Cimbalom: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Robot: toegevoegd: be:Цымбалы |
Aangevuld met tekst afkomstig uit 'Zigeunermuziek' |
||
Regel 1:
[[Bestand:BuikCymbaal.jpg|thumb|Buikcimbaal]]
Een '''cimbalom''' (ook: cimbaal, niet te verwarren met het slagwerkinstrument [[Bekken (muziekinstrument)|cimbaal]]) is een [[snaarinstrument]] dat behoort tot de plank[[citer]]s. Net als bij het woord citer is een cimbalom een traditioneel [[snaarinstrument]] alsmede de verzamelnaam voor alle citers die [[percussie]]f bespeeld worden. Er bestaan veel verschillende namen voor vrijwel identieke instrumenten, afhankelijk vanuit welk gebied het instrument stamt. De in [[West-Europa]] voorkomende varianten worden [[hakkebord]] of hackbrett genoemd. Het hier afgebeelde exemplaar is een [[Roemenië|Roemeens]] buikcimbaal.▼
Een '''cimbalom''' (ook: cymbaal en cimbaal, niet te verwarren met het slagwerkinstrument [[Bekken (muziekinstrument)|cimbaal]]) is een traditioneel [[snaarinstrument]] dat behoort tot de plank[[citer]]s. Het is ook de verzamelnaam voor alle citers die [[percussie]]f bespeeld worden.
▲
▲[[File:Oszkár Ökrös Makó.jpg|thumb|Oszkár Ökrös bespeelt een concertcimbaal]]
Evenals de grote variant, de concertcimbalom, is de cimbalom een soortgenoot en wordt beschouwd als de voorloper van de [[piano (instrument)|piano]].
Het voornaamste verschil is dat bij de piano een mechaniek is ingebouwd om de snaren aan te slaan, terwijl bij de cimbalom de bespeler, cimbalist, dat zelf doet.
==Speeltechniek==
Net als het hakkebord wordt de cimbalom aangeslagen met twee hamertjes, gebogen houten stokjes die aan het eind met zacht materiaal meestal zijn omwikkeld om de aanslagtoon iets te dempen in zijn hoge klank. Een Hongaarse cimbalist heeft een heel assortiment hamertjes, waarmee harder en zachter en met verschillende klankkleuren kan worden gespeeld. Een Roemeense cymbalist gebruikt meestal maar één stel hamertjes en past zijn aanslag aan de sfeer en het volume van de muziek aan.
Als men het speelvlak van boven bekijkt, valt het op hoe gecompliceerd de noten over de [[snaar (muziek)|snaren]] zijn verdeeld. Veel van de hogere snaren worden door een brug in tweeën gedeeld; als de snaar in lengteverhouding 2 : 3 verdeeld wordt, dan is het korte stuk precies een [[kwint]] hoger. Hierdoor wordt weliswaar een groot aantal snaren uitgespaard, maar het maakt het instrument wel lastiger te bespelen. De onderste snaren zijn echter ongedeeld en zijn chromatisch gestemd, dus in halve tonen oplopend. De hoogste snaren zijn zelfs in drieën verdeeld, zodat daar nog meer mogelijkheden ontstaan. Er worden op deze manier zoveel mogelijk tonen op een klein oppervlak samengebracht, maar wel met een chaotische ligging van de noten op het speelvlak als gevolg. Het is dan ook moeilijk om het instrument te leren bespelen. Bovendien heeft iedere toonaard zijn eigen ligging en moet opnieuw worden aangeleerd. Ook de slagtechniek, waarbij met slechts twee hamertjes veeltonige akkoorden worden gevormd, is niet eenvoudig.
In de [[klassieke muziek]] speelt de cimbalom een belangrijke rol in de [[Háry János-suite]] van de Hongaarse componist [[Zoltán Kodály]].▼
==Geschiedenis==
[[File:Schunda-cimbalom.jpg|thumb|right|Cymbalom]]
De cimbalom is afgeleid van het hakkebord en aan het eind van de negentiende eeuw door de firma Schunda in [[Boedapest]] ontwikkeld tot een volwaardig muziekinstrument. Schunda introduceerde een veel grotere en zwaardere klankkast dan van het hakkebord, voegde er een aantal bassnaren aan toe en zette het veel zwaarder geworden instrument op vier poten. Hij bouwde er ook een demper in, om de snaren te kunnen dempen op dezelfde wijze als dat bij de piano het geval is.
Het ontstaan van dit instrument paste goed in het tijdsbeeld van de negentiende eeuw. Ten eerste werd de zigeunermuziek volwassen en maakte zijn entree in het restaurant en koffiehuis. Het hakkebord had daarvoor te weinig mogelijkheden en was te zwak van toon. Schunda prees het dan ook aan als geschikt 'zur Unterhaltung im Wirtshaus'. Ten tweede was de negentiende eeuw de eeuw van de uitvindingen, waarbij op ieder gebied gewerkt werd aan technische vernieuwingen en verbeteringen. Ten derde ontstonden er overal nationalistische stromingen. De zigeunermuziek werd in Hongarije gezien als een uiting van de nationale cultuur en het streelde het eergevoel dat daarvoor een speciaal instrument ter beschikking kwam. Toen Schunda in 1874 het initiatief nam om met een nieuw instrument op de markt te komen, schoot hij dan ook precies in de roos.
Later is er een tweede fabrikant bijgekomen, Bohak, die een iets afwijkende klankkast maakte waardoor een wat groter klankvolume kon worden bereikt. De speelwijze bleef echter ongewijzigd. Waarschijnlijk is er in de wereld nu nog maar één fabrikant van cimbaloms.
==Toepassingen==
▲In de [[klassieke muziek]] speelt de cimbalom een belangrijke rol in de [[Háry János-suite]] van de [[Hongarije|Hongaarse]] componist [[Zoltán Kodály]].
In de [[zigeunermuziek]] is het cimbaal (of cimbalom) het begeleidings-instrument bij uitstek.
In de [[klezmer|klezmermuziek]] wordt wel de ''tsimbl'', een vrij kleine cimbalom, gebruikt voor begeleiding en melodie. De tsimbl is te horen op enkele historische klezmeropnames uit Oost-Europa, en tegenwoordig ook weer bij klezmerorkesten die een groepsklank nastreven van vóór de 20e eeuw, de zogenaamde ''Village Klezmer''.
== Experimentele elektrische varianten ==
Cimbaloms komen niet uitsluitend voor in traditionele, vaak Oost-Europese, muziek of
[[Glenn Branca]] ontwierp zogenoemde ''Mallet Guitars''. Dit waren [[elektrische gitaar|elektrische]] versies van
De specifieke klank Bij traditionele cimbaloms alsook de piano zijn de snaarkoren niet gestemd in octaafgerelateerde toonafstanden. De chorus is daardoor nog steeds wel aanwezig, maar minder prominent. De sustain van akoestische instrumenten is ook veel korter, omdat de snaar zijn energie sneller kwijtraakt aan het [[klankbord]].
Regel 25 ⟶ 39:
{{Zie hoofdartikel|Luthéal}}
De '''Luthéal''' is een soort [[geprepareerde piano]] waarmee de [[klankkleur]] veranderd kan worden. Qua geluid iets tussen een cimbalom, een [[klavecimbel]] en een [[Fortepiano (instrument)|fortepiano]] in.
{{Commonscat|Cimbalom}}
| |||