Poolse Grondwet van 3 mei 1791: verschil tussen versies

Door de frequente toepassing van het "[[liberum veto]]", een principe dat een minderheid in staat stelde om elke politieke besluitvorming te sabotteren, was het Poolse adelsparlement volkomen verlamd geraakt. Veel parlementsleden kwamen er openlijk voor uit dat zij behoorden tot de "Russische", de "Pruisische" of de "Oostenrijkse" partij. Als reactie op de patstelling in het parlement vormden de twee voornaamste stromingen elk hun eigen "confederatie": de [[Confederatie van Bar]] van de hervormingsgezinden en de Confederatie van Targowica van hun conservatieve tegenstanders. Deze situatie bracht het land aan de rand van een burgeroorlog.

* het principe van de "volkssouvereiniteitvolks[[soevereiniteit]]" werd ingevoerd en de politieke rechten zouden voortaan niet beperkt zijn tot de adel, maar ook gelden voor de burgerij;

De grondwet van 1791 bleef slechts 18 maanden en 3 weken van kracht; hij werd op 23 november 1793 opgeheven door een concurrerend parlement, de [[Sejm van Grodno]]. In 1795 kwam er een eind aan de souvereinesoevereine Poolse staat door de [[Derde Poolse Deling]]. Gedurende de komende 123 jaren zou de Grondwet van 3 mei 1791 door progressieven in geheel Europa beschouwd worden als een veelbelovende poging tot binnenlandse hervorming. In de woorden van de twee geestelijke vaders van de grondwet, [[Ignacy Potocki]] en [[Hugo Kołłątaj]], was deze grondwet "de laatste wil en het testament van een stervend land". De Britse historicus Norman Davies beschrijft het document als "de eerste grondwet van zijn soort in Europa"; andere historici noemen het de op een na oudste gecodificeerde nationale grondwet ter wereld, voorafgegaan alleen door de [[Grondwet van de VSVerenigde Staten]], die op 4 maart 1789 werd goedgekeurd.

Aanvankelijk stemt koning Stanislaus in met deze grondwet. Hij raakte echter weer aan het twijfelen toen hij zag dat de conservatieve [[Confederatie van Targowica]] deze grondwet als een oorlogsverklaring beschouwde. De reactionaire partij kreeg steun van Rusland en Pruisen, die zich beiden fors lieten betalen voor hun steun voor de verdediging van de "Gouden Vrijheid": bij de [[Tweede Poolse Deling]] van 1793 moest Polen nogmaals grote gebieden afstaan, zodat er nog maar een rompstaat overbleef.

In wanhoop kwamen de Poolse patriotten nu in opstand onder leiding van [[Tadeusz Kościuszko]]. Met een leger dat voor een belangrijk deel uit met zeisen[[zeis]]en bewapende boeren bestond, bracht hij de Russen enkele nederlagen toe in de [[Slag bij Racławice]] en nabij Warschau. Uiteindelijk moest hij echter capituleren voor de Russische overmacht.