Spoorlijn Luzern - Engelberg

spoorlijn in Zwitserland
(Doorverwezen vanaf Luzern-Stans-Engelbergbahn)

De spoorlijn Luzern - Engelberg is een Zwitserse spoorlijn van de voormalige spoorwegonderneming Luzern-Stans-Engelbergbahn (LSE). Deze spoorlijn is een smalspoorweg met een spoorwijdte van 1000 mm (meterspoor) en verbindt Luzern met Stans en een resort nabij Engelberg. Sinds 1 januari 2005 werd de LSE samengevoegd met de SBB Brünigbahn om verder te gaan onder de naam Zentralbahn.

Luzern-Stans-Engelberg-Bahn
Luzern - Engelberg
Spoorlijn Luzern - Engelberg op de kaart
Totale lengte25 km
Spoorwijdte(meterspoor) 1000 mm
Aangelegd doorStansstad-Engelberg-Bahn (StEB)
Geopend1898
Huidige statusin gebruik
Type tandstaafRiggenbach
Geëlektrificeerdja
Aantal sporen1
Treindienst doorZentralbahn
Traject
WASSERqWASSERqWASSERq
BOOT Vierwaldstättersee
exKBHFeqexKBHFa Luzern
oud station tot 1897
KBHFa-LKBHFa-RexSTR 0,0 Luzern Aansluiting aan normaalspoornet (436m)
xABZgrxleABZg+rexSTR richting Olten
eABZg+lexSTRr < oud traject en station tot 1887
eABZgr 1,9 ex aftakking Eichwald
normaalsporige goederenlijn KLB
eABZg+r 2,3 aftakking Rösslimatt
normaalsporige goederenlijn KLB
DST 2,4 Rösslimatt
eBS2+lBS2+r
exSTRtSTRa < Allmendtunnel
exSTRtHST Luzern Allmend/Messe
exSTRtSTRe
eBS2lBS2r
BS2c2BS2r
HST 3,4 Kriens Mattenhof
eABZgr 4,3 aftakking Horw, normaalsporige goederenlijn van de SBB
BHF 4,5 Horw (441 m)
HST 7,4 Hergiswil Matt (445 m)
BHF
8,7
0,0
Hergiswil (449 m)
ABZglSTR+r
tSTRatSTRa Lopper tunnel II 1743 m
tSTRrtSTR aftakking Brünigbahn naar Interlaken
tSTRe
BS2c2BS2r
eABZg+lexKHSTeq Stansstad haven
BHF 2,69 Stansstad 436m
emKRZ tot 30.09.1903 kruising met StSt
STR Depot en werkplaats
BHF 5,82 Stans 451m
eHST 7,73 Oberdorf 464m
eHST 8,94 Büren 477m
BHF 9,50 Dallenwil 485m
HST 10,21 Niederrickenbach station 496m
BHF 12,52 Wolfenschiessen 511m
HST 13,78 Dörfli * 523m
BHF 17,13 Grafenort 569m
eBS2+lBS2+r 18,60 Mettlen 596m
exSTRtSTRa Stock 4043 m
exSTRtDST 19,50 Fangtobel kruisingsplaats
exBHFtSTR 20,33 Obermatt ZB 675m
exKMWtSTR begin tandstaaftraject
exHSTtSTR 21,46 Grünenwald 885m
exSTRtDST 21,73 (Ghärst) kruisingplaats
exKMWtSTR eind tandstaaftraject
exDSTtSTRe 22,11 Ghärst 970m
eBS2lBS2r
KBHFe 24,78 Engelberg 999m

* Sluit per 15 december 2013[1]

Geschiedenis bewerken

Strassenbahn Stansstad-Stans bewerken

De elektrische Strassenbahn Stansstad-Stans (StSt) startte op 26 augustus 1893 het bedrijf en bracht de vakantiegangers ook naar kerkdiensten te Stans. Als gevolg van de opening van de Stansstad-Engelberg-Bahn in 1898 verloor deze wegens concurrentie haar passagiers en werd stilgelegd op 30 september 1903.

Stansstad-Engelberg-Bahn bewerken

In het jaar 1890 werd de concessie voor de bouw van een spoorlijn uit Stansstad naar Engelberg gegeven aan de Stansstad-Engelberg-Bahn (StEB). De opening volgde in 1898. Deze lijn was vanaf het begin geëlektrificeerd met driefasenspanning, waardoor het toen de langste elektrisch geëxploiteerde spoorlijn van Zwitserland was.

Vanwege de maximale helling van 246 ‰ op het gedeelte Grafenort – Engelberg is de spoorlijn hier voorzien van een tandradstaaf. Om te voorkomen dat het wegverkeer over de tandradstaaf moest rijden werd bij Gruenenwald een overweg gebouwd door middel van een klapbrug over de rails.

De spoorweg eindigde op dat moment in Stansstad aan het meer van Luzern. Passagiers moesten overstappen op stoomboot of bus. Voor het aansluiten van de spoorlijn met het nationale spoorwegnet in Hergiswil, waar de metersporige Brünigbahn van SBB een station had. De concessie eindigde in 1956. Het duurde echter enige tijd voordat de lijn naar Hergiswil gefinancierd kon worden. De oplossing van de problemen van de oude leningen was een nieuwe vennootschap die in 1959 werd opgericht onder de naam Elektrische Bahn Stansstad-Engelberg.

Luzern-Stans-Engelberg-Bahn bewerken

In 1960 begon het werk aan de Loppertunnel met een lengte van 1743 meter. Op 27 augustus 1964 reed de laatste drie-fase trein naar Engelberg. Op 19 december 1964 ging de lijn verder in het leven als de Luzern-Stans-Engelberg-Bahn (LSE). De nieuwe treinstellen werden gebouwd voor dezelfde maximumsnelheid als de toenmalige Brünigbahn (75 km/h).

Op 1 januari 2005 werd de LSE samengevoegd met de SBB Brünigbahn om verder te gaan onder de naam Zentralbahn. Formeel verkocht de SBB Brünigbahn aan de LSE die betaalde met eigen aandelen. De LSE werd later Zentralbahn genoemd en 2/3 van de aandelen zijn nu in handen van SBB.

Tunnel Engelberg bewerken

In maart 2001 werd begonnen met de bouw van de Engelbergtunnel ter vervanging van het tandradstaaftraject Grafenort – Engelberg. De tunnel heeft een helling van 105 ‰ en een lengte van 4.300 meter. De ruwbouw kwam in het voorjaar van 2006 gereed. De Tunnel Engelberg is op 7 december 2010 officieel in gebruik genomen. Sindsdien kunnen ook de nieuwe Stadler Spatz treinstellen van Zentralbahn ingezet worden op het traject Stans (CH) – Engelberg.

Allmendtunnel bewerken

De Zentralbahn bouwde sinds 24 februari 2008 tussen Station Luzern en Station Kriens Mattenhof een twee kilometer lang dubbelsporig traject met de Allmendtunnel van 475 meter. Het traject is op 12 november 2012 in gebruik genomen en het Station Luzern Allmend/Messe is op 9 december 2012 geopend.[2]

Tandradsysteem bewerken

Op het traject tussen Obermatt en Engelberg maakte de StEB / LSE en later ook de Zentralbahn tot december 2010 gebruik van het tandradsysteem Riggenbach. Riggenbach is een tandradsysteem ontwikkeld door de Zwitserse constructeur en ondernemer Niklaus Riggenbach (1817-1899).

Hoogwater 2005 bewerken

Ten gevolge van hoogwater werd de spoorbaan in het laaggelegen gedeelte van de Aaschlucht tussen Obermatt en Grafenort op 22 augustus 2005 door muren, ballast en puin weggespoeld. Het hogergelegen viaduct met spoorbaan en Kantonsstrasse in Aaschlucht vlak bij Engelberg stortte in. De rails hingen vrij in de lucht en waren hierdoor niet berijdbaar. Op 15 december 2005 werd het treinverkeer hervat.

Aansluitingen bewerken

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting van de volgende spoorlijnen:

Luzern bewerken

Elektrische tractie bewerken

Vanaf het begin in 1889 werd gebruikgemaakt van driefasenspanning, 750 volt 32 Hz. In 1964 werd de spoorlijn omgebouwd naar Brünigbahnnormen en een nieuwe bovenleiding werd gemaakt voor 15.000 volt 162/3 Hz wisselspanning.

Literatuur bewerken

Zie ook bewerken

Externe links bewerken