|
==Leven==
Hartlib studeerde aan het gymnasium in [[Brzeg|Brieg (Brzeg)]], en aan de universiteit van [[Kaliningrad|Königsberg]]. Hij ontmoette de [[Schotland|Schotse]] predikant [[John Dury]] in 1628. Kort daarna moesten ze beiden vluchten vanwege de [[Dertigjarige Oorlog]] toen Elbing werd veroverd door katholieke troepen. Hartlib verhuisde naar Engeland. Hij stichtte een school in [[Chichester]] waar hij zijn progressieve ideeën over onderwijs probeerde in de praktijk te brengen. Daarna woonde hij in Duke's Place, [[Londen]].<ref>Hugh Trevor-Roper, ''Religion, the Reformation and Social Change'' (1967), p. 249.</ref> Hij werd gesteund door de AartbisschopAartsbisschop van York, [[John Williams (AartbisschopAartsbisschop van York)|John Williams]], een tegenstander van de bekende Aartsbisschop van Canterbury [[William Laud]].<ref>Hugh Trevor-Roper, ''From Counter-Reformation to Glorious Revolution'' (1992), p. 256.</ref> Een andere supporter was [[John Pym]]; Pym zou Hartlib later gebruiken als tussenpersoon met nederlandseNederlandse calvinisten in London, in een poging om Laud zwart te maken.<ref>Hugh Trevor-Roper, ''From Counter-Reformation to Glorious Revolution'' (1992), p. 257.</ref><ref>Ole Peter Grell, ''Dutch Calvinists in Early Stuart London: The Dutch Church in Austin Friars, 1603-1642'' (1989), p. 245.</ref> Volgens de schrijver [[Hugh Trevor-Roper]] waren het de ''Drie Buitenlanders'' (en daarmee bedoelde hij Hartlib, Dury en de afwezige Comenius), die een beweging veroorzaakten in de jaren 30 en 40 die de puriteinse eenheid bevorderde.<ref>Hugh Trevor-Roper, ''From Counter-Reformation to Glorious Revolution'' (1992)</ref><ref>[http://oll.libertyfund.org/?option=com_staticxt&staticfile=show.php%3Ftitle=719&chapter=77053&layout=html&Itemid=27 ''Three Foreigners''], online text.</ref>
==Baconiaan==
Hartlib was een aanhanger van de opvoedingsleer van [[Francis Bacon (wetenschapper)|Francis Bacon]], iets wat hij gemeen had met Comenius. Het concept van de "Boom van Kennis", in eeuwige vertakking en groei, werkten ze samen uit. Verspreiding van kennis werd gehinderd door het ontbreken van een academische discipline, algemeen toegankelijke bibliotheken of een onderwijsbeleid. Hartlib probeerde Comenius die tot de protestante [[Evangelische Broedergemeente|Moravische Broederschap]] behoorde, naar Engeland te laten overkomen.
Comenius kwam in Engeland in 1641, een roerige periode vanwege de op handen zijnde burgeroorlog. Zijn aanwezigheid was niet voldoende om het educatieve beleid te veranderen. Er was wel enige vernieuwing. Cromwell zette Durham College op, voor een deel volgens de ideeën van Hartlib en Comenius.
Een dochter van Hartlib trouwde met de uit Amsterdam afkomstige boeteprediker [[Johannes Rothe]], een andere dochter met de scheikundige/alchemist [[Frederick Clod]]ius.
Hartlib stierf in armoede. Hij werd geassocieerd met het [[Oliver Cromwell|Cromwell]] -tijdperk en was niet erg meer in trek na de [[Restoration]]. Enkele van zijn correspondenten gingen zelfs zover om hun brieven aan hem terug te vragen, bevreesd als ze waren voor vervolging.<ref>[[Lisa Jardine]], ''On a Grander Scale: the outstanding career of Sir Christopher Wren'' (2002), p. 88.</ref>
==Referenties==
|
