Natriumfosfide

Natriumfosfide
Structuurformule en molecuulmodel
Algemeen
Molecuulformule
Andere namen	Trinatriumfosfide
Molmassa	99.943 g/mol
SMILES	[Na+].[Na+].[Na+].[P-3]
CAS-nummer	12058-85-4
EG-nummer	235-031-0
PubChem	61547
Wikidata	Q2627447
Beschrijving	rode kristallen of; zwart poeder
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand	vast
Kleur	rood
Dichtheid	1,74 g/cm³
Smeltpunt	650 °C
Oplosbaarheid in water	hydrolyseert g/L
Onoplosbaar in	vloeibaar CO2
Geometrie en kristalstructuur
Kristalstructuur	hexagonaal; a = 495,12 pm; c = 878,74 pm
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal	Scheikunde

Natriumfosfide is de anorganische verbinding met de formule ${\ce {Na3P}}$ . Het is een zwarte vaste stof. De stof wordt vaak beschreven als het zout van ${\ce {Na+}}$ en het P^3--anion.^[2] ${\ce {Na3P}}$ is een bron van het zeer reactieve fosfide-anion.

Naast ${\ce {Na3P}}$ zijn 5 andere binaire verbindingen van natrium en fosfor bekend: ${\ce {NaP}}$ , ${\ce {Na3P7}}$ , ${\ce {Na3P11}}$ , ${\ce {NaP7}}$ en ${\ce {NaP15}}$ .^[3]

Structuur en eigenschappen bewerken

De stof kristalliseert in een hexagonale vorm, vaak aangeduid als de natriumarsenide-structuur.^[4] Net als het overeenkomstige kaliumzout ${\ce {K3P}}$ (kaliumfosfide) treden in vast natriumfosfide pentagecoördineerde fosforatomen op.^[1]

Synthese bewerken

De eerste beschreven synthese van ${\ce {Na3P}}$ dateert van het midden van de 19e eeuw door de Franse onderzoeker Alexandre Baudrimont bereidde de stof door gesmolten natrium met fosforpentachloride te behandelen.^[5]

{\ce {8Na_{(l)}\ +\ PCl5\ ->\ 5NaCl\ +\ Na3P}}

Sinds deze eerste synthese is een groot aantal andere manieren om deze stof te bereiden beschreven. Ten gevolge van de brandbaarheid en het giftige karakter ervan wordt ${\ce {Na3P}}$ (en verwante zouten) meestal in situ bereid en direct gebruikt.

Witte fosfor wordt door een legering van natrium en kalium gereduceerd, waarbij natriumfosfide ontstaat:^[6]

{\ce {P4 \ + \ 12 Na \ -> \ 4 Na3P}}

Fosfor reageert met natrium in 5 uur in een autoclaaf bij 150 °C tot natriumfosfide.^[7]
De reactie kan ook uitgevoerd worden bij normele druk, maar met gebruik van een temperatuurgradiënt waarbij niet-vluchtige ${\ce {Na_{x}P}}$ (x < 3) ontstaan die vervolgens met meer natrium tot het gewenste product reageren.^[8]
In sommige gevallen wordt een elektron-transfer-reagens, bijvoorbeeld naftaleen gebruikt. Het naftaleen vormt een oplosbaar natriumnaftalenide, dat vervolgens het fosfor reduceert.^[9]

Toepassingen bewerken

Natriumfosfide wordt gebruikt als bron van het zeer reactieve fosfide-ion. Er is geen oplosmiddel voor de stof bekend, maar het reageert als slurry met zuren en elektrofielen, waarbij stoffen van het type ${\ce {M3P}}$ ontstaan:^[6]

{\ce {Na3P\ +\ 3E+->\ E3P\ \ (E=H,Me3Si)}}

De trimethylsilylverbinding is vluchtig (b.p. 30-35 C en 0.001 mm Hg) en oplosbaar. Hij fungeert als een oplosbare bron van "P³⁻".

Indiumfosfide, een half-geleider, wordt gevormd door in-situ gegenereerd natriumfosfide te laten reageren met indium(III)chloride in hete DMA als oplosmiddel. In dit proces wordt het fosforreagens uit metallisch natrium en witte fosfor gemaakt, het reageert onmiddellijk met het indiumzout.:^[10]

{\ce {Na3P\ +\ InCl3->\ InP\ +\ 3NaCl}}

Commercieel kan natriumfosfide, in combinatie met zinkfosfide en aluminiumfosfide, als katalysator worden gebruikt in de polymeristaie-reacties. Als ${\ce {Na3P}}$ niet aanwezig is in het ternaire mengsel dan is polymerisatie van propeen en 4-methyl-pent-1-een niet succesvol.^[11]

polymerisatie van propeen

Voorzorgsmaatregelen bewerken

Natriumfosfide is een zeer gevaarlijk omdat het giftige fosfine ontstaat bij contact met water. Dit is een zeer exotherm proces zodat het doorgaans in brand resulteert. In de Verenigde Staten is het transport van ${\ce {Na3P}}$ in vliegtuigen en treinen, verwijzend naar het giftige gas en het brandgevaar, door de USDOT verboden.^[12]

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Sodium phosphide op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

↑ ^a ^b Dong, Y, Disalvo, F.J (2005). Reinvestigation of Na₃P based on single-crystal data. Acta Crystallographica Section E 61 (11): i223–i224. DOI: 10.1107/S1600536805031168.
↑ Yunle, G, Fan, G, Yiate, Q (2002). A solvothermal synthesis of ultra-fine iron phosphide. Materials Research Bulletin 37 (6): 1101–1106. DOI: 10.1016/S0025-5408(02)00749-3.
↑ Inorganic Chemistry, Egon Wiberg, Arnold Frederick Holleman Elsevier 2001 ISBN 0-12-352651-5
↑ Beister, H.J.; Syassen, K.; Klein, J."Phase transition of Na₃As under pressure" Zeitschrift für Naturforschung B: Chemical Sciences 1990, volume 45, p1388-p1392. DOI:10.1515/znb-1990-1007
↑ Baudrimont (1864). . Annales de chimie et de physique 2.
↑ ^a ^b Becker, Gerd, Schmidt, Helmut, Uhl, Gudrun (1990), Tris(trimethylsilyl)phosphine and Lithium Bis(Trimethylsilyl)Phosphide.Bis-(Tetrahydrofuran). DOI:10.1002/9780470132586.ch48, 243–249. ISBN 9780470132586.
↑ Xie, Y, Su, H, Li, B (2000). Solvothermal preparation of tin phosphide nanorods. Materials Research Bulletin 35 (5): 675–680. DOI: 10.1016/S0025-5408(00)00263-4.
↑ Jarvis, R. F., Jacubinas, R. M., Kaner, R. B. (2000). Self-Propagating Metathesis Routes to Metastable Group 4 Phosphides. Inorganic Chemistry 39 (15): 3243–3246. PMID 11196860. DOI: 10.1021/ic000057m.
↑ Peterson, D. J. 1967. US Patent No. 3,397,039.
↑ Khanna, P.K, Eum, M.-S, Jun, K.-W (2003). A novel synthesis of indium phosphide nanoparticles. Materials Letters 57 (30): 4617–4621. DOI: 10.1016/S0167-577X(03)00371-9.
↑ Atarashi, Y.; Fukumoto, O. Japanese Patent No. JP 42,006,269.
↑ Kenneth L Barbalace, Sodium phosphide. Chemical Database.

[Dong-1] Dong, Y, Disalvo, F.J (2005). Reinvestigation of Na₃P based on single-crystal data. Acta Crystallographica Section E 61 (11): i223–i224. DOI: 10.1107/S1600536805031168.

[2] Yunle, G, Fan, G, Yiate, Q (2002). A solvothermal synthesis of ultra-fine iron phosphide. Materials Research Bulletin 37 (6): 1101–1106. DOI: 10.1016/S0025-5408(02)00749-3.

[3] Inorganic Chemistry, Egon Wiberg, Arnold Frederick Holleman Elsevier 2001 ISBN 0-12-352651-5

[4] Beister, H.J.; Syassen, K.; Klein, J."Phase transition of Na₃As under pressure" Zeitschrift für Naturforschung B: Chemical Sciences 1990, volume 45, p1388-p1392. DOI:10.1515/znb-1990-1007

[5] Baudrimont (1864). . Annales de chimie et de physique 2.

[InorgSyn-6] Becker, Gerd, Schmidt, Helmut, Uhl, Gudrun (1990), Tris(trimethylsilyl)phosphine and Lithium Bis(Trimethylsilyl)Phosphide.Bis-(Tetrahydrofuran). DOI:10.1002/9780470132586.ch48, 243–249. ISBN 9780470132586.

[7] Xie, Y, Su, H, Li, B (2000). Solvothermal preparation of tin phosphide nanorods. Materials Research Bulletin 35 (5): 675–680. DOI: 10.1016/S0025-5408(00)00263-4.

[8] Jarvis, R. F., Jacubinas, R. M., Kaner, R. B. (2000). Self-Propagating Metathesis Routes to Metastable Group 4 Phosphides. Inorganic Chemistry 39 (15): 3243–3246. PMID 11196860. DOI: 10.1021/ic000057m.

[9] Peterson, D. J. 1967. US Patent No. 3,397,039.

[10] Khanna, P.K, Eum, M.-S, Jun, K.-W (2003). A novel synthesis of indium phosphide nanoparticles. Materials Letters 57 (30): 4617–4621. DOI: 10.1016/S0167-577X(03)00371-9.

[11] Atarashi, Y.; Fukumoto, O. Japanese Patent No. JP 42,006,269.

[12] Kenneth L Barbalace, Sodium phosphide. Chemical Database.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]