Spuistraat (Amsterdam): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
{{Infobox straat
| straatnaam
| afbeelding
| onderschrift= De bakkerij van D.C. Stähle aan Spuistraat 274, een [[Jugendstil]]ontwerp uit 1898 van [[Gerrit van Arkel]]. Links het Gerzongebouw uit 1924
| locatie
| stadsdeel
| begin
| eind
| lengte
| breedte
| postcode
| bouwjaar
| genoemdnaar =
| naamsinds
| bestrating
| geentoegang =
| ov
| bebouwing
| opvallend
| overig
| detailkaart =
| detailkaartbijschrift=
| portaal
}}
[[Bestand:Overzicht van de zuidgevel in de spuistraat - Amsterdam - 20424399 - RCE.jpg|{{largethumb}}|Rooms-katholieke [[Dominicuskerk (Amsterdam)|Dominicuskerk]], overzicht van de zuidgevel aan de Spuistraat.]]
De '''Spuistraat''' in het centrum van [[Amsterdam]] verbindt het [[Hekelveld]] met het [[Spui (Amsterdam)|Spui]]. De straat loopt in min of meer in noord-zuidelijke richting, evenwijdig aan het [[Singel (Amsterdam)|Singel]] en de [[Nieuwezijds Voorburgwal]]. Bij het [[Paleis op de Dam]] wordt de Spuistraat doorkruist door de [[Raadhuisstraat (Amsterdam)|Raadhuisstraat]] en [[Paleisstraat (Amsterdam)|Paleisstraat]].▼
[[Bestand:Exterieur OVERZICHT, (MAGNA PLAZA) - Amsterdam - 20285822 - RCE.jpg|{{largethumb}}|Het voormalige Hoofdpostkantoor, thans [[Magna Plaza]], gevel op de hoek van de Spuistraat en de [[Raadhuisstraat]]; maart 1994.]]
[[Bestand:Zijgevel - Amsterdam - 20021060 - RCE.jpg|{{largethumb}}|Spuistraat 175, Rijkskantoorgebouw voor het Geld- en Telefoonbedrijf; augustus 1983.]]
[[Bestand:Singel, voorgevel Bungehuis, Letteren faculteit. - Amsterdam - 20021036 - RCE.jpg|{{largethumb}}|Spuistraat 220, voorgevel Bungehuis, Letterenfaculteit; oktober 1984.]]
▲De '''Spuistraat''' in het centrum van [[Amsterdam]] verbindt het [[Hekelveld]] met het [[Spui (Amsterdam)|Spui]]. De straat loopt in min of meer in noord-zuidelijke richting, evenwijdig aan het [[Singel (Amsterdam)|Singel]] en de [[Nieuwezijds Voorburgwal]]. Bij het [[Paleis op de Dam]] wordt de Spuistraat
De Spuistraat was oorspronkelijk een gracht, de '''Nieuwezijds Achterburgwal'''. Na de demping in 1867 werd de naam gewijzigd in Spuistraat.
== Geschiedenis ==▼
De straat maakt deel uit van de "stadshartslus" waarmee doorgaand autoverkeer door de binnenstad wordt geleid. Pogingen van bewoners om de route te verplaatsen naar de bredere Nieuwezijds Voorburgwal hebben geen succes gehad▼
De Nieuwezijds Achterburgwal
De [[Amstel (rivier)|Amstel]] deelde Amsterdam tot eind 14e eeuw in twee vrijwel gelijke delen, de [[Oudezijde|oude zijde]] met de [[Oude Kerk (Amsterdam)|Oude Kerk]] en de [[Nieuwezijde|nieuwe zijde]] met de [[Nieuwe Kerk (Amsterdam)|Nieuwe Kerk]]. Ter bescherming van de stad werd aan elke zijde een gracht gegraven met daarachter een burgwal, een aarden [[wal]], voorzien van een houten [[palissade]] ter afscherming. Toen achter deze wallen omstreeks 1385 nieuwe wallen werden aangelegd, werd de bestaande wal de ''Voorburgwal'' en de nieuwe wal de ''Achterburgwal'', en dit zowel aan de oude als de nieuwe zijde. Zo ontstonden de [[Oudezijds Voorburgwal]], [[Oudezijds Achterburgwal]], [[Nieuwezijds Voorburgwal]] en Nieuwezijds Achterburgwal, die in 1380 gegraven werd.▼
In en rond de Spuistraat, ter hoogte van de Korte Kolksteeg en de Korte Korsjespoortsteeg, wordt [[raamprostitutie]] bedreven.▼
Aan de Nieuwezijds Achterburgwal lagen voornamelijk pakhuizen en stallen, die bij de grotere huizen op de Nieuwezijds Voorburgwal hoorden.<ref>[http://www.bureaufritz.nl/publicaties.asp?pId=42&Title=De_restauratie_van_Spuistraat_233,_Amsterdam,_Vastgoed_belang,_augustus_1998 De restauratie van Spuistraat 233, Amsterdam], ''Vastgoed belang'', augustus 1998</ref> In 1867 werd de Nieuwezijds Achterburgwal en een deel van het naastgelegen [[Kattengat]] gedempt. Hierbij werd de voormalige gracht omgedoopt tot Spuistraat. De straat eindigt aan de zuidkant bij het [[Spui (Amsterdam)|Spui]].<ref>[http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/181/waterstad2.html Overzicht dempingen vanaf de 19de eeuw], Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad</ref>
== Gebouwen ==▼
De bakkerij van D.C. Stähle aan de Spuistraat 274, hoek Raamsteeg, werd in 1898 gebouwd naar een [[Jugendstil]]-ontwerp van [[Gerrit van Arkel]]. In het daarnaast gelegen, door A. Moen voor de Gebrs. Gerzons modemagazijnen ontworpen en rond 1924 voltooide, Gerzongebouw aan het Singel 319-347/ Vliegendesteeg/ Spuistraat 297, is een hotel gevestigd.▼
In de straat werden rond 1875 enkele huizen afgebroken om de Stilsteeg te verbreden tot de Paleisstraat. Rond 1895 werden voor de aanleg van de Raadhuisstraat de Huiszittensteeg en de Korte Huiszittensteeg verbreed.▼
Aan de Spuistraat 137-139, hoek [[Raadhuisstraat (Amsterdam)|Raadhuisstraat]], ligt de achterzijde van het warenhuis [[Magna Plaza]], voorheen het Hoofdpost- en Telegraafkantoor.▼
Van 1904 tot 1957 reed de [[tramlijn Amsterdam - Haarlem - Zandvoort]] door het zuidelijke deel van deze straat en van 1914 tot 1957 had de tram er zijn eindpunt. Van 1961 tot 1974 was de Spuistraat tegenover het telecommunicatiegebouw het eindpunt van enkele [[GVB (Amsterdam)|GVB]]-snelbuslijnen. ▼
Achter het [[Paleis op de Dam|Koninklijk Paleis]] op de [[Dam (Amsterdam)| Dam]] staat het monumentale pand, dat rond 1924 naar ontwerp van Rijksbouwmeester [[Joseph Crouwel | J. Crouwel]] is gebouwd als Rijkskantoorgebouw voor het Geld- en Telefoonbedrijf. Het wordt begrensd door de Spuistraat (175), de Raadhuisstraat, de Nieuwezijds Voorburgwal (226) en de Paleisstraat. Het gebouw doet denken aan het werk van de Amerikaanse architect [[Frank Lloyd Wright]]. Het werd in 2000 verbouwd tot supermarkt op de begane grond en kantoren op de verdiepingen <ref>[http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/221/BMAdossier10874.pdf?PHPSESSID=a8972d7a982d8c72141482173bc3a26a Monumentenvoorinformatie], Gemeente Amsterdam, Bureau Monumenten & Archeologie</ref>▼
In het tegenoverliggende gebouw Spuistraat 172 / hoek Paleisstraat, dat in 1932 door [[Christiaan Posthumus Meyjes jr. | C.B. Posthumus Meyjes jr.]] voor de N.V. Kasvereeniging werd uitgebreid, is de [[KAS BANK]] gevestigd.▼
▲De straat maakt tegenwoordig deel uit van de "
Het voormalige [[Kraken (pand)|kraakpand]] [[Vrankrijk]] ligt aan Spuistraat 216. Ter hoogte van nrs. 215-231 en bij het Keizerrijk en de Wijdesteeg liggen de Tabakspanden. De deels gekraakte panden zijn genoemd naar de voormalige eigenaar, [[Hendrik Tabak]].<ref>[http://www.centrum.amsterdam.nl/projecten/overzicht_alle/bouwprojecten/tabakspanden/ Tabakspanden], Stadsdeel Centrum</ref>▼
▲In en rond de Spuistraat, ter hoogte van de Korte Kolksteeg en de Korte Korsjespoortsteeg, wordt [[raamprostitutie]] bedreven.
Zowel het rond 1931 door [[Adolf Daniël Nicolaas van Gendt | A.D.N. van Gendt]] en W.J. Klok ontworpen voormalige kantoorgebouw Het Bungehuis aan de Spuistraat 210 / hoek Paleisstraat / Singel, als het in 1984 gereedgekomen P.C.Hoofthuis van [[Aldo van Eyck]] en [[Theo Bosch]] aan de Spuistraat 134 / Singel, is in gebruik door de faculteit der Geesteswetenschappen van de [[Universiteit van Amsterdam]].▼
▲== Gebouwen ==
Aan de Spuistraat 111-123 ligt de, in de stijl van de [[Amsterdamse School (bouwstijl)|Amsterdamse School]] ontworpen, achtergevel van het gebouw van de [[Handelsvereniging Amsterdam]] (HVA). De voorgevel, in de stijl van de [[neostijlen | neorenaissance]], ligt aan de Nieuwezijds Voorburgwal 162-170.▼
De door [[Pierre Cuypers]] ontworpen [[Dominicuskerk (Amsterdam)|Dominicuskerk]] uit 1886 staat aan de Spuistraat 12 / Korte Korsjespoortsteeg / Teerketelsteeg. Tussen 1845 en 1884 stond hier de door R. van Zoelen ontworpen [[rooms-katholiek]]e
▲Aan de Spuistraat 111-123
▲De door [[Pierre Cuypers]] ontworpen [[Dominicuskerk (Amsterdam)|Dominicuskerk]] uit 1886 staat aan de Spuistraat 12 / Korte Korsjespoortsteeg / Teerketelsteeg. Tussen 1845 en 1884 stond hier de door R. van Zoelen ontworpen [[rooms-katholiek]]e Sint Dominicuskerk. Eerder stond hier de door paters [[dominicanen]] in 1624 gestichte [[schuilkerk | huiskerk]] Het Stadthuys van Hoorn.<ref>[http://www.amsterdam.nl/kunst-cultuur-sport/monumenten/monumenten-0/gebouwen-gebieden/beschrijvingen/dominicus_kerk/ Dominicus Kerk], ''amsterdam.nl''</ref> <ref>[http://www.gendijk.nl/index.php?option=com_content&view=category&id=25 Stadhuis van Hoorn te Amsterdam], ''gendijk.nl''</ref>
▲Aan de Spuistraat 137-139, hoek [[Raadhuisstraat (Amsterdam)|Raadhuisstraat]],
De voormalige GLO de Prinsenschool aan Spuistraat 239 is nu een kantoorpand.▼
▲Achter het [[Paleis op de Dam|Koninklijk Paleis]] op de [[Dam (Amsterdam)| Dam]] staat het monumentale pand, dat rond 1924 naar ontwerp van Rijksbouwmeester [[Joseph Crouwel
<gallery>▼
Bestand:Spuistraat 303-RM5618.jpg|Rijksmonument Spuistraat 303▼
Bestand:Spuistraat 39 RM5572.jpg|Rijksmonument Spuistraat 39▼
▲In het tegenoverliggende gebouw Spuistraat 172 / hoek Paleisstraat, dat in 1932 door [[Christiaan Posthumus Meyjes jr.
▲== Geschiedenis ==
▲De Nieuwezijds Achterburgwal, zoals de Spuistraat oorspronkelijk heette, maakte deel uit van de [[middeleeuwen|middeleeuwse]] stad en vormde ooit de westelijke grens van Amsterdam.
▲Zowel het rond 1931 door [[Adolf Daniël Nicolaas van Gendt
▲De [[Amstel (rivier)|Amstel]] deelde Amsterdam tot eind 14e eeuw in twee vrijwel gelijke delen, de [[Oudezijde|oude zijde]] met de [[Oude Kerk (Amsterdam)|Oude Kerk]] en de [[Nieuwezijde|nieuwe zijde]] met de [[Nieuwe Kerk (Amsterdam)|Nieuwe Kerk]]. Ter bescherming van de stad werd aan elke zijde een gracht gegraven met daarachter een burgwal, een aarden [[wal]], voorzien van een houten [[palissade]] ter afscherming. Toen achter deze wallen omstreeks 1385 nieuwe wallen werden aangelegd, werd de bestaande wal de ''Voorburgwal'' en de nieuwe wal de ''Achterburgwal'', en dit zowel aan de oude als de nieuwe zijde. Zo ontstonden de [[Oudezijds Voorburgwal]], [[Oudezijds Achterburgwal]], [[Nieuwezijds Voorburgwal]] en Nieuwezijds Achterburgwal, die in 1380 gegraven werd.
▲Het voormalige [[Kraken (pand)|kraakpand]] [[Vrankrijk]] ligt aan Spuistraat 216. Ter hoogte van nrs. 215-231 en bij het Keizerrijk en de Wijdesteeg liggen de Tabakspanden. De deels gekraakte panden zijn genoemd naar de voormalige eigenaar, [[Hendrik Tabak]].<ref>[http://www.centrum.amsterdam.nl/projecten/overzicht_alle/bouwprojecten/tabakspanden/ Tabakspanden], Stadsdeel Centrum</ref>
▲Aan de Nieuwezijds Achterburgwal lagen voornamelijk pakhuizen en stallen, die bij de grotere huizen op de Nieuwezijds Voorburgwal hoorden.<ref>[http://www.bureaufritz.nl/publicaties.asp?pId=42&Title=De_restauratie_van_Spuistraat_233,_Amsterdam,_Vastgoed_belang,_augustus_1998 De restauratie van Spuistraat 233, Amsterdam], ''Vastgoed belang'', augustus 1998</ref> In 1867 werd de Nieuwezijds Achterburgwal en een deel van het naastgelegen [[Kattengat]] gedempt. Hierbij werd de voormalige gracht omgedoopt tot Spuistraat <ref>[http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/181/waterstad2.html Overzicht dempingen vanaf de 19de eeuw], Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad</ref>.
▲De voormalige GLO de Prinsenschool aan Spuistraat 239 is nu een kantoorpand.
▲In de straat werden rond 1875 enkele huizen afgebroken om de Stilsteeg te verbreden tot de Paleisstraat. Rond 1895 werden voor de aanleg van de Raadhuisstraat de Huiszittensteeg en de Korte Huiszittensteeg verbreed.
▲De bakkerij van D.C. Stähle aan de Spuistraat 274, hoek Raamsteeg, werd in 1898 gebouwd naar een [[Jugendstil]]-ontwerp van [[Gerrit van Arkel]]. In het daarnaast gelegen, door A. Moen voor de Gebrs. Gerzons modemagazijnen ontworpen en rond 1924 voltooide, Gerzongebouw aan het Singel 319-347/ Vliegendesteeg/ Spuistraat 297, is een hotel gevestigd.
▲Van 1904 tot 1957 reed de [[tramlijn Amsterdam - Haarlem - Zandvoort]] door het zuidelijke deel van deze straat en van 1914 tot 1957 had de tram er zijn eindpunt. Van 1961 tot 1974 was de Spuistraat tegenover het telecommunicatiegebouw het eindpunt van enkele [[GVB (Amsterdam)|GVB]]-snelbuslijnen.
<gallery widths="180" heights="180">
Bestand:Voorgevels - Amsterdam - 20021053 - RCE.jpg|Spuistraat 85-87; april 1976.
▲Bestand:Spuistraat 39 RM5572.jpg|Rijksmonument Spuistraat 39
▲Bestand:Spuistraat 303-RM5618.jpg|Rijksmonument Spuistraat 303
▲</gallery>
==Zie ook==
Regel 77 ⟶ 81:
[[Categorie:Straat in Amsterdam-Centrum]]
[[Categorie:Voormalige gracht in Amsterdam]]
| |||