Gebruiker:TroaS/America's Cup

America’s Cup
Sport	Zeilen
Eerste editie	1851
Regerend kampioen	Golden Gate Yacht Club
Recordkampioen	New York Yacht Club met 25 titels
Portaal	Sport

De America's Cup is een zeilwedstrijd of regatta waarin gestreden wordt om het bezit van een trofee, de America's Cup of The Auld Mug genoemd. Hiervoor daagt een rivaliserende jachtclub de huidige bezitter van de trofee uit voor een tweestrijd. Deze tweestrijd zelf wordt vooraf gegaan door een jarenlange periode van het vastleggen van de wedstrijdregels, selectierondes en oefenwedstrijden.

In 1851 werd voor het eerst gestreden om de America's Cup, waardoor het door velen beschouwd wordt als het oudste internationale sportevenement. Het is in ieder geval de oudste trofee waar nog om wordt gestreden. De America's Cup is vernoemd naar de winnaar van de eerste editie van de race, het jacht "America" van de New York Yacht Club (NYYC). De naam heeft dus niets van doen met de Verenigde Staten of het continent Amerika.

Het woord ‘America’s Cup’ wordt zowel gebruikt om de gehele wedstrijdcyclus ("Die zeiler heeft deelgenomen aan de America's Cup"), het geheel, voor de wedstrijd in de breedste zin van het woord, voor de volledige wedstrijd over meerdere jaren, als de uiteindelijke finalerace waarin de titelverdediger pas echt uitgedaagd wordt ("De America's Cup 2007werd gestreden door Oracle en Alinghi"), als ook de fysieke Cup waar het allemaal om draait ("De America's Cup is weer in Amerikaanse handen"). Die finalerace bestaat weer uit meerdere races, afhankelijk van de afgesproken wedstrijdregels.

Ontstaan bewerken

In 1851 vormde de Amerikaan John Cox Stevens, lid van de NYYC, een zeilsyndicaat om een jacht te bouwen. De bedoeling was om haar naar Engeland te varen en geld te verdienen door deel te nemen aan zeilregatta's en matchraces. Het schip, "America" gedoopt, werd op 3 mei 1851 te water gelaten. Op 22 augustus 1851 deed het zeilteam mee aan de jaarlijkse zeilwedstrijd van de Royal Yacht Squadron rondom het Isle of Wight. "America" won met een voorsprong van 8 minuten op de naarste achtervolger en nam de wedstrijdtrofee mee naar thuishaven New York.

Overgebleven leden van het "America"-syndicaat doneerden op 8 juli 1857 de trofee aan de NYYC via een zogenaamde Deed of Gift (akte van schenking), waarbij bepaald werd dat deze moest dienen als wisseltrofee om vriendschappelijke competitie tussen naties te bevorderen.

Opzet bewerken

De America’s Cup is een strijd tussen twee jachtclubs om een trofee genaamd “The America’s Cup”, ook wel “The Auld Mug” genoemd. Elke nieuwe editie begint als een rivaliserende club de bezittende club uitdaagt voor een nieuwe strijd om de beker. In recentere decennia gebeurde dat vrijwel direct nadat de finale van de vorige uitdaging is gevaren. Het kan zijn dat de verliezer van de uitdaging opnieuw de uitdaging doet. Hoe dan ook, de bezittende club neemt deze uitdaging aan, en vanaf dat moment heet de uitdagende club de challenger of record (officiële uitdager).

Omdat de bezitter van de Cup uitgedaagd wordt, mag deze de spelregels bepalen van de te varen wedstrijd. Dit doen ze in overleg met de challenger of record en de race-organisatie. Vaak worden het nieuwe reglement na een half jaar gepubliceerd waarin o.m. wordt vastgelegd:

Met welke boten gevaren mag worden
Op welke data er gestreden zal worden
Hoe de puntentelling verloopt

De macht van de titelverdediger is erg groot; zo kunnen ze een heel nieuw voorronde-systeem bedenken, de wedstrijdlocatie geheim houden, overstappen op volledig andere boten en ook bepalen ze hoe de media-dekking is. Het gevolg hiervan is dat er vaak met de modernste apparatuur gevaren wordt, en dat is niet altijd even veilig. Het is daardoor ook een dure sport.

De moderne America's Cup bewerken

Decennialang bleef de opzet van de AC in hoofdlijnen gelijk, hoewel bijv. wel met andere klassen zeiljachten gevaren werd. Britse of Australische club daagde de NYYC uit, de twee clubs formeerden een boot + team, maar de uitdager verloor altijd.

Aangezien de winnaar van de wedstrijd moet worden uitgedaagd voor de Cup mag de eigenaar van de Cup ook de regels bepalen. Dit leidde voorheen tot een zeer zware competitie. Het heeft dan ook 132 jaar geduurd voordat de Auld Mug niet meer door een team uit Amerika werd gewonnen en New York verliet om daar niet meer heen te keren. Weliswaar hebben de Amerikanen de Cup terug gewonnen, maar was het de San Diego Yacht Club.

Nieuw-Zeeland is het eerste team na de VS dat erin slaagde de Cup te behouden, iets wat de Australiërs in 1983 niet lukte. In 2003 werd de cup voor het eerst gewonnen door een Europees team, door Zwitserland.

Introductie uitdagersregatta bewerken

Voor de America’s Cup van 1970 was de wereldwijde interesse van jachtclubs om uitdager te worden zo groot dat de NYYC de challenger of record toestemming gaf om een regatta te organiseren tussen meerdere uitdagers, waarbij de winnaar de nieuwe uitdager wordt en naar de grote finale mag om de verdediger uit te dagen. Deze vernieuwing is altijd gebleven. Sinds de editie van 1983 bestaat er een aparte trofee voor de winnaar van deze uitdagersregatta: de Louis Vuitton Cup. Deze naam wordt sindsdien ook gebruikt om de wedstrijd zelf aan te duiden.

Verloop wedstrijd bewerken

Hoe de wedstrijd om de America’s Cup gevaren wordt bepaalt dus de verdediger. In de praktijk is de realiteit dat de wedstrijd bestaat uit een serie races die binnen een aantal weken gevaard worden. Degene die als eerste een van te voren vastgesteld aantal races wint (bijv. 5 of 9), wint de wedstrijd en dus de Cup.

De eindstrijd wordt altijd gevaren rondom de thuisbasis van de verdediger. Behalve in 2010, want toen was het Zwitserse Alinghi de verdediger en werd er in Valencia gevaren omdat Zwitserland niet aan de zee grenst.

Teams bewerken

Voor de race zelf vaardigen de jachtclubs een zeilteam af die de club vertegenwoordigd in de race. Lange tijd werden deze teams door de club zelf samengesteld en aangestuurd, en bleef het aantal nationaliteiten dus beperkt tot Amerika, Brittanie en Australie. Sinds de introductie van de Louis Vuitton Cup heeft de interesse van commerciële zeilteams (syndicaat genoemd)om deel te nemen aan de America’s Cup echter een vlucht genomen. De zeilteams vertegenwoordigen weliswaar officieel nog steeds een jachtclub, en vaak een jachtclub waarmee de sponsor of initiatiefnemer een band mee heeft (bijv. als thuishaven). Maar in de praktijk zijn het de zeilsyndicaten die de feitelijke race bepalen en varen. Met name sinds 1990 zijn er enkele grote namen die de wedstrijd domineren.

Voor de Cup van 2003 spraken de verdediger en uitdager af dat de bemanning van de boten niet per sé meer afkomstig moeten zijn uit het land van het zeilsyndicaat.

		Oracle Team USA	Team New Zealand	Alinghi	Luna Rossa Challenge	Artemis Racing
		Syndicaat in de America's Cup
		Teaminformatie
Land		Verenigde Staten	Nieuw-Zeeland	Zwitserland	Italië	Zweden
Eerdere naam		BMW Oracle Racing	Black Magic		Prada Challenge
Oprichting
	Oprichter	Larry Ellison	Peter Blake & Alan Sefton	Ernesto Bertarelli	Patrizio Bertelli	Torbjörn Törnqvist
	Jaar gestart	2000	1993	2000	1997	2006
	Jaar beëindigd			2010
Huidige sponsor		Oracle	Emirates, Nespresso	n.v.t.	Prada	Pelle
Schipper		Paul Cayard (2003-2004) Chris Dickson (2003-2007) James Spithill (2010-nu)	Russell Coutts (1995-2000) Dean Barker (2000-nu)	Russell Coutts (2000-2005) Brad Butterworth (2005-2010)	Fransesco de Angelis (2000-2012) Massimiliano Sirena (2012-nu)	Paul Cayard (2007-nu)
		Prestaties
America's Cup
	Gewonnen	2010, 2013	1995, 2000	2003, 2007
	Verloren		2003, 2007, 2013	2010	2000
Louis Vuitton Cup
	Gewonnen		1995, 2007, 2013	2003	2000
	Verloren	2003, 2007			2003, 2007, 2013	2013

Finales bewerken

Jaar	Titelverdediger	Uitdager	Uitslag
2013	Oracle Team USA	Emirates Team New Zealand	9:8
2010	Alinghi	BMW Oracle Racing	0:2
2007	Alinghi	Team New Zealand	5:2
2003	Team New Zealand	Alinghi	0:5
2000	Team New Zealand	Prada Challenge	5:0
1995	Young America	Team New Zealand	0:5
1992	America 3	Il Moro di Venezia	4:1
1988	Stars and Stripes	New Zealand	2:0
1987	Kookaburra III	Stars and Stripes	0:4
1983	Liberty	Australia II	3:4
1980	Freedom	Australia	4:1
1977	Courageous	Australia	4:0
1974	Courageous	Southern Cross	4:0
1970	Intrepid	Gretel II	4:1
1967	Intrepid	Dame Pattie	4:0
1964	Constellation	Sovereign	4:0
1962	Weatherly	Gretel	4:1
1958	Columbia	Sceptre	3:1
1937	Ranger	Endeavour II	4:0
1934	Rainbow	Endeavour	4:2
1930	Enterprise	Shamrock V	4:0
1920	Resolute	Shamrock IV	3:2
1903	Reliance	Shamrock III	3:0
1901	Columbia	Shamrock II	3:0
1899	Columbia	Shamrock	3:0
1895	Defender	Valkyrie II	3:0
1893	Vigilant	Valkyrie II	3:0
1887	Volunteer	Thistle	2:0
1886	Mayflower	Galatea	2:0
1885	Puritan	Genesta	2:0
1881	Mischief	Atalanta	2:0
1876	Madeline	Countess of Dufferin	2:0
1871	Columbia	Livonia	1:0
1870	Magic	Cambria	1:0
1851	Aurora en 13 andere boten	America	0:1