Menagerie: verschil tussen versies

Een '''menagerie''' is een historische manier om wilde en exotische dieren in gevangenschap te houden. Het is de voorloper van de moderne [[dierentuin]]. Het begrip is vooral in het [[Frankrijk]] van de [[17e eeuw|zeventiende eeuw]] gebruikt. Aanvankelijk verwees het naar het huishouden, maar later kreeg het begrip menagerie voornamelijk de betekenis van een aristocratische of koninklijke dierenverzameling. De [[Encyclopédie Méthodique]] ([[1782]]) definieert een menagerie als een "vestiging van luxe en curiositeit." Later kreeg het begrip menagerie ook betrekking op reizende dierenverzamelingen, die wilde dieren tentoonstelden op beurzen in Europa en het Amerikaanse continent.

Aan het eind van de [[15e eeuw|vijftiende eeuw]], tijdens de [[Renaissance]], begonnen de [[Italië|Italiaanse]] aristocratie, rijke patriciërs en geestelijken exotische dieren te verzamelen bij hun landhuizen aan de randen van de steden. Aan het eind van de [[16e eeuw|zestiende eeuw]] nam de rol van dieren in de tuinen van Italiaanse villa's toe, zoals onder meer te zien is in het park [[Villa Borghese]] in [[Rome (stad)|Rome]].

Tijdens de bouw van het [[PaleisKasteel van Versailles]] in de [[17e eeuw|zeventiende eeuw]] richtte ook [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]] een menagerie op in het park van het paleis. Het grootste deel hiervan werd gebouwd in [[1664]], toen de eerste dieren werden geïntroduceerd. Het interieur was echter pas klaar tussen [[1668]] en [[1670]]. De menagerie, aan de zuidwestkant van het park, was het eerste grote project van Lodewijk XIV in Versailles, en een van de vele plezierhuizen die rondom het paleis werden gebouwd. Het was de eerste menagerie die in de [[Barok (stijlperiode)|barok-stijl]] was gebouwd. Het meest in het oog springende element hiervan was een cirkelmatige opzet, met een paviljoen in het midden. Hieromheen liep een wandelpad, en buiten de paden waren de omheiningen en kooien. Elk omheind gebied had een huis of een stal voor de dieren aan één zijde. De overige drie zijden bestonden uit muren.

Vele koningen in Europa namen dit ontwerp over, vooral de [[Habsburg]]-monarchie in [[Oostenrijk]]. In [[1752]] liet [[Frans I StefanStefanus van het Heilige Roomse Rijk|Frans I Stefan]] een barokke menagerie bouwen in het park van het [[Schloss Schönbrunn|Schönbrunn]]-paleis bij [[Wenen]].

Reizende menagerieën waren in Engeland ontstaan aan het begin van de [[18e eeuw|achttiende eeuw]]. In tegenstelling tot aristocratische menagerieën werden de reizende dierenverzamelingen geleid door showmensen, die inspeelden op het verlangen naar sensatie onder de gewone man. De grootste reizende menagerie was die van [[George Wombwell]]. De eerste vermelding van een sterfgeval op een reizende menagerie was de dood van Hannah Twynnoy, die op [[23 oktober]] [[1703]] in [[Malmesbury (Zuid-Afrika)|Malmesbury]] door een [[tijger]] werd gegrepen. Ook in Noord-Amerika werden reizende menagerieën populair in deze periode.

De economische recessie van de jaren [[1840]] hadden een vermindering in de reizende menagerieën tot gevolg. Het fenomeen kwam helemaal ten einde met het uitbreken van de [[Amerikaanse burgeroorlogBurgeroorlog]]. Na de burgeroorlog was er nog maar één substantiële reizende menagerie over: de menagerie van Van Amburgh, die nog veertig jaar door de VS zou trekken. Anders dan hun Europese collega's waren de Amerikaanse menagerieën en [[circus (cultuur)|circussen]] samengevoegd tot één reizende show.