Sibirotitan
Sibirotitan astrosacralis was een plantenetende sauropode dinosauriër, behorend tot de Titanosauriformes, die tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Rusland.
Vondst en naamgeving bewerken
Bij Sjestakovo in de provincie Kemerovo in het westen van Siberië, doorsnijdt de rivier de Kija een aardlaag zodanig dat een zestig meter hoge steile rotswand ontstaat. Al in 1953 werden in deze wand fossielen gevonden van Psittacosaurus. Sinds 1994 zijn er systematische opgravingen die zeer moeizaam verlopen daar de beenderen hangend aan een touwladder moeten worden uitgehakt. In 1999 meldde Wladimir R. Alifanow een sauropode tand uit de Sjestakovo1-vindplaats. In 2002 beschreef Alexandr Awerianow een sauropode-voet. Verdere fragmenten wezen erop dat al het sauropode materiaal uit de vindplaats een nog onbekende sauropode vertegenwoordigt.
In 2017 werd de typesoort Sibirotitan astrosacralis benoemd en beschreven door Alexandr Awerianow, Stepan Iwantsow, Pavel Skoetsjas, Alexei Faingertz en Sergei Lesjtsjinskii. De geslachtsnaam combineert een verwijzing naar Siberië met een Grieks Τιτάν, Titaan. Eerder was in de pers informeel de benaming Sibirosaurus gebruikt, een nomen nudum. De soortaanduiding combineert het Oudgrieks ἄστρον, astron, "ster", met het Latijn os sacrum, heiligbeen, een verwijzing naar de stervormige configuratie van de sacrale ribben.
Het holotype, PM TGU 120/10-Sh1-22, is gevonden in een laag van de Ilekformatie die wellicht dateert uit het Barremien, tussen de 130 en 125 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een middelste ruggenwervel, wellicht de zesde. Daarnaast is een aantal fossielen aan de soort toegewezen. Het betreft de specimina PM TGU 120/4-Sh1-1: een middelste halswervel; PM TGU 120/8-Sh1-3: een achterste halswervel; PM TGU 120/8-Sh1-4: een achterste halswervel; PM TGU 120/8-Sh1-1: een heiligbeen dat met een stuk darmbeen vergroeid is; PM TGU 16/0−81-88: een aantal botten van een voet; en LMCCE 105/4 en 108/4-115/4, twee partijen met in totaal negen losse tanden. De specimina behoren, met uitzondering van de tanden, wellicht tot één volwassen individu dat vrij oud is. Een wervellichaam van een ruggenwervel van een jong dier, specimen PM TGU 120/13-Sh1-1, is onder voorbehoud aan de soort toegewezen.
Beschrijving bewerken
Grootte en onderscheidend kenmerk bewerken
De lichaamsomvang van Sibirotitan is lastig vast te stellen omdat de vondsten uit losse beenderen bestaan. In zoverre die volwassen individuen vertegenwoordigen, hebben ze op de wervels afgaand een lengte van ruwweg twaalf meter, wat wijst op een gewicht rond de drie ton. De beschrijvers schatten het gewicht echter hoger in, op twintig ton, zij het onder voorbehoud. De hogere schatting komt voort uit het formaat van de voet die echter van een veel groter individu afkomstig kan zijn.
De beschrijvers stelden één autapomorfie vast, unieke afgeleide eigenschap. De middelste ruggenwervels hebben een hoge hyposfeenrichel. Een onderscheidend kenmerk kon dus alleen bij het holotype gevonden worden, de reden dat dit bot tot het holotype werd gemaakt.
Skelet bewerken
De tanden zijn spatelvormig. Uit de begrenzing van het tandglazuur is op te maken dat ze sterk naar voren staken. Ze zijn matig langwerpig en nogal asymmetrisch met een sterk bolle voorrand. Het tandemail is gerimpeld maar het bovenste kwart van de kroon is vaak glad. De kroon heeft een verdikte rand, een cingulum als bij Euhelopus maar anders dan bij die soort geen duidelijk beenplateau of "schouder" op de voorste binnenrand. De achterrand is sterker afgesleten dan de voorrand. De tandkronen overlappen elkaar niet.
De halswervels zijn matig langgerekt. Ze zijn opisthocoel met grote luchtkamers. De voorste helft van hun onderkant is overdwars hol gebogen. Hun systeem van richels is gereduceerd. Een dunne horizontale richel loopt tussen het voorste gewrichtsuitsteeksel en de epipofyse, het uitsteeksel op de basis van het achterste gewrichtsuitsteeksel. Deze richel deelt de fossa spinodiapophysealis in tweeën. Hun doornuitsteeksels zijn vermoedelijk laag.
Ook de bewaarde ruggenwervel heeft luchtkamers. Hier is de wervelboog hoog. De richel overdwars boven de hyposfeen, het secundaire achterste centrale gewrichtsuitsteeksel, is scherp en ligt ter hoogte van de zijuitsteeksels. De richel verbindt vermoedelijk de bases van de achterste gewrichtsuitsteeksels die zelf niet bewaard zijn.
Het heiligbeen, vijfenzestig centimeter lang, telt vijf sacrale wervels. De derde en vierde wervels zijn het grootst. De sacrale ribben vormen in bovenaanzicht samen een sterpatroon doordat de eerste naar voren gericht is en de achterste naar achteren. Hiernaar verwijst de soortaanduiding. De uiteinden van de tweede tot en met vijfde sacrale ribben vormen een sacraal juk. De sacrale wervels hebben pleurocoelen.
Fylogenie bewerken
Sibirotitan is in de Titanosauriformes geplaatst, in een vrij afgeleide positie in de Somphospondyli maar buiten de Titanosauria. Eén kenmerk werd gevonden dat niet titanosauriform is: de tanden zijn te kort. Het is pas de tweede sauropode die uit Rusland bekend is en een van de oudste titanosauriformen uit Azië.
Het volgende kladogram toont de positie in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.
| Somphospondyli |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur bewerken
- Alifanov, V.R., Efimov, M.B., Novikov, I.V., Morales, M., 1999, "A new psittacosaurian complex of tetrapods from the Lower Cretaceous Shestakovo locality (Southern Siberia)", Doklady Earth Sciences 369A: 1228-1230
- Averianov, A.O., Voronkevich, A.V., Maschenko, E.N., Leshchinskiy, S.V., Fayngertz, A.V., 2002, "A sauropod foot from the Early Cretaceous of Western Siberia, Russia", Acta Palaeontologica Polonica 47: 117-124
- Alexander Averianov, Stepan Ivantsov, Pavel Skutschas, Alexey Faingertz & Sergey Leshchinskiy, 2017, "A new sauropod dinosaur from the Lower Cretaceous Ilek Formation, Western Siberia, Russia", Geobios. DOI:10.1016/j.geobios.2017.12.004