Lodewijk van Velthem: verschil tussen versies

Zijn oudste (bewaard gebleven) literaire werk is de voortzetting van de [[Spiegel_Historiael_(kroniek) | ''Spiegel historiael'']] (1284-1288) van [[Jacob van Maerlant]]. HIj voorzag deze onvoltooide wereldgeschiedenis van een slot in 1316.

In 1326 voltooide hij de ''Merlijn-continuatie'', het derde, ontbrekende boek en vervolg op [[Jacob_van_Maerlant|Jacob van Maerlants]] ''Historie vanden Grale'' en ''Boek van Merlijne'', die Jacob vanVan Maerlant in de jaren '60 van de dertiende eeuw (tegen zijn zin en daarom onafgemaakt?) schreef in opdracht van [[Albrecht van Voorne]] († 1287), burggraaf van Zeeland. Velthems naam is ook te verbinden aan de [[Haagse_Lancelotcompilatie|''Lancelot-compilatie'']], maar over zijn precieze rol bij de totstandkoming van dit boek, waarvan het tweede deel bewaard bleef als handschrift KB Den Haag 129 A 10, bestaat (nog) grote onduidelijkheid. Van Velthem kon de Vierde Partie van dit boek afwerken op 3 augustus 1315.

Velthems vroegst dateerbare werk is zijn voltooiing van de Vierde Partie van de [[Spiegel_Historiael_(kroniek) | ''Spiegel historiael'']] van Jacob van Maerlant. In 1315 of kort daarvoor kreeg Velthem deze opdracht van een Antwerpse edelvrouw Maria van Berlaer, geboren Maria van Souburg, weduwe van achtereenvolgens Hugo van Kruiningen († 1293) en Jan van Berlaer († 1310). Hij deed het in eigen woorden ''bi hare vrienscap ende bi hare hoefschede'' - uit vriendschap voor haar en voor haar hoofdheid. Deze wereldkroniek was in 1288 door [[Jacob van Maerlant]] afgebroken, vrijwel zeker als gevolg van ziekte (mogelijk ook overlijden), toen Jacob bij het jaar 1113 gekomen was (in het derde boek van de Vierde Partie).

De ''Spieghel historiael'' was een Middelnederlandse vertaling in verzen van een historisch encyclopedisch standaardwerk uit die tijd in het Latijn : ''het Speculum Historiale'' (ca. 1256), een wereldgeschiedenis van de [[Schepping]] tot het [[Laatste Oordeel]], van [[Vincent van Beauvais]]., een Franse dominicaan. In dit boek werd de geschiedenis van de wereld samengevat vanaf de schepping in een theologisch perspectief met systematische gebruikmaking van (citaten uit het werk van) gezaghebbende auteurs uit de Bijbelse, Griekse, Romeinse en middeleeuwse geschiedenis, maar anders dan de bloedserieuze Jacob had hij ook oog en belangstelling voor 'petite histoire'. Velthems aanvulling op de Vierde Partie bevat ook belangrijke informatie over de ontstaansgeschiedenis van de ''[[Spiegel_Historiael_(kroniek)|Spiegel historiael]]''. Naast de identiteit van zijn mecenas, Maria van Berlaer, vermeldt Velthem voor het eerst de dichter van de Tweede Partie, die [[Jacob van Maerlant|Maerlant]] had uitbesteed aan [[Filip Utenbroeke]], mogelijk omdat de inhoud - veel Franse geschiedenis - hem niet aanstond. Ten slotte noemt de auteur ook de precieze datum waarop hij het werk af had: 3 augustus 1315. Velthems Vierde Partie eindigt in 1256 met een vooruitblik op een Vijfde Partie, die als eigen initiatief bestempeld kan worden.

Meteen na het voltooien van de Vierde Partie zette Lodewijk van Velthem zich aan het schrijven van een Vijfde Partie, de zogenaamde ''Voortzetting'' (bijna 30.000 verzen). Deze Vijfde Partie telt, net als de Vierde Partie, acht boeken. De eerste zes boeken vormen samen een wereldgeschiedenis van 1247 tot 1316. De boeken lopen samen met de regeerperiodes van de koningen of keizers van het [[Heilige Roomse Rijk|Duitse rijk]]. De laatste twee boeken bevatten voorspellingen over de toekomst, de komst van de [[Antichrist]] en de [[Dag des Oordeels]] en de verlossing door [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Christus]] aan het einde van de wereld. Deze partie werd opgedragen aan Gerard van Voorne, een Hollandse edelman. Wellicht hoopte Velthem de post van kapelaan bij deze edelman te kunnen verkrijgen.

In zijn beschrijving van de gebeurtenissen aan het Engelse hof, geeft Velthem blijk van zijn fascinatie voor [[koning Arthur]]. Zo laat hij koning [[Edward I van Engeland|Edward I]] en zijn ridders in een groots opgezet en meerdere dagen durend rollenspel (compleet met [[Landelijke Opleiding Tot Uitbeelding van Slachtoffers|LOTUS-slachtoffers]]) optreden als ridders van de Ronde Tafel. Ook de religieuze gedrevenheid van de schrijver komt duidelijk tot uiting. De vele moorden, oorlogen, epidemieën en natuurrampen zijn volgens hem de straf van God en tevens voorbode van het naderende einde van de wereld.

Opmerkelijk is het lofdicht ''van onser soeter vrouwen love'' aan het einde van boek acht, waarin hij zich richt tot de Heiligeheilige jonkvrouw Maria. Dit gedicht, een oorspronkelijke creatie van Velthem, toont aan dat hij iets te betekenen had op het gebied van de dichtkunst.

Lodewijk van Velthem schreef ook een voortzetting op [[Jacob van Maerlant|Maerlants]] ''Merlijn''. Waar [[Jacob van Maerlant|Maerlant]] eindigt, bij de kroning van [[koning Arthur]], neemt Velthem de draad weer op. Zijn ''Merlijncontinuatie'' verhaalt hoe koning Arthur in een reeks van oorlogen zijn macht weet te vestigen met de hulp van Merlijn. In tegenstelling tot de ''Merlijn'' van [[Jacob van Maerlant|Maerlant]] die opgedragen werd aan [[Albrecht van Voorne]], vermeldt dit werk van Velthem geen mecenas.

Op enkele Middelnederlandse fragmenten na is de volledige tekst slechts overgeleverd in een Middelnederduits handschrift uit ca. 1425. Het handschrift is steeds in het bezit geweest van de graven van [[Bentheim-Steinfurt]] ([[Burgsteinfurt]], Fürst zu Bentheimische Schlossbibliothek, B37). Het feit dat de Merlijnfiguur ook in de [[Spiegel_Historiael_(kroniek) | ''Spiegel historiael'']] voorkomt, getuigt van de grote aantrekkingkracht die dit personage op Velthem moet hebben gehad.

Hoewel Velthem in veel opzichten een voortzetter was van [[Jacob van Maerlant|Maerlants]] werk, vinden velen hem een minder goed dichter dan zijn voorganger. Toch mag zijn betekenis niet onderschat worden. Zijn geschiedwerken bevatten een schat aan informatie die nergens anders wordt aangetroffen. Via Velthem is bovendien een belangrijk deel van de Middelnederlandse Arthurliteratuur overgeleverd, hoewel zijn rol in die overlevering niet altijd even duidelijk is.