Iers: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k oospronkelijk→oorspronkelijk |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 24:
== Britse overheersing ==
De Britse machthebbers vestigden het Engels als enige officiële taal van Ierland. Vanaf de zeventiende eeuw werd de taal teruggedrongen door het [[Engels]]. De verboden katholieke kerk steunde het Iers aanvankelijk tegenover het Engels. Maar toen de Britse overheid de katholieke kerk rond 1800 erkende, steunde die kerk het Engels en bekommerde zich weinig meer om het Iers. Tot overmaat van ramp zag de Ierse nationalistenleider Dónall Ó Conaill (Daniel O'Connell) geen toekomst voor het Iers, een taal die hij net als het Engels vloeiend sprak. Hij stimuleerde zijn landgenoten Engels te leren. Op dat moment was het Iers nog altijd de meest gesproken taal in Ierland. Toen rond 1830 de algemene leerplicht werd ingevoerd, bleef het Engels de enige onderwijstaal. Ouders die zelf geen woord Engels spraken, vroegen onderwijzers hun kinderen te straffen als ze
Pas in de laatste decennia van de 19de eeuw kwam er een tegenbeweging voor het Iers op gang. Met de onafhankelijkheid zette de Ierse regering zich - althans officieel - in voor de herleving van het Iers. In de praktijk was het taalbeleid gebrekkig en halfhartig. Een taaldeskundige omschreef het officiële Ierse taalbeleid als 'gasgeven en tegelijkertijd op de rem gaan staan'. Een ander zei dat de Ierse regeringen vooral anderen Iers wilden laten gebruiken en zelf niet het goede voorbeeld gaven. Zo werd het Iers officieel de eerste taal van het land, maar in 1926 besloot de regering dat zelfs in de nog overwegend Ierstalige gebieden de bestuurstaal Engels moest blijven. Zo droeg ze bij tot de verengelsing van
Om voor overheidsfuncties in aanmerking te komen, moest officieel elke aspirant-ambtenaar tot 1974 Iers kennen. Al in de jaren 1920 was besloten dat alle nieuwe (!) ambtenaren binnen 5 jaar de Ierse taal moesten beheersen. Maar telkens wanneer het vijfde jaar naderde, werd de termijn verlengd. Zo geschiedde 45 jaar lang, tot 1974! Toen schafte de regering die verplichting af. Maar zelfs als een nieuwe ambtenaar had bewezen de taal goed te beheersen en werd aangenomen, hoefde die in de praktijk zijn Iers meestal nooit meer te gebruiken. (De ambtenaren die tijdens de onafhankelijkheidsverklaring al in dienst waren, hoefden geen Iers te leren, en zij verhinderden de interne verspreiding van het Iers.)
Officieel mag iedere Ier zich in zijn contacten met de overheid van het Iers bedienen. Maar elke Ier weet dat zijn/haar zaak dan slechter of langzamer behandeld wordt. (De overheid wijt dan aan een tekort aan Ierstalige ambtenaren, een tekort dat ze zelf heeft veroorzaakt.) Alleen daarom gebruiken zelfs vloeiend Ierstaligen tegenover de overheid liever Engels. Dit halfhartige beleid heeft in hoge mate tot de verdere afkalving van het Iers in Ierland bijgedragen.
De taal heeft in [[Ierland (land)|Ierland]] officieel een beschermde positie: het is de eerste officiële taal van het land. Ondanks deze erkenning hebben slechts weinigen haar ook echt als moedertaal, en kan het Iers zelfs als een potentieel [[bedreigde taal]] worden beschouwd. Deze ogenschijnlijke paradox is veroorzaakt doordat het Iers een hele tijd lang wel als tweede taal is onderwezen in een poging de taal nieuw leven in te blazen, maar niet door nieuwe generaties als moedertaal aangeleerd. De status van de taal is dus onveilig, maar wellicht niet uitzichtloos.
Momenteel beleeft het Iers een bescheiden heropleving. De taal wordt op alle (overwegend engelstalige) scholen in de hele Ierse Republiek als tweede taal onderwezen. Daarnaast is de laatste decennia het aantal
[[TG4]] (''TG Ceathair''; [[Internationaal Fonetisch Alfabet|IPA]]: /tiː dʒiː kʲahəɾʲ/) is een Ierse nationale televisiezender die voornamelijk (vrijwel uitsluitend) in het Iers uitzendt.
| |||