Aristarchus van Samos: verschil tussen versies

'''Aristarchus van Samos''' ([[Grieks]]: Αρίσταρχος ο Σάμιος; ''Aristarchos o Samios'') (ca. [[310 v.Chr.]] - [[230 v.Chr.]]) was een Grieks [[astronoom]] en [[leerling]] van [[Strato van Lampsacus]]. Hij was de eerste astronoom diewaarvan is opgetekend dat hij een [[Heliocentrische theorie|heliocentrisch model]] van de "kosmos" voorstelde en wel gebaseerd op beredeneerde gronden. Zijn ideeën werden verworpen ten gunste van de theorie van [[Plato]] en [[Aristoteles]] en, een half millennium later, van [[Claudius Ptolemaeus|Ptolemaeus]].

Het enige van Aristarchos bewaard gebleven werk is ''Περὶ μεγεθῶν καὶ ἀποστημάτων [ἡλίου καὶ σελήνης])'' ("''Over de afmetingen en afstanden [van de Zon en de Maan]"''). Het lijkt uit te gaan van een [[geocentrisch wereldbeeld]]. In dit werk probeerde Aristarchus te bewijzen dat de afstand van de [[zon]] tot de [[Aarde (planeet)|aarde]] 20 xkeer zo groot is als van de [[maan]] tot de aarde.

Ook vergeleek hij in datzelfde boek de [[middellijn]] van de Aarde met de middellijn van de maan. Die was af te leiden uit de [[schaduw]] van de Aarde op de maan bij [[maansverduistering]]en. Door die schaduw te bekijken, meende hij te zien dat de aarde eendrie 3xkeer zo grotegroot [[middellijn]] heeftis als de maan. (Het is dichter bij 3,7 x, maar 3 x was een redelijk goede benadering).

[[Bestand: Aristarchos.gif|thumb|400px|Aristarchus' redenering. DeNiet zonop zouschaal: ongeveerde 400zon xzou zoveel ververder naar rechts moeten staan om goede verhoudingen te krijgen. Dit betekent dat hoek C ook vrijwel 90 graden is. Dit maakt duidelijk waardoor het voor Aristarchos zo moeilijk was de juiste verhoudingen te verkrijgen.]]

De zon is verder weg dan de maan en aanzienlijk groter dan de aarde - Aristarchos kwam uit op zeven keer!.{{Bron?|Eerder staat dat de afstand '''twintig''' keer zo groot is. Omdat beide lichamen er even groot uitzien, zouden de twee getallen gelijk moeten zijn|2014|12|10}} In werkelijkheid is het ongeveer 500 keer. Op grond hiervan kwam hij tot de conclusie dat de aarde om de zon draait.

Dus volgens hem was de [[zon]] het centrum van het heelal, bewoog de [[Aarde (planeet)|aarde]] in één jaar om de zon en in één dag om haar eigen as en was de [[Sfeer (wiskunde)|sfeer]] van de [[sterrenhemel]] onbeweeglijk. enOmdat oneindigde steren geen zichtbare [[parallax]] vertoonden, veronderstelde hij dat de sterren zeer ver weg waren. Ook meende hij dat de maan geen [[licht]] uitzond, maar slechts het zonlicht [[reflectie (straling)|reflecteerde]]. Het is echter niet zeker of hij het [[heliocentrisme]] slechts als [[hypothese]] overwoog of als bewezen propageerde zoals [[Seleucus van Seleucia]] later deed. De [[Stoïcisme|stoïcijnse]] filosoof [[Cleanthes]] meent dat de Grieken Aristarchus wegens goddeloosheid hadden moeten veroordelen. Dit zegt [[Plutarchus]] in zijn essay "''Over het schijnbare gezicht in de bol van de maan"'' uit ''Moralia''.<ref>Plutarchus, [http://www.sacred-texts.com/cla/plu/pte/pte08.htm#fr_223 p. 223].</ref>

* [[Anaxagoras]] had ongeveer 200 jaar voor Aristarchus uit [[Athene (stad)|Athene]] moeten vluchten omdat hij van de [[Zon]] zei dat ze een gloeiende steen kon zijn, wel zo groot als de [[Peloponnesos]], en dat de Maan zijnhaar licht van de Zon kreeg (en dat Zon en Maan dus geen goden waren.)

* In [[1634]] verscheen, tweeduizend jaar na Aristarchus, verscheen postuum [[Johannes Kepler|Keplers]] ''[[Somnium]]'' of "''Maandroom"''. Kepler kwam in dit werk tot een berekening van de verhouding van de middellijn van Aarde en Maan, die overeen komt met de moderne berekening.