Jan Zadoks

Jan Zadoks
	Jan Zadoks, 2012
Persoonlijke gegevens
Volledige naam	Jan Carel Zadoks
Geboren	Amsterdam, 6 februari 1929
Werkzaamheden
Universiteit	Wageningen University & Research
Promotor	prof. dr. A.J.P. Oort
Soort hoogleraar	Emeritus-hoogleraar
Portaal	Onderwijs

Jan Carel Zadoks (Amsterdam, 6 februari 1929) is een Nederlandse botanicus en emeritus-hoogleraar in de ecologische fytopathologie (plantenziektenkunde) aan de Landbouwuniversiteit Wageningen (later Wageningen University & Research).

Carrière bewerken

Na zijn studie biologie aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde Zadoks cum laude aan dezelfde universiteit in 1961 op het proefschrift Yellow rust on wheat, studies in epidemiology and physiologic specialization ('Gele roest bij tarwe, onderzoek naar epidemiologie en fysiologische specialisatie').^[1]^[2]

In 1961 trad Zadoks toe tot de Landbouwhogeschool (later Wageningen University & Research - WUR), waar hij in 1969 werd aangesteld als hoogleraar in de ecologische fytopathologie. Naast zijn hoogleraarschap bekleedde hij verschillende bestuurlijke functies, zoals voorzitter (decaan) van de Faculteit der Landbouwwetenschappen bij de Landbouwhogeschool en voorzitter van de Sectie Biologie (BION) van ZWO (later Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek - NWO). Hij was een tiental jaren lid van de Commissie genetische modificatie (COGEM), waarvan vijf jaar voorzitter van de Subcommissie Planten. Hij nam drie jaar deel aan het College Toelating Bestrijdingsmiddelen - CTB (later College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden, CTGB).

Zadoks ging in 1994 met emeritaat.^[3]

Onderwijs bewerken

Zadoks ontwikkelde de eerste cursus ter wereld in de epidemiologie van plantenziekten (voor zover bekend) waarbij de studenten ook laboratorium-onderzoek en veldwerk deden. Ook zette hij cursussen op als 'Genetica van resistentie', 'Gewasbescherming en maatschappij', 'Schade' en 'Aerobiologie'. De eerste cursus vormde de basis voor het leerboek 'Epidemiology and plant disease management' ('epidemiologie en plantenziektenbeheersing').^[4]

Onderzoek bewerken

In zijn vroege onderzoek richtte Zadoks zich op gele roest van tarwe en andere schimmelziekten (mycosen) bij planten. Zijn in 1974 gepubliceerde schaal voor de ontwikkelingsstadia van granen (een methode om objectief het groeistadium vast te stellen) werd internationaal erkend als standaard, onder andere gebruikt door de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO)^[5] en de International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV (de internationale unie voor de bescherming van nieuwe variëteiten van planten).^[6] De schaal kwam bekend te staan als de 'Zadoks schaal' (zie ook de Engelstalige Wikipedia). Hij ontwikkelde dynamische simulatie-modellen voor epidemieën van plantenziekten. Hij initieerde het computersysteem EPIPRE, een waarschuwingssysteem voor ziekten (en plagen) bij tarwe. Later raakte hij betrokken bij onderzoek naar haardvorming bij plantenziekten en naar alternatieve landbouw. Na zijn emeritaat publiceerde hij over de geschiedenis van de fytopathologie.^[7]^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]

Internationale landbouw bewerken

In 1969 richtte Zadoks de 'European and Mediterranean Cereal Rust Foundation' op (de 'Europese en Mediterrane Graanroest Stichting'). Hij voerde advies- en evaluatiemissies uit voor de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO), CGIAR (Consultative Group for International Agriculture) en voor Nederlandse, Franse en Zwitserse overheidsinstellingen, gericht op schadebepaling bij verziekte gewassen, resistentie, geïntegreerde gewasbescherming (IPM) en onderwijs. Hij was veertien jaar lid van het FAO expert-panel voor geïntegreerde bestrijding van plantenziekten (IPM). Hij organiseerde in 1995 het achtste International Plant Protection Congress (IPPC) van de International Association for the Plant Protection Societies (IAPPS) in Den Haag.^[13]

Collectie Sinterklaas-pakpapier bewerken

Zadoks bouwde in ruim vijftig jaar een collectie van Sinterklaas-pakpapier op van 1600 exemplaren. Deze verzameling is ondergebracht bij de afdeling 'Bijzondere Collecties' van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam.^[14]^[15]^[16]

Erkenning en prijzen bewerken

Jaar	Organisatie	erkenning/prijs
1979	International Association for the Plant Protection Societies	Adventurers in Agricutural Science Award of Distinction (tijdens het International Plant Protection Congress (IPPC), Washington^[13])
1980	Koninkrijk der Nederlanden	Officier in de Orde van Oranje-Nassau
1993	Koninkrijk der Nederlanden	Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
1994	American Phytopathological Society	Fellow
2002	Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging (KNPV)	KNPV-prijs^[17]
2005	Sveriges lantbruksuniversitet (de Zweedse landbouwuniversiteit Uppsala)	Eredoctoraat in de landbouwwetenschappen
2012	International Association of Plant Protection Societies (IAPPS)	Erelidmaatschap^[18]
2016	Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging (KNPV)	Erelidmaatschap

Boeken bewerken

Wetenschappelijk werk bewerken

1979 - Epidemiology and plant disease management (ISBN 9780195024517) - met R.D. Schein
2005 - Sea lavender, rust and mildew. A perennial pathosystem in the Netherlands (ISBN 9789076998596)
2008 - On the political economy of plant disease epidemics. Capita selecta in historical epidemiology (ISBN 9789086860869)
2013 - Crop protection in medieval agriculture. Studies in pre-modern organic agriculture (ISBN 9789088901874)
2014 - Black shank of tobacco in the former Dutch East Indies, caused by Phytophthora nicotianae (ISBN 9789088902833)

Ander werk bewerken

Sinterklaas verpakt - Vijftig jaar Sint Nicolaas inwikkelpapier. Zadoks, Utrecht (2010), pp. 127. ISBN 9789081112574. Gearchiveerd op 18 april 2023.
Ter lering van de kinderen - Een opvoedkundig werkje uit de 18e eeuw. Zadoks, Utrecht (2021), pp. 76. ISBN 9789492649119. Gearchiveerd op 30 mei 2023. Dit boek is een hedendaagse vertaling van De civilitate morum puerilium (Latijn; Nederlands: Goede manierlijcke seden, Hoe die Jonghere gaen, staen, eten, drincken, spreken, swijghen, ter tafelen dienen, ende die spijse ontghinnen sullen) van Desiderius Erasmus; als basis is de vele malen bewerkte Franse versie van het boek uit 1764 gebruikt, met de titel La civilité puerile et honneste pour l’instruction des enfans. Deze uitgave uit 2021 is vertaald, bewerkt en ingeleid door Zadoks.^[19]

Literatuur bewerken

(en) Dekker, J. (1993). Jan Carel Zadoks, Professor in ecological Plant Pathology: Wageningen Agricultural University. Netherlands (European) Journal of Plant Pathology 99 (Supplement 3): 7-18 (Springer). DOI: 10.1007/BF03041391.

Externe link bewerken

(en) J.C. Zadoks's research while affiliated with Wageningen University & Research and other places - 203 publications. ResearchGate. Gearchiveerd op 8 mei 2022. Geraadpleegd op 10 mei 2022.

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Jan Zadoks op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

↑ Yellow rust on wheat. Studies in epidemiology and physiologic specialization. Album Academicum - Professors and PhD Graduates from 1632 to this day. Universiteit van Amsterdam (14 June 1961). Geraadpleegd op 2 mei 2022.
↑ Zadoks, J.C. (1961). Yellow rust on wheat. Studies in epidemiology and physiologic specialization. Tijdschrift over Planteziekten (presently European Journal of Plant Pathology) 67: 69-265 (Springer Science+Business Media).
↑ Professor Zadoks gifts historical maps. Wageningen University & Research (4 september 2012). Geraadpleegd op 2 mei 2022.
↑ Zadoks, J.C., Schein, R.D (1979), Epidemiology and plant disease management. Oxford University Press, New York, pp. 427. ISBN 9780195024517. Geraadpleegd op 8 mei 2022.
↑ Zadoks, J.C. (October 1965). Epidemiology of Wheat Rust in Europe. FAO Plant Protection Bulletin 13 (5): 29–46 (Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties of the United Nations). ISSN: 0014-5637. DOI: 10.1080/05331846709432232.
↑ Zadoks, J.C., Chang, T.T., Konzak, C.F. (1974). A decimal code for the growth stages of cereals. Weed Research 14: 415-421.
↑ Zadoks, J.C. (2005), Sea lavender, rust and mildew. A perennial pathosystem in the Netherlands. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, pp. 256. ISBN 9789076998596.
↑ Zadoks, J.C. (2008), On the political economy of plant disease epidemics. Capita selecta in historical epidemiology. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, pp. 256. ISBN 9789086860869. Geraadpleegd op 8 mei 2022.
↑ Zadoks, J.C. (2013), Crop protection in medieval agriculture. Studies in pre-modern organic agriculture. Sidestone, Leiden, pp. 333. ISBN 9789088901874. Geraadpleegd op 8 mei 2022.
↑ Zadoks, J.C. (2014), Black shank of tobacco in the former Dutch East Indies, caused by Phytophthora nicotianae'. Sidestone, Leiden, pp. 203. ISBN 9789088902833.
↑ Nagarajan, S., Kogel, H.J., Zadoks, J.C. (2014). Epidemiological analysis of the damage potential of Pgt-Ug99 in Central, North East Africa; Iran and Punjab (India). Indian Phytopathology 67: 26-32.
↑ Zadoks, J.C. (2017). On social and political effects of plant pest and disease epidemics. Phytopathology 107: 11-15 (American Phytopathological Society).
↑ ^a ^b History of the International Plant Protection Congresses (IPPCs). International Association for the Plant Protection Sciences. Gearchiveerd op 19 mei 2022. Geraadpleegd op 10 mei 2022.
↑ Zadoks, Jan Carel (2010), Sinterklaas verpakt - Vijftig jaar Sint Nicolaas inwikkelpapier. Zadoks, Utrecht, pp. 127. ISBN 9789081112574. Gearchiveerd op 3 juli 2022. Geraadpleegd op 2 mei 2022.
↑ Iris Koppe, Ook op pakpapier is Zwarte Piet bezig aan een metamorfose. de Volkskrant (30 november 2016). Gearchiveerd op 2 mei 2022. Geraadpleegd op 2 mei 2022.
↑ Olaf Tempelman, Een boek voor... Waarom Nicolaas van Myra Sinterklaas verpakt van Jan Carel Zadoks moet lezen. de Volkskrant (2 november 2013). Gearchiveerd op 2 mei 2022. Geraadpleegd op 2 mei 2022.
↑ https://www.knpv.org/nl/menu/Over-de-KNPV/Introductie/KNPV-prijs/KNPV-prijs-2002
↑ Oud-hoogleraar krijgt prestigieuze onderscheiding. Wageningen University & Research (15 augustus 2012). Gearchiveerd op 14 april 2023. Geraadpleegd op 2 mei 2022.
↑ Ter lering van de kinderen - Een opvoedkundig werkje uit de 18e eeuw. Zadoks, Utrecht (2021), pp. 76. ISBN 9789492649119. Gearchiveerd op 30 mei 2023.

[1] Yellow rust on wheat. Studies in epidemiology and physiologic specialization. Album Academicum - Professors and PhD Graduates from 1632 to this day. Universiteit van Amsterdam (14 June 1961). Geraadpleegd op 2 mei 2022.

[2] Zadoks, J.C. (1961). Yellow rust on wheat. Studies in epidemiology and physiologic specialization. Tijdschrift over Planteziekten (presently European Journal of Plant Pathology) 67: 69-265 (Springer Science+Business Media).

[3] Professor Zadoks gifts historical maps. Wageningen University & Research (4 september 2012). Geraadpleegd op 2 mei 2022.

[4] Zadoks, J.C., Schein, R.D (1979), Epidemiology and plant disease management. Oxford University Press, New York, pp. 427. ISBN 9780195024517. Geraadpleegd op 8 mei 2022.

[Zadoks-1965-5] Zadoks, J.C. (October 1965). Epidemiology of Wheat Rust in Europe. FAO Plant Protection Bulletin 13 (5): 29–46 (Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties of the United Nations). ISSN: 0014-5637. DOI: 10.1080/05331846709432232.

[6] Zadoks, J.C., Chang, T.T., Konzak, C.F. (1974). A decimal code for the growth stages of cereals. Weed Research 14: 415-421.

[7] Zadoks, J.C. (2005), Sea lavender, rust and mildew. A perennial pathosystem in the Netherlands. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, pp. 256. ISBN 9789076998596.

[8] Zadoks, J.C. (2008), On the political economy of plant disease epidemics. Capita selecta in historical epidemiology. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, pp. 256. ISBN 9789086860869. Geraadpleegd op 8 mei 2022.

[9] Zadoks, J.C. (2013), Crop protection in medieval agriculture. Studies in pre-modern organic agriculture. Sidestone, Leiden, pp. 333. ISBN 9789088901874. Geraadpleegd op 8 mei 2022.

[10] Zadoks, J.C. (2014), Black shank of tobacco in the former Dutch East Indies, caused by Phytophthora nicotianae'. Sidestone, Leiden, pp. 203. ISBN 9789088902833.

[11] Nagarajan, S., Kogel, H.J., Zadoks, J.C. (2014). Epidemiological analysis of the damage potential of Pgt-Ug99 in Central, North East Africa; Iran and Punjab (India). Indian Phytopathology 67: 26-32.

[12] Zadoks, J.C. (2017). On social and political effects of plant pest and disease epidemics. Phytopathology 107: 11-15 (American Phytopathological Society).

[IPPCs-13] History of the International Plant Protection Congresses (IPPCs). International Association for the Plant Protection Sciences. Gearchiveerd op 19 mei 2022. Geraadpleegd op 10 mei 2022.

[14] Zadoks, Jan Carel (2010), Sinterklaas verpakt - Vijftig jaar Sint Nicolaas inwikkelpapier. Zadoks, Utrecht, pp. 127. ISBN 9789081112574. Gearchiveerd op 3 juli 2022. Geraadpleegd op 2 mei 2022.

[15] Iris Koppe, Ook op pakpapier is Zwarte Piet bezig aan een metamorfose. de Volkskrant (30 november 2016). Gearchiveerd op 2 mei 2022. Geraadpleegd op 2 mei 2022.

[16] Olaf Tempelman, Een boek voor... Waarom Nicolaas van Myra Sinterklaas verpakt van Jan Carel Zadoks moet lezen. de Volkskrant (2 november 2013). Gearchiveerd op 2 mei 2022. Geraadpleegd op 2 mei 2022.

[17] ttps://www.knpv.org/nl/menu/Over-de-KNPV/Introductie/KNPV-prijs/KNPV-prijs-2002

[18] Oud-hoogleraar krijgt prestigieuze onderscheiding. Wageningen University & Research (15 augustus 2012). Gearchiveerd op 14 april 2023. Geraadpleegd op 2 mei 2022.

[19] Ter lering van de kinderen - Een opvoedkundig werkje uit de 18e eeuw. Zadoks, Utrecht (2021), pp. 76. ISBN 9789492649119. Gearchiveerd op 30 mei 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]