Martelaarsgracht: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
-google wegens coord,+duiding Hardeveld,afb |
redactie |
||
Regel 1:
{{Coördinaten|52_22_40_N_4_53_47_E_zoom:18|52° 23' NB, 4° 54' OL}}
[[Bestand:Martelaarsgracht.jpg|thumb|
De '''Martelaarsgracht''' is
De Martelaarsgracht is sinds de demping in 1884 een korte maar brede en drukke straat voorzien van een middenberm met een tramhalte voor de lijnen ([[Tramlijn 1 (Amsterdam)|1]], [[Tramlijn 2 (Amsterdam)|2]], [[Tramlijn 5 (Amsterdam)|5]], [[Tramlijn 13 (Amsterdam)|13]] en [[Tramlijn 17 (Amsterdam)|17]]). Er bevinden zich hotels, snackbars en internetcafés.
De herkomst van de opmerkelijke naam is onbekend. Wel bestaan er veel theorieën. De plek zou gebruikt kunnen zijn als [[galg]]enveld, maar daar zijn geen aanwijzingen voor. Volgens het [[gemeentearchief]] zou er ooit een huis hebben gestaan met een [[uithangbord]] waarop een [[martelaar]] stond afgebeeld. In een oude bron is sprake van een pand "waar de martelaar uithing".<ref>[http://forum.at5.nl/viewtopic.php?p=203717&sid=1bf49dcbca41837a376f143e24d5b20b Forum.at5.nl: Antwoord op mijn vraag] (Lieveheersbeestje, 2 februari 2006)</ref>▼
== Herkomst van de naam ==
▲De herkomst van de opmerkelijke naam is onbekend. Wel bestaan er veel theorieën. De plek zou gebruikt kunnen zijn als
==Gebouwen==
[[Bestand:The Martelaarsgracht in Amsterdam 1670 Jan van der Heyden.jpg|thumb|200px|De Martelaarsgracht in ca. 1670. Schilderij van [[Jan van der Heyden]] ]]
[[Bestand:Martelaarsgracht Amsterdam 001.jpg|thumb|200px|Open Havenfront en Prins Hendrikkade 25-29. In het midden de Oude Haarlemmersluis en daarachter de Martelaarsgracht. 19e-eeuwse foto. ]]
Een deel van de bebouwing is opgetrokken in statige [[Louis XIV-stijl]] uit begin 18e eeuw. Een aantal gebouwen is aangewezen als [[rijksmonument]].
== Geschiedenis ==
De eerste [[Haarlemmerpoort (Amsterdam)|Haarlemmerpoort]] stond op de plek waar nu de Martelaarsgracht en de [[Nieuwendijk (Amsterdam)|Nieuwendijk]] elkaar kruisen. De [[IJ (water)|IJ]]-oever moet rond 1400 nog ter hoogte van de huidige perceelgrens tussen Martelaarsgracht 6 en 8 gelegen hebben. Toen begin 15e eeuw een stuk van het IJ ten noorden van het gebied gedempt werd, kwam het water binnen de stadsmuren te liggen. Nadien vloeide het water van de Nieuwezijds Voorburgwal en dat van de [[Nieuwezijds Achterburgwal]] door de Martelaarsgracht naar het IJ. Hoe de stadsuitbreding precies is verlopen, kon plaatselijk worden onderzocht toen in 2003 enkele vervallen panden werden gesloopt ten behoeve van nieuwbouw in de noordelijke hoek.<ref>[http://www.bma.amsterdam.nl/archeologie/vindplaatsen/vindplaatsen_0/martelaarsgracht Amsterdam.nl: Martelaarsgracht, [[aanplemping]] in het IJ] (5 oktober 2007)</ref>▼
▲De eerste [[Haarlemmerpoort (Amsterdam)|Haarlemmerpoort]] stond op de plek waar nu de Martelaarsgracht en de [[Nieuwendijk (Amsterdam)|Nieuwendijk]] elkaar kruisen. De [[IJ (water)|IJ]]-oever moet rond 1400 nog ter hoogte van de huidige perceelgrens tussen Martelaarsgracht 6 en 8 gelegen hebben. Toen begin 15e eeuw een stuk van het IJ ten noorden van het gebied gedempt werd, kwam het water binnen de stadsmuren te liggen. Nadien vloeide het water van de Nieuwezijds Voorburgwal en dat van de [[Nieuwezijds Achterburgwal]] door de Martelaarsgracht naar het IJ. Hoe de stadsuitbreding precies is verlopen, kon plaatselijk worden onderzocht toen in 2003 enkele vervallen panden werden gesloopt ten behoeve van nieuwbouw in de noordelijke hoek.<ref>[http://www.bma.amsterdam.nl/archeologie/vindplaatsen/vindplaatsen_0/martelaarsgracht Amsterdam.nl: Martelaarsgracht, [[aanplemping]] in het IJ] (5 oktober 2007)</ref>
▲Een deel van de bebouwing is opgetrokken in statige [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Louis XIV]]-stijl uit het begin van de 18e eeuw. Voor de komst van het station werd de [[gracht]] eind 19e eeuw gedempt, tegelijk met veel andere grachten. Het imposante gebouw van de [[Koninklijke Hollandsche Lloyd]] op de hoek met de [[Prins Hendrikkade]] werd in 1917-1921 gebouwd tegen het advies van de toenmalige [[Welstandscommissie]] in.<ref>[http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/185/jongerebouwkunst.html Amsterdamsebinnenstad.nl: De nieuwe Rijksmonumenten] (Walther Schoonenberg, november 2000)</ref> Het pand op de hoek hiertegenover, met op de kroonlijst de wervende tekst "Kopje Koffie Karpershoek", dateert uit [[1629]]. Op de vloer van dit bruine café ligt nog steeds [[zilverzand]] zoals dat in de 17e eeuw ook werd gebruikt. In 1928 verkregen veel panden aan de Martelaarsgracht de status van [[monument (erfgoed)|monument]]. Dit kon niet voorkomen dat in de jaren '80 en '90 enkele panden ten prooi vielen aan [[speculatie (handel)|speculatie]] en vervolgens werden [[Kraken (pand)|gekraakt]].
De Oude Haarlemmersluis lag over de Martelaarsgracht aan IJ-kant en verbond de twee delen van de Nieuwendijk met elkaar. Voor de komst van het Centraal Station werd de gracht in 1884 gedempt, tegelijk met veel andere grachten.
In 1928 verkregen veel panden aan de Martelaarsgracht de status van monument. Dit kon niet voorkomen dat in de jaren 1980 en 1990 enkele panden ten prooi vielen aan speculatie en vervolgens werden gekraakt.
== Meer Martelaarsgrachten ==
De Martelaarsgracht in [[Assendorp]] werd in 1923 gedempt.<ref>[http://www.assendorpernieuws.nl/historie/index.html Assendorpernieuws.nl: Beknopte geschiedenis van Assendorp] (Dick Hogenkamp)</ref> Voorheen was er ook een Martelaarsgracht in [[Bovenkerk (Amstelveen)|Bovenkerk]] bij [[Amstelveen]].<ref>[http://www.historischamstelveen.nl/verdwenen%20topografische%20namen.html Historischamstelveen.nl: Verdwenen topografische namen]</ref>
{{Referenties}}
{{Navigatie grachten Amsterdam}}
[[Categorie:Gracht in Amsterdam]]
[[Categorie:Straat in Amsterdam-Centrum]]
| |||