Jan van Werth: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
tekstaanvullingen; tekstgedeelte in noot geplaatst; gallery toegevoegd |
|||
Regel 1:
[[Bestand:Johann von Werth.jpg|thumb|250px|Jan van
[[Bestand:Pk burg odenkirchen.jpg|thumb|250px|Burcht Odenkirchen (situatie ca 1680)]]
'''Jan van Werth''' ([[Duits]]: Johann Graf von Werth; foutief: ''Jan van Weert'')<ref>Deze persoon is in het verleden vaak verward met [[Jan van der Croon]], totdat de historicus [[Jozef Habets]] in 1865 definitief een einde aan de naamsverwarring maakte. Reeds in 1713 werden beide personen in beschrijvingen verwisseld. De reden van de vergissing was, dat beide personen een soortgelijke carrière hebben doorlopen, beiden zijn in [[Bohemen]] terechtgekomen en beiden werden in de adelstand verheven.</ref> ([[Kaarst]]-Büttgen?, [[1591]] - [[Benátky nad Jizerou]], [[12 september]] [[1652]]) was een Zuid-Nederlands militair die onder meer actief was in de [[Dertigjarige Oorlog]]. De naam ''Werth'' heeft betrekking op de [[Heerlijkheid Werth]], en niet op de stad [[Weert (stad)|Weert]], zoals later wel foutief werd aangenomen. Jan van Werth was van 1643 tot 1652 [[burggraaf]] van [[Odenkirchen]] (thans [[Mönchengladbach]]).
==Loopbaan==
Regel 7 ⟶ 8:
In oktober 1635 sloot de protestantsgezinde hertog [[Bernard van Saksen-Weimar]] een bondgenootschap met de Fransen, die aldus bij de Dertigjarige Oorlog betrokken waren. Tevergeefs belegerde Bernard de stad [[Luik (stad)|Luik]], en rukte daarop in de richting van Frankrijk. Jan boekte een dertigtal overwinningen op de Fransen, en kreeg alras de bijnaam: ''Franzosenschreck''. Toen de Fransen in 1637 het fort [[Ehrenbreitstein]] bij [[Koblenz (Duitsland)|Koblenz]] bezetten, vreesde men een blokkade van de Rijn. Jans troepen rukten op vanuit [[Keulen (stad)|Keulen]] en belegerden de vesting. De uitgehongerde Fransen capituleerden op 28 juni 1637.
Op 3 maart 1638 werd Jan van Werth door hertog Bernard tijdens de [[Slag bij Rheinfelden]] gevangen genomen en naar Frankrijk gebracht. Op 24 maart 1642 werd hij uitgeruild tegen de Zweedse generaal [[Gustaf Horn]] en werd in triomf binnengehaald in een aantal Duitse steden. Nu nam hij dienst onder [[Ferdinand van Beieren]], en hij versloeg de Fransen op meerdere plaatsen ten westen van de Rijn. Op 24 november 1643 overvalt hij de legers van Frankrijk en [[Weimar]] bij [[Tuttlingen]] en slaagt er daarbij vrijwel het complete leger gevangen te nemen. Nog in hetzelfde jaar wordt hij [[burggraaf]] van Odenkirchen ([[Mönchengladbach]].
Op 31 maart 1644 werd Jan van Werth bevorderd tot generaal van de [[cavalerie]]. Hij boekte nog menige overwinning op de Zweden
==Legende van Jan en Griet==
[[Bestand:Schild Severinstorburg.jpg|thumb|250px|De legende van Hans en Griet, op de Severinuspoort]]▼
De carrière van eenvoudig knecht tot adellijk persoon van hoge militaire rang, in die tijd niet zeer gebruikelijk, heeft uiteraard tot de verbeelding gesproken. Daardoor is de volgende legende ontstaan:
Jan was een arme knecht, die verliefd werd op het meisje Griet. Zij echter, wenste zich een betere partij en wees hem af, waarop hij zich voor de krijgsdienst liet ronselen. Daar hij een goede soldaat was, en ook een flinke dosis geluk had, klom hij op tot generaal. Toen hij, na alweer een overwinning, in triomf de stad [[Keulen (stad)|Keulen]] binnenreed, trof hij op de markt zijn grote liefde, die juist groente aam het verkopen was. Hij steeg van zijn paard, nam zijn hoed af, en zei tot Griet: "''Had dan toch toegestemd!''", waarop Griet antwoordde: "''Jan, hoe kon ik dat weten!''". Hierop besteeg Jan zijn paard weer, en reed verder.
<gallery>
Bestand:Jan von werth.JPG|Geschilderd portret (17e eeuw)
Bestand:Jan Werth Brunnen Alter Markt Köln 672-vd.jpg|Jan-van-Werthfontein, Keulen
Bestand:Rathausturm Köln - Aegidius Gelenius, Joost van den Vondel und Jan von Werth (0831-33).jpg|Beeld op het stadhuis van Keulen
▲
</gallery>
== Bronnen, noten ==
{{references}}
[[Categorie:Persoon in de Dertigjarige Oorlog]]
| |||