Gyre: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
Een '''Gyre''' is een door de wind gedreven ringvormige [[zeestroming]].
[[Bestand:Oceanic gyres.png|300px|right|thumb|De vijf grote gyren. Linksonder Indische Oceaan, midden Grote oceaan, rechts Atlantische oceaan]]
==Algemeen==
Zowel in de Atlantische als Grote oceaan bevinden zich twee grote gyren of [[ringstromen]]. Eén ringstroom in de subtropische zone met een centrum rondom de 30° [[noorderbreedte]], en een ringstroom in de subtropische zone met een centrum rond 30° [[zuiderbreedte]]<ref>Heinemann, B. and the Open University (1998) ''Ocean circulation'', Oxford University Press: Page 98</ref>. De subtropische ringstromen op het noordelijk halfrond bewegen met de klok mee, die op het zuidelijk halfrond tegen de klok in. Deze vier ringstromen worden ook wel aangeduid als: de Noordatlantische, Zuidatlantische, Noordpacifische en Zuidpacifische gyren. Elke ringstroom wordt aan de vier zijden (Noord, Oost, Zuid en West) begrensd door grote [[zeestromingen]], ook wel [[grensstromen]] genoemd. Op het zuidelijk halfrond bevindt zich tenslotte de vijfde grote ringstroom: die van de [[Indische Oceaan]].
Tenslotte komen er meer noordelijk kleinere gyren de polaire zones voor op de 60° graden noorderbreedte in de Noordelijke Atlantische en Grote Oceaan.
[[Bestand:Pacific oceanic gyres.png|300px|right|thumb|De twee Westelijke en Oostelijke grensstromen van de Noordpacifische en Zuidpacifische gyren]]
==Overzicht==
===
**Subtropische gyre in de Noordelijke Alantische Oceaan (Noordatlantische gyre). Deze wordt begrensd door de [[Noordatlantische stroom]] in het noorden, de [[Canarische stroom]] in het oosten, de [[Noordequatoriale stroom]] in het zuiden en de [[Golfstroom]] in het westen. Bevat de [[Sargassozee]].
**Subtropische gyre in de Noordelijke Grote Oceaan (Noordpacifische gyre), begrensd door de [[Noordpacifische stroom]] in het noorden, de [[Californische stroom]] in het Oosten, de [[Noordequatoriale stroom]] in het zuiden, en de [[Kuroshiostroom]] in het Westen. Deze ringstroom is berucht geworden door het verzameld drijfvuil zoals plastic, en staat daarom ook wel bekend als de [[kunststofarchipel]].
Regel 21:
[[Image:Indian Ocean Gyre.png|250px|right|thumb|De Indische Oceaan gyre in detail]]
==Dynamiek==
** Corioliseffect
Een gyre is een [[driftstroom]]: een zeestroom die door de wind wordt gedreven. Grote driftstromen in de oceaan staan onder invloed van heersende westelijke winden aan de noordzijde van de gyre en oostelijke [[passaatwind]]en aan de zuidzijde van de gyre (dus dichter bij de evenaar)<ref>[http://oceanmotion.org/html/background/wind-driven-surface.htm Wind Driven Surface Currents: Gyres]</ref>. Deze veroorzaken wrijvingsstromen van het wateroppervlak, die door het [[Corioliskracht]] een afwijking van 20-45° naar rechts hebben. De Corioliskracht of Corioliseffect is een gevolg van de [[aardrotatie]], en is het sterkst in de buurt van de Noordpool en het zwakste rondom de evenaar. Het heeft dus tot gevolg dat de zeestroom naar het centrum van de gyre wordt afgebogen. In het centrum van de gyre ontstaat vervolgens door de stuwing van de watermassa’s een verhoogde waterdruk. Door de overdruk van de watermassa’s in het centrum heeft weer een uitstroming van het water tot gevolg in de richting van de evenaar. Dit vindt vooral plaats in de in de bovenste lagen (1000-2000 meter) van de oceaan. Het koude water van de polen stroomt dus via de oostelijke grensstroom terug naar de evenaar, en het warme water van de evenaar stroomt via de westelijke grensstroom naar de polen.
**Westelijke en Oostelijke grensstromingen
| |||