Guuus

Dit artikel behandelt de grammatica van het Oudijslands vanuit historisch-vergelijkend perspectief. Het Oudijslands is een dialect van het Oudnoords, en stamt via het Proto-Noords af van het Proto-Germaans. Het Proto-Germaans is een tak van de Indo-Europese taalfamilie.

N.B. Dit is geen gewone vormenleer van het Oudijslands. De grammatica wordt benaderd vanuit historisch-taalkundig perspectief.

Historische fonologie

De klinkers

Umlaut

Een umlaut is een klinkerverandering. Hij onderscheidt zich van de zogenoemde ablaut doordat hij veroorzaakt wordt door de invloed van een volgende klank. De ablaut heeft andere oorzaken. Het best kennen we de term umlaut uit de Duitse taal, waar we de klank die de umlaut heeft veroorzaakt weliswaar niet meer kunnen terugvinden, maar de voorafgaande, overgebleven klinker is wel merkbaar veranderd. Zo heeft de hoofdklinker in de meervoudsvorm van het woord 'Gast' - in het Duits 'Gäste' met _ä_ - de volgende ontwikkeling doorgemaakt: enkv. gast - mv. gasti > gesti > gäste, waarbij de _a_ een _e_ werd door de hoger uitgesproken -i. Dit proces wordt de i-umlaut genoemd.

In het Oud-Noords gebeurde er iets vergelijkbaars. Blijven we daar bij de i-umlaut, dan zien we een ontwikkeling a > æ > e onder invloed van i in het Proto-Noordse woord voor 'gast', dat gastiR is. Proto-Noords gastiR > Oud-Noords gæstr en later > gestr. Ook hier ziet men dat de oorspronkelijke i uiteindelijk verdween, maar dat hij een verhoogde uitspraak van de a achterliet.

Het Oud-Noords en het Oud-IJslands kenden ook andere umlauten, zoals de u-umlaut die weer ronding van voorafgaande klinkers inhield, en de a-umlaut die verhoging (raising) bij klanken met lage tongstand en verlaging (lowering) bij klanken met hoge tongstand veroorzaakte.

Historische grammatica

Het nomen

De a-stammen

dagr 'dag'
Oud-IJslands	?Proto-Noords?	Proto-Germaans	Proto-Indo-Europees
dagr	-az	-az	-os
dags

Het werkwoord

Sterke werkwoorden

Voorlopig overzicht Ablaut & uitgangen sterke werkwoorden:

Referenties

• R.C. Boer (1924): Oergermaansch handboek.
• D. Boutkan (1995): The Germanic ‘Auslautgesetze’.
• E.V. Gordon & A.R. Taylor (1962) : An introduction to Old Norse.
• S. Gutenbrunner (1951): Historische Laut- und Formenlehere des Altisländischen.
• A. Heusler (1913): Altisländisches Elementarbuch.
• F. Kluge (1893): Voorgeschiedenis van ’t Germaansch. (vert. J.H. Kern).
• A. Noreen (1884): Altisländische und Altnorwegische Grammatik.
• E. Prokosch (1939): A comparative Germanic grammar.
• W. Streitberg (1900): Urgermanische Grammatik.

zie Historische grammatica van het Oudijslands