Stoker (spoorwegen): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
dat wil zeggen |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 2:
De '''stoker''' is op een [[stoomlocomotief]] de tweede man naast de [[treinbestuurder|machinist]]. Officieel wordt hij leerling-machinist genoemd, waaruit blijkt dat een stoker uiteindelijk tot machinist kan worden opgeleid.
De stoker zorgt ervoor dat er voldoende stoomdruk in de [[stoomketel]] is om de stoomloc te kunnen laten functioneren. Daarvoor moet hij bij kolengestookte locomotieven het vuur met [[steenkool|kolen]] brandend houden. Hij bedient de [[injecteur]] die het waterpeil in de ketel op peil houdt. In geval van slecht zicht door mist, zware regen- of sneeuwval keek de stoker met de machinist mee naar de seinen.
Snelle personen- en sneltreinen, maar vooral zware goederentreinen vergden veel inspanning van de stoker. Niet voor niets hadden stoomlocs uit de series [[NS 6300]] en [[NS 3900]] de bijnaam van beulen. Om die redenen werd er in het buitenland naar andere manieren gezocht om een locomotief te kunnen stoken. In Duitsland werden veel stoomlocs omgebouwd tot oliestook, b.v de series [[DRB Baureihe 01.10|012]] of serie [[DRG Baureihe 44|043]]. In andere landen werden de ketels van zware stoomlocs van kolen voorzien met behulp van een schroefspindel die de kolen vanuit de [[Tender (locomotief)|tender]] naar de ketel transporteerde. Duitse machinisten klaagden weleens dat stokers op oliestokers hierdoor lui werden en dat hun werk uitsluitend bestond uit het open- en dichtdraaien van de oliebranders.
Maar een stoker heeft meer te doen dan alleen de keteldruk op peil te houden. Hoewel grote en moderne locomotievendepots altijd een kolenbunker hadden om kolen te kunnen laden was dit bij kleinere depots lang niet altijd het geval en moest de stoker soms zelf de kolen met een eenvoudige hijskraan of zelfs handmatig in de tender bijvullen. Een andere taak was de verzorging van de stoomloc op het depot voor of na de dienstregeling. Voor de rit moest de stoomloc vaak eerst worden opgestookt en bewegende delen van het drijfwerk goed worden gesmeerd. Dat smeren was een zeer belangrijke taak, want een loc die niet of onvoldoende gesmeerd is kan tijdens de rit ernstig beschadigd raken. Na de rit moest de rookkast worden schoongemaakt en van slakken en as worden ontdaan. Grotere depots hadden hier weer personeel voor, maar de stoker was er dan toch bij aanwezig.
Waren er tijdes de rit eenvoudige mankementen aan de locomotief dan werden stoker en machinist geacht dit zelf te kunnen oplossen. Behalve de kolenschep was er daarom een keur aan gereedschap aanwezig in een berghok op de loc of tender.
Algemeen kan men stellen dat stoker en machinist totaan het begin van de 20-ste eeuw een grote binding hadden met "hun machine", zij hadden het exclusieve recht om met deze loc te mogen rijden. De locomotief zag er altijd keurig uit met gepoetste stoomdom en geschuurde buffers. Sommige waren zelfs op hun spaarzame vrije dag op het depot te vinden. Later verwaterde dat systeem en werden de locs gereden door verschillende bemanningen wat het uiterlijk maar ook de inzetbaarheid niet bevorderde.
==Tegenwoordig==
Een moderne [[Elektrische locomotief|elektrische]] of [[diesellocomotief]] wordt door slechts een man bestuurd. Er zijn natuurlijk nog wel leerling-machinisten, maar die zijn uitsluitend leerling. Een stoker is niet meer nodig.
[[Categorie:Stoomlocomotief]]
| |||