De '''proosten van Sint-Servaas''' waren de [[Hansproost Klomp(ambt)|proosten]] (of [[abt (abdij)|abt]]en), die vanaf de [[vroege middeleeuwen]] tot aan het einde van het [[Ancien Régime]] de leiding hadden over het [[kapittel van Sint-Servaas]] en haar bezittingen in [[Maastricht]] en omgeving. Aanvankelijk ''abt'' of ''[[lekenabt]]'' genoemd; vanaf de 17e eeuw komt ook de titel ''hoogproost'' voor.<ref>De term ''abbas'' (abt) wordt voor het eerst in 820 gebruikt; tussen 840-876 is voor het eerst sprake van ''prepositus'' (proost), maar de term abt blijft nog tot de 10e eeuw in gebruik (Doppler, pp. 4-5). In de 10e eeuw is er geen duidelijk onderscheid tussen abt/proost enerzijds en eigenaar/voogd anderzijds.</ref> Tot in de 16e eeuw was het proostschap in Maastricht vaak een 'opstapje' voor de hoogste geestelijke ambten in het Maas-Rijngebied: meer dan de helft van de proosten van Sint-Servaas was tevens proost of [[Seculiere kanunnik|kanunnik]] van een ander prestigieus kapittel; twaalf Maastrichtse proosten werden tot bisschop gewijd, waarvan acht tot aartsbisschop.<ref>Maastrichtse proosten waren tevens proost in o.a. Luik, Aken, Keulen, Bonn, Straatsburg, Brugge, Gent, Brussel, Leuven, Antwerpen, Utrecht, Xanten en Hildesheim. 5 proosten werden [[Lijst van aartsbisschoppen van Keulen|aartsbisschop van Keulen]], 2 van [[Lijst van bisschoppen en aartsbisschoppen van Mainz|Mainz]], 1 van [[Lijst van bisschoppen van Kamerijk|Kamerijk]], 2 werden [[Lijst van prins-bisschoppen van Luik|(prins)bisschop van Luik]], 1 werd [[Lijst van bisschoppen en aartsbisschoppen van Utrecht|bisschop van Utrecht]] en 1 van [[Mantua (stad)|Mantua]].</ref> In de 12e eeuw was de functie van proost in Maastricht verbonden met het [[kanselier (historisch)|kanselierschap]] van het [[Heilige Roomse Rijk]].<ref>Deeters, p. 45</ref> Wanneer een proost tengevolge van andere functies niet of weinig resideerde te Maastricht, werd een ''vice-prepositus'' (vice-proost of [[coadjutor]]) aangesteld.<ref>Doppler, p. 20</ref> Na de opheffing van het kapittel op 5 december 1797 ging het grootste deel van het kapittelarchief verloren. Informatie over de proosten van Sint-Servaas is daardoor in veel gevallen schaars.
