkste aanzet tot deze restauratie was de beslissing om de [[Noord/Zuidlijn]] van de Amsterdamse metro te gaan bouwen. Omdat deze metrolijn middels een geavanceerde nieuwe techniek gegraven zou gaan worden, moesten van alle omliggende gebouwen de funderingen gecontroleerd worden.

Al sinds de beginjaren had de Beurs te maken met verzakkingen, die in sommige gevallen zeer ernstig waren. Berlage zelf heeft hiertoe reeds in 1907 ingrijpende aanpassingen gedaan. Echter, de problemen met de fundering zijn altijd prominent geweest, en in de loop der jaren met lapmiddelen bestreden. Omdat de risico's van de bouw van de Noord/Zuidlijn te groot werden geacht, werd besloten dat de Beurs een volledig nieuwe fundering zou krijgen, en vervolgens ook binnen en buiten gerestaureerd zou worden.

* [[Christiaan Posthumus Meyjes sr.|C.B.P.M.]] (2 februari 1884) 'De Amsterdamsche beurs', ''De Opmerker'', 19e jaargang, nummer 5, pp. 37-38.

* [[Herman Gerard Jansen|H. G. J.]] (3 maart 1888) 'De beurs', ''De Opmerker'', 23e jaargang, nummer 9, p. 70.

 

== Noten ==