Ben Feringa
Bernard Lucas (Ben) Feringa (Barger-Compascuum, 18 mei 1951) is een Nederlands chemicus, verbonden als hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 2016 won Feringa de Nobelprijs voor de Scheikunde, gedeeld met Jean-Pierre Sauvage en Fraser Stoddart, voor hun onderzoek naar moleculaire nanomachines.[1]
 Ben L. Feringa
| ||||
|---|---|---|---|---|
| 18 mei 1951 - | ||||
| ||||
| Geboorteland |  Nederland
| |||
| Geboorteplaats | Barger-Compascuum | |||
| Nobelprijs | Scheikunde | |||
| Jaar | 2016 | |||
| Reden | Voor onderzoek naar moleculaire nanomachines. | |||
| Samen met | Jean-Pierre Sauvage Fraser Stoddart | |||
| Voorganger(s) | Tomas Lindahl Paul Modrich Aziz Sancar | |||
| Opvolger(s) | Jacques Dubochet Joachim Frank Richard Henderson | |||
| ||||
BiografieBewerken
Feringa werd als tweede van in totaal tien kinderen geboren in het katholieke gezin van boer Geert Feringa (1918-1993) en zijn vrouw Lies Feringa-Hake (1924-2013).[2][3] Zijn jeugd bracht hij door op de boerderij in het Bourtangermoeras aan de grens met Duitsland. Feringa is van Nederlandse en Duitse afkomst. Tot zijn voorouders behoort Johann Gerhard Bekel die in het veen werkte.[4][5][6] Samen met zijn vrouw Betty heeft hij drie dochters. Hij woont in Paterswolde.[7]
In 1978 promoveerde Feringa aan de Rijksuniversiteit Groningen op het onderzoek naar asymmetrische oxidaties van fenolen met de dissertatie Asymmetric oxidation of phenols. Atropisomerism and optical activity[8] onder leiding van Hans Wijnberg, waarna hij enkele jaren bij Shell werkte. In 1988 werd hij benoemd tot hoogleraar organische chemie aan de Rijksuniversiteit Groningen, alwaar hij tevens voorzitter is van de basiseenheid Synthetisch organische chemie. Daarnaast werd hij in 2003 benoemd tot Jacobus van't Hoff Distinguished Professor of Molecular Science. In 2004 ontving hij de Spinozapremie. In 2006 werd hij benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Van 2008 tot 2013 was hij Akademiehoogleraar. In 2008 werd Feringa geridderd in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Op 23 november 2016 werd Feringa door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Jet Bussemaker, bevorderd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw.[9] Dit omdat hij in dat jaar in de lijst van Nederlandse Nobelprijswinnaars werd opgenomen. Per 1901 tot en met 2022 bevat deze lijst 22 namen van in Nederland geboren Nobelprijswinnaars.
Feringa is vicepresident van het bestuur van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en voorzitter van het bestuur van de afdeling Natuurkunde.[10] Ook werd hij verkozen tot buitenlands erelid van de American Academy of Arts and Sciences (de Amerikaanse Academie van Kunsten en Wetenschappen).
In 2016 won hij de Nobelprijs voor de Scheikunde. Hij deelt de prijs met Jean-Pierre Sauvage en Sir J. Fraser Stoddart voor hun onderzoek naar moleculaire nanomachines.[1][11][12]
Na het winnen van de prijs werd het nog nieuw te bouwen natuur- en scheikundegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen op het Zernikecomplex naar hem vernoemd.[13][14] Er werd een plein naar hem vernoemd in zijn geboortedorp Barger-Compascuum.[15]
OnderzoekBewerken
Het onderzoek van Feringa behelst onder meer asymmetrische katalyse, fotofarmacologie, moleculaire schakelaars en motoren, zelf-assemblage, stereochemie, organische synthese en moleculaire nanosystemen. Voortbouwend op het voorwerk van Stoddart en Sauvage richtte Feringa zich op de ontwikkeling en synthetiseren van nanomoleculaire machines.
In 2011 slaagde Feringa er als 's werelds eerste in om moleculaire motoren te synthetiseren die onder invloed van ultraviolet licht blijven draaien. Wereldwijd beschouwen zijn vakgenoten dit als een van de hoogtepunten van de moderne scheikunde.[16] Met zijn onderzoeksgroep was Feringa erin geslaagd om een 'nano-auto' te ontwikkelen, een molecuul dat over een metaaloppervlak kan bewegen. Het minuscule voertuig bestaat uit een langwerpig molecuul met aan de vier uithoeken moleculaire motoren die als wielen fungeren. Voor het in beeld brengen van de beweging werd een rastertunnelmicroscoop gebruikt. In tien stappen legde het voertuig een afstand af van ongeveer zes nanometer in een min of meer rechte lijn. In de toekomst worden daarmee talloze toepassingen mogelijk, zoals de afgifte van medicijnen in het lichaam.
Feringa geeft aan dat hij als plattelandskind door de natuur en het rurale bestaan is geïnspireerd in het maken van zijn moleculaire motoren.[17]
Lidmaatschappen van academiesBewerken
- Buitenlands erelid van de American Academy of Arts and Sciences, USA[18]
- Lid van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschap (KNAW), sectie scheikunde[19]
- Lid van de Netherlands Academy for Technology and Innovation (ACTI)[20]
- Lid van de Academia Europaea, sectie scheikunde[21]
- Lid van de American Chemical Society
- Erelid van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging[22]
- Fellow van de Royal Society of Chemistry UK
PrijzenBewerken
Feringa's onderzoek is erkend met een aantal prijzen en gastdocentschappen, waaronder
- de Pino Gold Medal van de Italian Chemical Society (1997)
- de Novartis Chemistry Lectureship Award 2000-2001
- de Körber European Science Award (2003)[23]
- de Arun Guthikonda Memorial Lecture & Award[24] (Columbia University) (2003)
- de Spinozapremie (2004)[25]
- de Prelog gouden medaille (2005)[26]
- de Solvias Ligand contest award (Zwitserland, 2005)
- de James Flack Norris Award van de American Chemical Society (ACS) (2007)[27]
- de Paracelsus medaille van de Swiss Chemical Society (SCS) (2008 )[28]
- ERC Advanced Grant (subsieid van de Europese onderzoeksraad (ERC) 2008)[29]
- de Chirality medaille van de Societa Chimica Italiana (SCI)(2009)[30]
- het Organic Stereochemistry Award van de Royal Society of Chemistry (RSC)(2011)[31]
- de Alexander von Humboldt Prijs (2012)[32]
- de Grand Prix Scientifique Cino del Duca (Franse Academie van Wetenschappen 2012)[33]
- Lily European Distinguished Science Award (2013)
- RSC Award for distinguished service (Royal Society of Chemistry, 2013)
- de Maria Sklodowska-Curie Medaille en de Jedrzej Sniadecki Medaille (Polish Chemical Society 2013)[34]
- Yamada-Koga Award,[35] Tokio, Japan, 2013
- de Nagoya Gold Medal (2013)[36][37]
- de Arthur C. Cope Scholar Award van de American Chemical Society (ACS) (2015)[38][39]
- de Netherlands Catalysis and Chemistry Award 2015 van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (de beroepsvereniging voor chemie, life sciences, procestechnologie en (bio)moleculaire wetenschap)[40]
- Chemistry for the Future Solvay Prize 2015[41][42]
- ERC Advanced Grant, een subsidie van 2,5 miljoen voor zijn onderzoek naar door licht aangedreven moleculaire motoren.[43]
- Tetrahedron Prijs 2016[44]
- Nobelprijs voor de Scheikunde, 2016
- Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw, 2016[9]
- Centenary Prize 2017 van de Royal Society of Chemistry (Engeland).[45]
PublicatiesBewerken
- 2011 - (en) Molecular switches. Wiley-VCH, Weinheim, Germany (2011). ISBN 978-3-527-63440-8.
LiteratuurBewerken
- B’ART 2018. Huus van de Taol; Het Drentse boek (2017), “Onbekommerd opgroeien in Barger-Compascuum”. ISBN 978-90-6509-613-5.
- Jim Jansen, Eureka! : Nederlandse topwetenschappers over hun belangrijkste moment van inzicht. Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, Amsterdam (2019). ISBN 978-90-245-8803-9.
Externe linkBewerken
- Persoonlijke pagina van B.L. Feringa op de website van de Rijksuniversiteit Groningen
- Website van Ben Feringa
