Caribisch Nederland: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
formatting
Regel 1:
{{Infobox regio
| land = [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]
| landvlag = {{NL-VLAG}}
| provincievlag =
| provincie =
| naam = Caribisch Nederland
| altnaam = <small>BES-eilanden</small>
|kortnaam kaart = De ligging van = Caribisch Nederland
| flag = Flag of the Netherlands.svg
| altnaam = <small>BES-eilanden</small>
| vlagartikel = Vlag van Nederland
| hoofdstad = =
| coa = State Coat of Arms of the Netherlands.svg
| flag = Flag of the Netherlands.svg
| wapenartikel = Wapen van het Koninkrijk der Nederlanden
|vlagartikel kortnaam = CaribischVlag van Nederland
| coa = State Coat of Arms of the Netherlands.svg
| map = BES islands location map.svg
| wapenartikel = Wapen van het Koninkrijk der Nederlanden
| kaart = De ligging van Caribisch Nederland
| map = BES islands location map.svg
| provincie =
|kaart = De ligging van Caribisch Nederland
| hoofdstad =
| km2 = 328
| hoogte = 0 tot 887 m
| oppervlakland =
| oppervlakwater =
| inwoners = 25.987<ref name="opendata">[https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83698NED/table?ts=1549199994001 Gegevens Caribisch Nederland per 1-1-2020], ''CBS''</ref>
| census = 2020
| dichtheid = 77
| gemeenten = 3 bijzondere gemeenten<br />(''[[Bonaire]], [[Saba]] en [[Sint Eustatius]]'')
| talen = [[Nederlands]] <br /> [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]] (''Saba, Sint-Eustatius'')<br /> [[Papiaments]] (''Bonaire'')<ref name="languages">{{Citeer web|url= http://wetten.overheid.nl/BWBR0028063/tekst_bevat_taal%2Bin%2Bhet%2Bbestuurlijk%2Bverkeer/geldigheidsdatum_01-01-2011 |title=Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba|taal= |publisher=wetten.nl |accessdate=2011-01-01}}</ref>
| religie =
| munteenheid = [[Amerikaanse dollar]] ([[ISO 4217|USD]])
| volkslied =
| talen = [[Nederlands]] <br /> [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]] (''Saba, Sint-Eustatius'')<br /> [[Papiaments]] (''Bonaire'')<ref name="languages">{{Citeer web|url=http://wetten.overheid.nl/BWBR0028063/tekst_bevat_taal%2Bin%2Bhet%2Bbestuurlijk%2Bverkeer/geldigheidsdatum_01-01-2011|title=Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba|taal=|publisher=wetten.nl|accessdate=2011-01-01}}</ref>
| religie =
| munteenheid = [[Amerikaanse dollar]] ([[ISO 4217|USD]])
| tel = +599
| landcode = BQ
| tijdzone = [[UTC−4|–4]]
| tld = [[.nl]]
| foto = [[Bestand:GOVERNMENT HOUSE, KRALENDIJK, BONAIRE.jpg|260px|Het Bestuurskantoor op het Wilhelminaplein, [[Kralendijk]], [[Bonaire]]]]
| caption = Het Bestuurskantoor op het Wilhelminaplein, [[Kralendijk]], [[Bonaire]]
| image1 = AgeSexPyramid 2022 Caribisch Nederland.svg
| caption1 = Bevolkingspiramide (2022)
}}
{{Zijbalk politiek Nederland}}
Regel 42:
Qua aantal inwoners zijn ze de kleinste drie van de zes Caraïbische gebieden die tot het Koninkrijk der Nederlanden behoren (niet qua oppervlakte: Bonaire is veel groter dan [[Sint Maarten (land)|Sint Maarten]] en [[Aruba]]).
 
De eilanden kennen onderling grote culturele en geografische verschillen. Zo ligt Bonaire ten oosten van [[Aruba]] en [[Curaçao]], voor de kust van [[Venezuela]], in het zuidwesten van de Caraïbische Zee, terwijl [[Sint Eustatius]] en [[Saba]] ten zuiden van [[Sint Maarten (eiland)|Sint Maarten]] en ten noordwesten van [[Saint Kitts en Nevis]] liggen, in het noordoosten van de Caraïbische Zee. De onderlinge afstand is ruim 800 &nbsp;kilometer. De drie openbare lichamen (ook wel bijzondere gemeenten genoemd) tellen samen circa 26.000<ref name="opendata">[https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83698NED/table?ts=1549199994001 Gegevens Caribisch Nederland per 1-1-2020], ''CBS''</ref> inwoners en een oppervlakte van 328 &nbsp;vierkante kilometer. De [[tijdzone]] is [[UTC−4]]; het [[landnummer]] voor telefonie is &nbsp;599, dat vooralsnog gedeeld wordt met Curaçao. De eilanden liggen gemiddeld 7.200 &nbsp;kilometer van [[Europees Nederland]] &nbsp;af.
 
== Spelling ==
De Nederlandse overheid hanteert ''Caribisch'' maar de [[Nederlandse Taalunie]] laat ook ''Caraïbisch'' toe.<ref>{{Citeer web | url=https://taaladvies.net/caraibisch-of-caribisch| |titel=Caraïbisch / Caribisch| |bezochtdatum=2022-09-20| auteur=| achternaam=| voornaam=| auteurlink=| medeauteurs=| datum=2021-11-21| formaat=| werk=| uitgever=taaladvies.net| paginas=| taal=nl| |archiefurl= https://web.archive.org/web/20211121203708/https://taaladvies.net/caraibisch-of-caribisch/| |archiefdatum=2021-11-21| dodeurl=| via=| citaat=Beide vormen zijn goed|toegang=}}</ref>
 
== Karakteristieken van de eilanden ==
Die drie eilanden kennen onderling grote verschillen. Bonaire ligt 90 &nbsp;kilometer buiten de kust van Venezuela; op ongeveer 810 &nbsp;kilometer afstand van Saba en Sint Eustatius. De grote afstanden zorgen ervoor dat de eilanden een grote diversiteit aan geografie en cultuur hebben. Zo is de voertaal op Bonaire het [[Papiaments]] en op [[Saba]] en [[Sint Eustatius]] het [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]]. Terwijl het eiland Bonaire vooral bestaat uit koraalkalk, zijn Saba en Sint Eustatius [[Hoog eiland|vulkaaneilanden]], waarbij de slapende vulkaan op Saba, de [[Mount Scenery]], in 1636 voor het laatst uitbarstte.
 
{| class="wikitable"
! width=25% | !! width=25% | Bonaire !! width=25% | Sint Eustatius !! width=25% | Saba
!
! Bonaire
! Sint Eustatius
! Saba
|-
| [[Hoofdstad]] || [[Kralendijk]] || [[Oranjestad (Sint Eustatius)|Oranjestad]] || [[The Bottom]]
|-
| [[Oppervlakte]] (land en binnenwaterenbinnen&shy;wateren) || 288&nbsp; km² || 21&nbsp; km² || 13&nbsp; km²
|-
| % water || - || - || -
Regel 64 ⟶ 60:
| [[Bevolking|Inwoners]]<ref name="opendata"/> || 20.104 || 3.338 || 1.915
|-
| [[Bevolkingsdichtheid|Bevolkings&shy;dichtheid]] || 70 /km² || 159 /km² || 147 /km²
|-
| [[Religie]] || <small>77% [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholiek]]<br />16% overig<br />7% geen</small> ||<small>27% [[Methodisme|methodist]]<br />25% [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholiek]]<br />21% [[Zevendedagsadventisme|7e-dagsadventist]]<br />19% overig<br />8% geen</small> || <small>58% [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholiek]]<br />14% [[Anglicaanse Kerk|anglicaans]]<br />22% overig<br />5% geen</small>
|-
| Talen || [[Nederlands]], [[Papiaments]] || [[Nederlands]], [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]]|| [[Nederlands]], [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]]
Regel 72 ⟶ 68:
| [[Volkslied (nationaal symbool)|Volkslied]] || [[Volkslied van Bonaire]] || [[Golden Rock]] || [[Saba Song]]
|-
| Feestdag || [[6 september]]<br /><small>([[Dag van de Vlag (Caraïben)|Dia di Himno y Bandera]])</small> || [[16 november]]<br /><small>([[Dag van de Vlag (Caraïben)|Statia Day]])</small> || [[Dag van de Vlag (Caraïben)|Saba Day]], <small>eerste vrijdag van december</small>
|}
<gallery widths="250" heights="250">
 
Bestand: OSM Bonaire.png|Kaart van Bonaire
<gallery widths="250" heights="250">
Bestand: Caribbean - SSS Islands.PNG|Locatie van Saba en Sint Eustatius
Bestand:OSM Bonaire.png|Kaart van Bonaire
Bestand:Caribbean - SSS Islands.PNG|Locatie van Saba en Sint Eustatius
</gallery>
 
=== Talen ===
{| class="wikitable sortable" style=text-align:right
|+ Meest gesproken thuistaal in procenten van de bevolking<ref>[https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/82867NED/table?ts=1573944097211 Caribisch Nederland; gesproken talen en voertaal, persoonskenmerken], Centraal Bureau voor de Statistiek, 16-11-2019</ref>
|-
! Gebied !! PapiamentsPapia&shy;ments !! Engels !! NederlandsNeder&shy;lands !! Spaans !! anders
|-
| style=text-align:left | Bonaire ||align="right"| 60,2% ||align="right"| 6,6% ||align="right"| 16,1% ||align="right"| 15,2% ||align="right"| 1,2%
|-
| style=text-align:left | Saba ||align="right"|-||align="right"| 80,1% ||align="right"| 4,5% ||align="right"| 9,5% ||align="right"| 5,8%
|-
| style=text-align:left | Sint Eustatius ||align="right"| 1,4% ||align="right"| 80,3% ||align="right"| 3,0% ||align="right"| 13,1% ||align="right"| 2,2%
|}
 
=== Afstanden ===
[[Bestand:Kingdom of the Netherlands in its region.svg|thumb|400pxupright=1.2|De afstandsverhoudingen tussen het Europese en het Caribische deel van het [[Koninkrijk der Nederlanden]] (inclusief [[Aruba]], [[Curaçao]] en [[Sint Maarten (land)|Sint Maarten]]).]]
Een van de redenen dat de eilanden verschillend zijn, zijn de relatief grote afstanden en de geïsoleerde ligging. Hieronder een overzicht van enkele afstanden tussen de eilanden onderling, Europees Nederland en locaties "in de buurt".
{| class="wikitable sortable"
! class="unsortable" | Relatie
! Afstand
|-
! class="unsortable" | Relatie !! Afstand
| [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] – [[Kralendijk]] ||style="text-align:right;"| 7806&nbsp;km
|-
| Amsterdam – [[OranjestadAmsterdam (Sint Eustatiushoofdbetekenis)|OranjestadAmsterdam]] — [[Kralendijk]] || style="text-align:right;" | 69987806&nbsp;km
|-
| Amsterdam [[TheOranjestad Bottom(Sint Eustatius)|Oranjestad]] || style="text-align:right;" | 6993&nbsp;6998 km
|-
| KralendijkAmsterdam Oranjestad[[The Bottom]] || style="text-align:right;" | 814&nbsp;6993 km
|-
| Kralendijk The BottomOranjestad || style="text-align:right;" | 816&nbsp;814 km
|-
| OranjestadKralendijk The Bottom || style="text-align:right;" | 32&nbsp;816 km
|-
| kustOranjestad [[Bonaire]] The kust [[Venezuela]]Bottom || style="text-align:right;" | 89&nbsp;32 km
|-
| kust [[Bonaire]] — kust [[Venezuela]] || style=text-align:right | 89 km
|}
 
== Overheid ==
De ''[[Wet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba]]'' ([[WolBES]]) stelt de drie [[Caribisch openbaar lichaam|openbare lichamen]] Bonaire, Sint Eustatius en Saba in, in de zin van [[s:Nederlandse grondwet/Hoofdstuk 7#Artikel 134|artikel &nbsp;134 van de Nederlandse grondwet]]. Deze eilanden functioneren als 'bijzondere gemeenten' van Nederland. De wet beschrijft onder meer de bestuurlijke inrichting, de samenstelling en de bevoegdheid van de besturen en bepalingen betreffende het toezicht op de bijzondere gemeenten. Bij de opstelling van het wetsvoorstel was de [[Gemeentewet]] het uitgangspunt. De organen van de openbare lichamen zijn vergelijkbaar met gemeentelijke organen, maar dragen namen die vaak zijn afgeleid van de benamingen toen de eilanden nog eilandgebieden waren in de Nederlandse Antillen. De bevolking wordt vertegenwoordigd door de eilandsraad (vergelijkbaar met de gemeenteraad in een gemeente) en bestuurd door een bestuurscollege bestaande uit de [[gezaghebber (Caribisch Nederland)|gezaghebber]] (in een gemeente: burgemeester) en [[eilandgedeputeerde]]n (in een gemeente: wethouders).
 
Caribisch Nederland is niet bij een bestaande of nieuwe [[Provincies van Nederland|provincie]] ingedeeld en maakt geen deel uit van het [[Verdragen van Schengen|Schengen-gebied]]. De taken die een provincie normaal heeft, worden deels door de bijzondere gemeenten zelf uitgevoerd. De [[Rijksdienst Caribisch Nederland]] is verantwoordelijk voor politie, onderwijs, volksgezondheid en uitkeringen.
Regel 135 ⟶ 130:
Ingevolge de [[Wet geldstelsel BES]]<ref>http://wetten.overheid.nl/BWBR0028551</ref> is op [[1 januari]] [[2011]] de [[Amerikaanse dollar]] als officieel betaalmiddel in Caribisch Nederland ingevoerd. Tot die datum was de [[Antilliaanse gulden]] de officiële munteenheid.<ref>Eerstekamer.nl - [http://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/32217_wet_geldstelsel_bes Wet geldstelsel BES]</ref>
Ter gelegenheid van dit feit is er eenmalig een speciale herdenkingsdollar, de [[BES-dollar]] geslagen door de [[Koninklijke Nederlandse Munt]].
 
Hoewel het geen [[wettig betaalmiddel]] is accepteren de banken op de drie eilanden de BES-dollar wel en kan er in de winkels ook mee worden betaald. Niet alle eilandbewoners zijn blij met alle staatkundige veranderingen, er zijn protesten geweest.<ref>[https://web.archive.org/web/20111113030251/http://www.bonairevandaag.com/manifestatie-tegen-situatie-op-bonaire-na-staatkundige-veranderingen.html Manifestatie tegen situatie op Bonaire na staatkundige veranderingen], Bonaire Vandaag (gearchiveerd)</ref>
 
Op 1 januari 2011 werd er ook een nieuw belastingstelsel ingevoerd, dat vaak wordt aangeduid als het "Nieuw Fiscaal Stelsel (NFS)". De nieuwe [[rijksbelasting]]en worden geregeld in de [[Belastingwet BES]], de [[Wet inkomstenbelasting BES]] en [[Wet loonbelasting BES]]. Het belangrijkste kenmerk is een [[vlaktaks]] in de loonbelasting van 30,4% inclusief premies voor de volksverzekeringen. De [[eilandbelasting]]en worden sinds 2011 geregeld door hoofdstuk IV van de [[Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba]] (FinBES). Ook is er op 1 januari 2011 een collectieve [[zorgverzekering Caribisch Nederland|zorgverzekering]] ingevoerd, waarmee alle ingezetenen van rechtswege verzekerd zijn tegen ziektekosten. De [[Algemene ouderdomsverzekering|AOV]]-leeftijd wordt vanaf 2015 in stappen verhoogd van 60 naar 65 &nbsp;jaar in 2021.
 
Op 1 augustus 2011 zijn de bestaande onderwijswetten vervangen door onderwijswetten naar Europees-Nederlands model, waarbij rekening wordt gehouden met de lokale omstandigheden. Zo is bijvoorbeeld Duits als verplichte vreemde taal in de [[basisvorming]] van havo of vwo vervangen door Spaans. Eerder in 2011 werden al de [[lumpsum]]-onderwijsbekostiging en een leerplichtwet naar Europees-Nederlands model ingevoerd.