|
'''Transcendentaal idealisme''' is een richting binnen de moderne kritische [[filosofie]] die zegt dat het (in de filosofie) niet om de dingen zelf gaat, maar om de manier waarop we de dingen kunnen kennen. De grondlegger van deze richting die de term ook gemunt heeft was de [[het tijdperk van de verlichting|verlichting]]sfilosoof [[Immanuel Kant]]. Hij gaat van enkele vooronderstellingen uit: als men iets kent, dan is er ietseen ding dat gekendgekent kan wordenwordt en de (enige)kennis tweevan manierendat waarop men de dingen kan kennending is doorafhankelijk (zintuiglijke)van ervaringde ena middelspriori kennisvormgeving van zijn begrippen, dat isdoor de rationaliteitrede van de mens. Al het andere denken is metafysica. Kant definieertontdekt hetzo begripwelke ''transcendentaal''soorten alsuitspraken volgt: ''"Alle kennis die zich niet zozeer metover de objectenwereld zelfgaan bezighoudten maarwelke metniet. onzeDie kennislaatsten overnoemt diehij objectenmetafysica, noemdwz ikzuiver transcendentaal"'' (Krspeculatief. zuivere Rede, B25)
Kant definieert het begrip ''transcendentaal'' als volgt: ''"Alle kennis die zich niet zozeer met de objecten zelf bezighoudt maar met onze kennis over die objecten, noem ik transcendentaal"'' (Kr. zuivere Rede, B25). In Transcendentaal klinkt het woord transcendent door omdat de a priori verstandsvormen het mogelijk maken de individuele waarnemingen te overstijgen tot kennis van het ding zelf. Zouden we geen a priori vormen hebben, zagen we alleen lichtvlekken op ons netvlies en voelden we alleen tintelingen aan onze vingers. Dankzij de a priori vormen transcenderen we deze veranderlijke en onzekere waarnemingen en zijn we tot kennis van het ding in staat (zie Heidegger: Die frage nach dem Ding).
De [[subject-objectscheiding]] wordt dus niet alleen geobjectiveerd maar wordt op een hoger niveau van de rede als het ware verzacht omdat men zich dan weer bewust is van het feit dat alle kennis verworven en vorm gegeven wordt door de mens als kennend subject.
Omdat het er bij hem om gaat het hoogste kenvermogen, dat is de rede zelf, in zijn verschillende onderdelen in hun meest zuivere vorm uiteen te leggen, wordt het analytisch onderscheid tussen de fundamentele principes van het [[rationalisme]] en het [[empirisme]] strikt en zuiver doorgevoerd. Begrippen [[a priori]] (bijvoorbeeld: eenheid, recht, rede, billijkheid, causaliteit) hebben bij hem daarom geen enkele empirische inhoud meer. Het a priori wordt bij hem behandeld als puur begrip en is ontdaan van alle directe ervaringskennis want het is de rede zelf die (op steeds hogere niveaus) de begrippen tot een eenheid probeert te smeden. Die eenheid kan overigens slechts als iets van de rede zelf beschouwd worden want het is geen (empirisch benaderbaar) object. Het is het denken zelf dat die eenheid, rekening houdende met al het empirisch gegevene, al-dan-niet oplegt. Elke andere benaderingswijze leidt vroeg of laat tot tegenstrijdigheden (zie o.a. ook de tweede [[antinomie]])
"Transcendentaal" dient in de filosofie goed onderscheiden te worden van "transcendent" wat zoiets betekent als "grensoverschrijdend". In de [[wiskunde]] daarentegen, zijn de twee termen echter min of meer uitwisselbaar, zeker in het Engelse taalgebied.
Omdat het er bij hem om gaat het hoogste kenvermogen (de rede zelf) in zijn verschillende onderdelen in hun meest zuivere vorm uiteen te leggen, wordt het analytisch onderscheid tussen de fundamentele principes van het [[rationalisme]] en het [[empirisme]] strikt en zuiver doorgevoerd. Begrippen [[a priori]] bijvoorbeeld: tijd en causaliteit komen niet uit de empirie, maar maken de evaring van dingen in de tijd en met causaliteit pas mogelijk.
[[categorie:Filosofische stroming]]
| 