|
}}
'''TeX''' (officieel geschreven als T<sub><big>E</big></sub>X''', meestalen geschrevenuitgesproken als '''TeX'tech'', uitgesprokendus alsmet Griekse ''tech[[chi (letter)|chi]]'',) is een [[opmaaktaal]] voor teksten en wiskundige formules.
== Gebruik ==
Met TeX is het mogelijk is om een ingewikkelde lay-out op een relatief eenvoudige manier te beschrijven. Iemand die met TeX een tekst schrijftopmaakt, moet die in [[Bestand (computer)|computerbestand]], de [[broncode]], zetten. Zoals een [[computerprogramma]] moet deze broncode eerst aan de te gebruiken uitvoermodules worden [[Linken|gelinkt]] en daarna [[Compiler|gecompileerd]]. Een veel gebruikt type bestand om naar te compileren zijn [[Portable Document Format|pdf-bestanden]]. Behalve de tekst staan in de broncode ook de opdrachten die door TeX moeten worden uitgevoerd. In tegenstelling tot bijvoorbeeld [[Microsoft Word]] is TeX dus niet [[wysiwyg]]. HetTeX biedt daarentegen veel aantalmeer mogelijkheden vanom TeXde daarentegenopmaak isaan veelte groterpassen, danvooral vanvoor Wordwiskundige formules.
Er moetkan dus verschilonderscheid worden gemaakt tussen de opmaaktaal, de editor om de broncode in te schrijven en het programma, dat voor de uitvoer zorgt. AlleDe eerste en de laatste heten zeallebei TeX, omdat ze altijd met elkaar worden gebruikt. VanwegeAls het[[teksteditor]] aantalkan mogelijkhedeneen vanwillekeurig TeXprogramma isworden degebruikt, opmaaktaalen veel teksteditors hebben de kernmogelijkheid van het[[syntax geheelhighlighting]] voor TeX-bestanden.
De opmaaktaal van TeX wordt op de [[Wikipedia]] gebruikt voor het invoegen van notaties in wiskunde en de scheikunde, bijvoorbeeld voor [[Vergelijking (wiskunde)|vergelijkingen]] in de wiskunde of [[reactievergelijking]]en in de scheikunde.<ref>In feite wordt hier overigens [[LaTeX]] gebruikt, een verzameling macro's bovenop TeX, met [[American Mathematical Society|AMS]]-LaTeX.</ref> Hoewel in [[MathType]], een formule-editor in Word, de broncode niet is te zien - de formule moet interactief worden ingevoerd -, wordt de formule wel in de opmaaktaal van TeX opgeslagen.
== Oorsprong ==
TeX zelf is grotendeels het werk van [[Donald Knuth]]. Hij begon daarmee einde [[1970-1979|jaren 70]], uit persoonlijke frustratie met de in zijn ogen belabberde zetsystemen voor (wiskundige) teksten in die tijd.<ref>Nelson H.F. Beebe, ''[http://www.tug.org/tugboat/tb26-1/beebe.pdf The design of TeX and METAFONT: A retrospective]'', TUGboat, Volume 26 (2005), No. 1—Proceedings of the Practical TeX 2005 Conference</ref> Het oude [[loodzetsel]] was aan het verdwijnen, en daarmee ook de kunst om met de hand teksten en wiskundige formules te zetten. De systemen die ervoor in de plaats kwamen, waren op dat moment doorgaans niet voldoende verfijnd om teksten en formules te zetten op hetzelfde hoge niveau.
De eerste die met de ontwikkeling begon, was [[Donald Knuth]]. Hij begon daarmee einde [[1970-1979|jaren 70]]. Inmiddels is TeX populair in de wetenschappelijke wereld, vooral bij [[Wiskunde|wiskundigen]], [[Natuurkunde|natuurkundigen]] en [[Informatica|informatici]]. In deze vakgebieden wordt het algemeen beschouwd als de beste manier om complexe wiskundige formules te [[zetten (druktechniek)|zetten]]. Veel [[Wetenschappelijk tijdschrift|wetenschappelijke tijdschriften]] in deze disciplines ontvangen bijdragen bij voorkeur in TeX, of een TeX-gerelateerd formaat, meestal [[LaTeX]]. ▼
▲De eerste die met de ontwikkeling begon, was [[Donald Knuth]]. Hij begon daarmee einde [[1970-1979|jaren 70]]. Inmiddels is TeX populair in de wetenschappelijke wereld, vooral bij [[Wiskunde|wiskundigen]], [[Natuurkunde|natuurkundigen]] en [[Informatica|informatici]]. In deze vakgebieden komen vaak complexe wiskundige formules voor, en TeX wordt daar in het algemeen beschouwd als de beste manier om complexe wiskundige formulesdie te [[zetten (druktechniek)|zetten]]. Veel [[Wetenschappelijk tijdschrift|wetenschappelijke tijdschriften]] in deze disciplines ontvangen bijdragen bij voorkeur in TeX, of in een TeX-gerelateerd formaat, meestal [[LaTeX]].
Door het gebruik van geneste structuren kunnen complexe wiskundige formules in TeX op intuïtieve wijze worden opgebouwd. Omdat TeX niet afhankelijk is van het Latijnse schrift, kunnen ook andere, hedendaagse maar ook antieke, schriftsoorten met TeX worden gepresenteerd, mits de karakters daarvoor beschikbaar zijn. Met behulp van het programma Metafont kan in principe ieder gewenst schrift worden ontworpen. Omdat de uitvoer van TeX apparaat-onafhankelijk is, bestaat er een mogelijkheid om de uitvoer naar [[PostScript]] te vertalen en daarbij Postscriptfonts te gebruiken. ▼
▲Door het gebruik van geneste structuren kunnen complexe wiskundige formules in TeX op intuïtieve wijze worden opgebouwd. Omdat TeX niet afhankelijk(door ismiddel van het Latijnseonderliggende schrift[[Metafont]]) uitgebreide mogelijkheden heeft om niet-Westerse schriften te beschrijven, kunnen ook andere , (hedendaagse maar ook antieke ,) schriftsoorten met TeX worden gepresenteerd, mits de karakters daarvoor beschikbaar zijn. Met behulp van het programma Metafont kan in principe ieder gewenst schrift worden ontworpen. Omdat de uitvoer van TeX apparaat-onafhankelijk is, bestaat er een mogelijkheid om de uitvoer naar [[PostScript]] te vertalen en daarbij Postscriptfonts te gebruiken.
Behalve een benaming voor het opmaaksysteem is de naam TeX in gebruik voor de verzameling [[Macro (software)|macro's]], die door het programma worden geladen. Deze verzameling wordt beter aangeduid met Plain TeX. Een andere verzameling macro's die veel wordt gebruikt is [[LaTeX]]. ▼
▲Behalve eenals benaming voor het opmaaksysteem is de naam TeX ook in gebruik voor de verzameling [[Macro (software)|macro's]] , die door het programma wordenwordt geladen. Deze verzameling wordt beter aangeduid met Plain TeX. Een andere verzameling macro's die veel wordt gebruikt is [[LaTeX]].
== Ontwikkeling en ondersteuning ==
Hoewel de eerste versie van TeX al uit 1978 stamt, leeft TeX nog volop. Omdat TeX is geen commercieel pakket is, vindten de ontwikkeling en ondersteuning vindt vooral plaats vanuit [[gebruikersgroep]]en. Behalve de internationaal georiënteerde ''[[TeX Users Group]]'' (TUG) zijn er veel groepen, voor verschillende landen en verschillende talen. Voor Nederlandstaligen in Nederland en België is dat de Nederlandstalige TeX Gebruikersgroep (NTG). Samen onderhouden de gebruikersgroepen een groot deel van de enorme collectie [[software]], die inmiddels voor TeX is geproduceerd. Veel daarvan is terug te vinden op CTAN, het ''Comprehensive TeX Archive Network''. De samenwerking met commerciële pakketten is soms intensief. Zo is het universele [[Portable Document Format|pdf]]-formaat]] van [[Adobe Systems|Adobe]] gedeeltelijk in samenwerking met TeX-ontwikkelaars ontstaan.
== Noten ==
{{references|85%}}
== Externe links ==
| 