Wanda Landowska: verschil tussen versies

'''Wanda Landowska''' ([[Warschau]], [[5 juli]] [[1879]] – [[Lakeville (Connecticut)|Lakeville]], [[Connecticut]], [[16 augustus]] [[1959]]) was een [[Polen|Poolse]] [[klavecimbel|klaveciniste]] die later [[Frankrijk|Frans]] [[nationaliteit|staatsburger]] werd. Zij heeft een belangrijke rol gespeeld in de herontdekking van haar instrument. Zij was de eerste klavecinist die (in 1931) een [[grammofoonplaat]]opname maakte van de [[Goldbergvariaties]] van [[Johann Sebastian Bach]], die grote invloed had op de Bach-interpretatie in de twintigste eeuw. Zij was ook de eerste die tijdens één concert alle 48 [[prelude|preludia]] en [[fuga]]'s uit [[Das wohltemperierte Klavier]] achter elkaar uitvoerde en die de [[basso continuo]]-partij in de [[Matthäus-Passion (J.S. Bach)|Matthäus-Passion]] op een klavecimbel speelde.

Landowska’s vader was [[jurist]], haar moeder [[vertaling|vertaalde]] [[Engels]]talige boeken van onder meer [[Mark Twain]] in het [[Pools]]. Wanda begon als vierjarige [[piano (instrument)|piano]] te spelen. Haar docenteneerste aandocent was [[Jan Kleczyński sr.]]. Aan het [[conservatorium]] in Warschau (de [[Frédéric Chopin Muziekacademie]]) warenhad [[Jan Kleczyńskize sr.]]les envan [[Aleksander Michałowski]]. Ze studeerde ookvervolgens [[compositie (muziek)|compositie]] bij [[Heinrich Urban]] in [[Berlijn]].

In 1900 trouwde ze in [[Parijs]] met de Poolse [[Culturele antropologie|volkskundige]] [[HenryHenri Lew]]. Zij verdiepten zich in [[oude muziek]] en schreven samen het boek ''Musique ancienne'' (1909). Ze gaf van 1900 tot 1912 pianoles aan de Parijse [[Schola Cantorum]], waar onder leiding van [[Vincent d'Indy]] bijzondere aandacht bestond voor [[oude muziek]]. Haar belangstelling werd in het bijzonder gewekt door de mogelijkheden van het klavecimbel, waarop ze in 1903 haar eerste [[recital]] gaf.

In 1913 verhuisde ze naar Berlijn en tot 1919 was ze daar docente klavecimbel aan de [[Universiteit van de Kunsten|Hochschule für Musik]]. In dat jaar overleedkwam HenryHenri Lew om het leven bij een auto-ongeval. Al eerder had de [[homoseksualiteit|homoseksuele]] Landowska een levensgezellin,[[dienstbode|dienstmeisje]] Deniseals Restout, die tevens haar artistieke assistente waslevensgezellin.

Toen Frankrijk in de [[Tweede Wereldoorlog]] [[bezetting (militair)|bezet]] werd, werden haar instrumenten en documenten door de [[Duitsland|Duitse]] [[Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg]] in beslag genomen en afgevoerd. Ook later heeft zij hiervoor nooit een schadeloosstelling ontvangen. De [[Joden|joodse]] Landowska ontkwam via [[Portugal]] naar de [[Verenigde Staten]]. Zij arriveerde eind 1941 op [[Ellis Island]], samen met Denisehaar Restoutassistente en levenspartner, inde klaveciniste, [[Neworganist]]e Yorken Citymusicologe [[Denise Restout]] (1915-2004). Zij vestigden zich in 1949 in Connecticut, van waaruit Landowska opnieuw een centrale figuur werd in het spel en het onderricht van klavecimbelmuziek. Zij maakte vele [[tournee]]s en trad op in vele Amerikaanse steden. Ze ontving een [[eredoctoraat]] van de universiteit van [[Hartford (Connecticut)]]. In 1954 nam zij in [[New York City|New York]] afscheid van het concertpodium. Ze stierf in 1959 in haar woonplaats Lakeville.

Haar interpretaties waren niet altijd [[partituur]]getrouw en tegenwoordigezij nam de herhalingen in de muziek zelden in acht. Tegenwoordige aanhangers van de [[authentieke uitvoeringspraktijk]] beschouwen haar [[romantiek (muziek)|romantische]] opvattingen als gedateerd. Ook de grote en zware Pleyel-instrumenten die zij liet ontwerpen zijn uit de mode geraakt. Door hun [[staal (metaal)|stalen]] constructie vertonen zij veel verwantschap met een moderne [[vleugel (muziek)|vleugelpiano]], zodat klavecinisten de voorkeur geven aan getrouwere [[replica]]'s van klavecimbels uit de [[barok (stijlperiode)|barokperiode]]. Toch wordt zij nog steeds bewonderd en geëerd om haar pionierswerk voor het klavecimbel, haar gedreven spel en haar geloof in de oude muziek die zij weer tot leven bracht.