Wikipedia:Wikiproject/The Bill/Geschiedenis van The Bill

Zie voor het hoofdartikel The Bill.

De geschiedenis van The Bill biedt inzicht in de ontwikkelingen die de Britse politieserie The Bill sinds de pilot-aflevering Woodentop uit 1983 heeft doorgemaakt.

1983: Woodentop bewerken

Begin 1983 zocht producer Michael Chapman naar ideeën voor Storyboard, een reeks van eenmalige dramaproducties van Thames Television. Hij was onder de indruk van het werk van Geoff McQueen, die pas in 1978 was begonnen als scenarist en in 1982 al zijn eerste succes behaalde met een aflevering van The Gentle Touch. Chapman vroeg McQueen of hij nog ideeën had die hij zou willen uitwerken. McQueen begon al snel over Old Bill, een project over het leven in een politiebureau, dat eerder werd afgewezen door BBC. Het script werd herschreven en kreeg de titel Woodentop – net als Old Bill een bijnaam voor de Britse politie. Peter Cregeen, die eerder had gewerkt aan Z-Cars en Juliet Bravo, werd gevraagd om de productie te regisseren. De scenario's van McQueen waren volgens hem "heel fris en direct" en hadden een andere benadering die de Londense samenleving beter reflecteerde.[1] Cregeen's technieken waren relatief uniek, onder meer door het gebruik van het fly on the wall-perspectief. Dit wil zeggen dat de camera zo wordt geplaatst dat het voor de kijker net lijkt alsof ze als een vliegje op de muur de situatie bekijken. Dit perspectief wordt verder vaak gebruikt in documentaires.

Op 16 augustus 1983 werd Woodentop voor het eerst uitgezonden. De productie volgde PC Jim Carver (Mark Wingett) op zijn eerste dag in Sun Hill, begeleid door de meer ervaren WPC June Ackland (Trudie Goodwin). Gedurende de dag worden de twee agenten een paar keer op pad gestuurd. Het belangrijkste moment uit de aflevering is de ontdekking van een ontbindend lichaam in een bad. Daarnaast wordt de knipperlichtrelatie tussen Ackland en Dave Litten aangehaald. Opvallend aan Woodentop is dat PC Reg Hollis in deze aflevering wordt genoemd, maar niet wordt gehoord of gezien omdat de agent waarschijnlijk buiten het bereik van de radio is. Bij de start van de serie werd de rol van Hollis vertolkt door Jeff Stewart.

Woodentop ontving goede kritieken en ook Thames Television was onder de indruk. Binnen een maand besloot het bedrijf om elf extra afleveringen aan te kopen voor het uitzendschema van najaar 1984, omdat men geloofde dat een serie veel potentieel had om te scoren bij het grote publiek. De productie werd gezien als innovatief door het gebruik van natuurlijke belichting, handheld camera's, natuurlijk klinkende dialogen. Daarnaast was er een realistisch beeld gecreëerd de politie, iets dat in die tijd heel ongebruikelijk was.

Er werd één grote verandering gemaakt om van Woodentop een serie te maken, namelijk dat de titel veranderd zou worden naar The Bill, dat verwijst naar de originele werktitel. McQueen wilde dat de verhalen altijd moest worden getoond vanuit het perspectief van de agenten, met als gevolg dat er in elke scène tenminste één politieagent te zien zou zijn. Het moest gaan om het verhaal van de politieagent, niet om de misdadigers die eerst een misdaad plannen.[2] Daarnaast werd besloten om het privéleven van de agenten zo veel mogelijk buiten beeld te laten. De privéomstandigheden moesten invloed hebben op het werk, in plaats van andersom.[3]

1984–heden: The Bill bewerken

1984–1987: The Originals bewerken

Een groot deel van de cast uit Woodentop werd behouden: Mark Wingett (PC Jim Carver), Trudie Goodwin (PC June Ackland), Gary Olsen (Dave Litten) en Colin Blumenau (PC "Taffy" Morgan, voor The Bill veranderd naar Edwards). Ook het personage DI Roy Galloway verscheen in The Bill, maar men verruilde Robert Pugh voor John Salthouse. Daarnaast werden er een hoop nieuwe personages geïntroduceerd, zoals Sgt. Bob Cryer (Eric Richard), DS Tommy – later Frank – Burnside (Christopher Ellison) en Chief Supt. Charles Brownlow (Peter Ellis).

De eerste drie seizoenen bestond uit afleveringen van vijftig minuten en stonden geprogrammeerd aan het begin van het post-watershed-blok – de tijd tussen 21:00u en 5:00u waarbij het voor kinderen wordt afgeraden om te kijken, wegens scènes met naakt, geweld, drugs en grof taalgebruik. De eerste seizoenen vormden een realistisch beeld van het politiewerk, waarbij gewone dingen als papierwerk eveneens in beeld werden gebracht. De zaken varieerden van berovingen en situaties in huiselijke sfeer tot berichten over een mogelijke bomaanslag en gewapende overvallen. Het eerste seizoen van The Bill werd een succes, niet alleen vanwege de nieuwe stijl politiedrama, maar ook vanwege de timing. De politie stond begin en midden jaren tachtig erg in de belangstelling, onder meer door de bomaanslag op het Grand Hotel in Brighton, slechts vier dagen voor de eerste aflevering werd uitgezonden.[4]

De eerste twee seizoenen werden opgenomen in Wapping in Oost Londen. Het pand was klein en er moest soms wat geïmproviseerd worden: zo waren het kantoor van Chief Superintendent Brownlow en dat van Michael Chapman één en dezelfde set en was de kantine ook in gebruik als de camera's niet draaiden.[4] De locatie bleek echter een probleem te zijn: in de winter van 19851986 was er een staking in de naastgelegen fabriek en de menigte voor de ingang werd continu geconfronteerd met de politie. Voor de cast van The Bill verslechterde de werkomstandigheden omdat de stakers de acteurs in uniform aanzagen voor echte agenten. De staking werd beëindigd maar de situatie escaleerde, waardoor het hele gebied veranderde in een slagveld. Het derde seizoen werd uitgesteld tot er een nieuwe locatie was gevonden. Toen The Bill vertrok uit het pand in Wapping, stonden de echte agenten klaar om het pand om te dopen tot een tijdelijke basis.[5] In maart 1987 werd gestart met de opnames van het derde seizoen in een voormalig magazijn van een platenlabel, gesitueerd in North Kensington in West Londen.

Tegenstrijdigheden tussen Woodentop en The Bill bewerken

Hoewel The Bill duidelijk een vervolg is op Woodentop, zijn er toch enkele zaken die niet helemaal kloppen tussen de pilot-aflevering en serie. Zo heeft heeft PC Dave Litten in Woodentop zijn detachering naar CID er al op zitten en probeert hij zich te bewijzen als detective, terwijl hij in The Bill pas halverwege de eerste serie in aanmerking komt voor de tijdelijke overplaatsing.

Daarnaast verdwijnen enkele personages, zoals Sgt. Jack Wilding (Peter Dean) en Insp. Sam Deeping (Jon Croft), tussen de pilot en de serie. Deeping wordt wel nog een keer vernoemd in het eerste seizoen; hij zou June Ackland komen versterken op een plaats delict, maar later wordt via radiocontact gemeld dat hij wordt vervangen door Sgt. Bob Cryer. Hoewel Wilding verder niet genoemd wordt in de serie, heeft hij enkele karaktertrekken gemeen met Cryer, waaronder het feit dat beiden doorgaan als vaderfiguur voor de jongere agenten en ogenschijnlijk bewogen relatie met DI Roy Galloway – die zowel door Wilding als Cryer "a bloody superstar" wordt genoemd. In een gesprek verwijzen Galloway en Cryer naar gebeurtenissen uit Woodentop betreffende Jim Carver, waardoor des te meer gesuggereerd wordt dat Wilding en Cryer in feite één persoon zijn.

In de live-aflevering van 2003 bespreken Carver en Ackland de gebeurtenissen uit de pilot, waarbij Carver "foutief" verwijst naar PC "Taffy" Morgan, een naam die enkel in de pilot wordt gebruikt; Morgan werd in de serie namelijk vervangen door Edwards. Aangezien deze live-aflevering was ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van Woodentop, is de verwijzing van Carver vermoedelijk een bewuste "fout" van de scenaristen geweest.

1988–1998: Half uur-format bewerken

Het originele format van The Bill werd vanaf eind jaren tachtig aanzienlijk aangepast. Gedurende 1988 maakte Thames Television de beslissing om The Bill op te splitsen in twee afleveringen van een half-uur per week. Het programma werd tevens verplaatst naar een pre-watershed uitzendtijd, waardoor het gebruik van grof taalgebruik en geweld niet langer getolereerd werd. Op 19 juli 1988 werd de eerste aflevering volgens het aangepaste format uitgezonden.

In 1989 besloten de eigenaren van het pand in North Kensington om het gebouw te renoveren en een andere bestemming te geven, waardoor The Bill bijna direct op straat gezet werd. In eerste instantie zou de productie intrekken in een oud ziekenhuis, maar uiteindelijk ging deze deal niet door. Uiteindelijk streek The Bill neer in een oud warenhuis in Merton in Zuid Londen, waar de set van het fictieve politiebureau nog altijd gevestigd is. De verhuizing was een logistieke nachtmerrie, aangezien The Bill volop in de opnames zat.[6] Er werd een andere unit opgezet die zo'n twintig afleveringen moest produceren, om zo de vertraging te beperken. De verhuizing werd op beeld verhuld door een renovatie van het politiebureau in de serie te schrijven, waardoor er in de zomer van 1989 continu elektriciens, timmerlui en schilders op de achtergrond te zien waren. De scenaristen besloten om het vertrek van Mark Powley (PC Ken Melvin) samen te laten vallen met een exploderende auto voor de deur van het politiebureau, met als gevolg dat PC Melvin om het leven kwam, maar alle bijkomende werkzaamheden werden gerechtvaardigd.

Wegens het succes van de serie werden sinds het begin van 1993 drie afleveringen per week uitgezonden in plaats van twee. Dit succes zorgde er overigens ook voor dat The Bill in oktober 1994 zijn tiende verjaardag vierde. Dit werd echter overschaduwd door het plotselinge overlijden van bedenker Geoff McQueen in juli van dat jaar. McQueen had een paar weken eerder nog een interview gegeven, waarin hij zei dat hij nooit had gedacht dat "zijn kindje" het tien jaar zou volhouden. Hij was ermee akkoord gegaan dat de serie werd opgedeeld in afleveringen van een half uur, maar stelde wel enkele voorwaarden: hij wilde jong talent de kans geven om zich te presenteren in de serie. Dit gold voor zowel scenaristen als regisseurs en acteurs.[2]

In 1995 maakte men een drieluik omtrent WPC June Ackland (Trudie Goodwin) die het doel is van een huurmoordenaar, die uiteindelijk PC Jo Morgan (Mary Jo Randle) van het leven berooft. Deze afleveringen was de eerste keer dat werd afgeweken van de principes van McQueen, aangezien op zichzelf staande afleveringen tot dan toe gebruikelijk waren. Daarnaast vormden Acklands emoties de rode draad door het verhaal, in plaats van het onderzoek naar de schietpartij. Dit uitstapje zorgde echter wel voor hoge kijkcijfers.[7] In 1997 kwamen de kijkcijfers van The Bill echter onder druk te staan door enkele goed scorende reality soaps van BBC One.

1998: Herziening van het format bewerken

De serie onderging in 1998 enkele wijzigingen om de concurrentie beter aan te kunnen. Richard Handford, de nieuwe uitvoerend producent van de serie, besloot enkele veranderingen door te voeren. Zo werd de duur en frequentie van afleveringen gewijzigd: men keerde terug naar één aflevering van een uur per week. Handford meende dat de scenaristen hierdoor de kans kregen de scripts aan te scherpen en uitgebreidere en ingewikkeldere verhaallijnen te schrijven. Ook werden enkele oudere personages uit de serie geschreven en vervangen door jongere agenten en werd besloten meer scènes te maken zonder één van de vaste castleden erin, om zo een aanzet te kunnen geven voor de zaken die behandeld zouden worden in een aflevering. Tevens werd het taboe omtrent het privéleven van de agenten opgeheven, al moest het privéleven direct verband hebben met het werk en andersom.[8]

The Bill kwam wat negatief in de publiciteit doordat Kevin Lloyd (DC Alfred "Tosh" Lines) na tien jaar dienst ontslag had gekregen. Dit omdat hij vanwege zijn alcoholverslaving vaak te laat op de set was en zijn teksten niet kende. Een week later meldde hij zich in een afkickkliniek en kreeg sedativa, maar hij verliet de kliniek om opnieuw te gaan drinken. Hij keerde dronken terug naar de kliniek, viel in zijn bed in slaap, en stikte vervolgens in zijn eigen braaksel; de combinatie van alcohol en kalmeringsmiddelen zorgde ervoor dat hij niet wakker werd.[9]

Gedurende 2000 werd een groot deel van de cast vervangen, nadat het hele Criminal Investigation Department (CID) werd geschorst vanwege de corrupte activiteiten van DS Don Beech; slechts vier agenten overleefden het schandaal. Vervolgens werden er een hoop nieuwe detectives geïntroduceerd om het gat dat het debacle had achtergelaten, op te vullen. Met het vertrek van Beech werden overigens twee spin off's in gang gezet (Beech on the Run en Beech is Back), maar beiden werden vooraf gegaan door het zesdelige Burnside.

In vergelijking met het voorgaande jaar was 2001 redelijk stabiel betreffende castwijzigingen. De belangrijkste was toch wel het vertrek van Sergeant Bob Cryer (Eric Richard), op post sinds 1984. Het nieuws was een schok voor de fans, die het personage beschouwden als een fundamenteel onderdeel van de serie. Gelukkig besloten de producers om het personage niet te doden, waardoor korte verschijningen naderhand nog mogelijk waren. Cryer werd per ongeluk neergeschoten door PC Dale Smith (Alex Walkinshaw), op dat moment lid van de Specialist Firearms Command, waardoor Cryer gedwongen met vervroegd pensioen moest en werd vervangen door Sgt. Craig Gilmore (Hywel Simons). Tevens werd de serie in dat jaar voor het eerst in breedbeeld uitgezonden.

2002–2005: Verandering naar feuilleton bewerken

Door de sterk gedaalde kijkcijfers besefte men dat The Bill opnieuw veranderingen moest ondergaan. Één van de veranderingen betrof de structuur van de afleveringen. In de jaren '80 en '90 concentreerde men zich vooral op het politiewerk en had elke aflevering een eigen verhaallijn, waarbij er nauwelijks ruimte was voor langlopende verhaallijnen. Met de komst van producer Paul Marquess veranderde The Bill langzaam in een feuilleton en men begon te bouwen aan langlopende verhaallijnen, waarbij eveneens meer ruimte was voor privéomstandigheden. Sindsdien is een reeks van afleveringen opgebouwd uit diverse langlopende verhaallijnen, evenals korte zaken die slechts één of twee afleveringen duren. Dit gaf de makers ook de mogelijkheid om verhaallijnen over meerdere seizoenen te spreiden. Aangezien er zoveel afleveringen – zo'n honderd per seizoen – was ITV een heel jaar bezig om met een frequentie van twee afleveringen per week een heel seizoen uit te zenden.

Volgens Marquess was de verandering naar feuilleton niet de enige goede oplossing geweest. Hij denkt dat de serie even succesvol was geweest als men weer was overgegaan naar op zichzelf staande afleveringen van een uur. Hem werd gevraagd er een feuilleton van te maken en, gezien zijn achtergrond met programma's als Coronation Street en Brookside, kregen de producenten ook een feulleton. De verandering naar feuilleton heeft volgens Marquess een veel groter vrouwelijk publiek aangetrokken, maar net zo goed door sterke personages en verhaallijnen. Als de personages niet goed zijn, kijken de mensen niet, vindt hij.[10] Marquess besloot getalenteerde maar relatief onbekende acteurs te casten, maar ook voor ex-soapsterren draaide hij zijn hand niet om. "Het is prima dat ze in een soap gespeeld hebben, maar dat is niet de reden dat ze in de serie zitten. Ik ben geïnteresseerd in goede acteurs."[10] Enkele acteurs werden eerst gevraagd voor The Bill en kregen vervolgens een rol die speciaal voor hen was geschreven. Voorbeelden hiervan zijn de rollen van Gina Gold (Roberta Taylor), Eva Sharpe (Diane Parish) en Dale Smith (Alex Walkinshaw).

Daarnaast wilde men een breder publiek aan te trekken. Tot het einde van de twintigste eeuw bestond het publiek van de serie voornamelijk uit blanke mannen van boven de vijftig, maar voor een commerciële zender als ITV was dat niet voldoende. Er stond The Bill een radicale verjongingskuur te wachten: oudere personages werden uit de reeks geschreven om plaats te maken voor jonge twintigers. Marquess had zo zijn ideeën over de cast toen hij begon bij The Bill: de serie had altijd sterke personages gehad, maar hij merkte dat sommige oudere personages onvoldoende waren gebruikt, terwijl het publiek geen klik had met enkele nieuwere personages.[10] Zowel Marquess als ITV stelden een lijst op van personages die zouden moeten vertrekken. Bij vergelijking werd geconstateerd dat op beide lijsten dezelfde zeven namen stonden. Marquess wilde geen zeven exits, omdat de serie op dat moment meer een exitshow was geworden – de belangrijke momenten waren voornamelijk exits. Bovendien was David Quinnan net vertrokken, dus besloot hij dat één grote exit beter zou zijn.[10] Toch werden het twee exits: in maart 2002 werd Chief Inspector Derek Conway (Ben Robberts) gedood door een molotovcocktail die in zijn auto werd gegooid. Enige tijd later werd er een molotovcocktail in het kantoor van Inspetor Andrew Monroe gegooid. De explosie werd gevoed door enkele volle gasflessen die in het kantoor stonden opgeslagen, waardoor er een grote brand ontstond in het politiebureau. Zes agenten kwamen hierdoor om het leven. Pas een jaar later wordt duidelijk dat PC Des Taviner (Paul Usher) verantwoordelijk was voor de explosie. Met deze verhaallijn werd de periode met Marquess aan het roer ingezet.

De jaren 2002 tot 2005 in The Bill staan bekend om hun sensationele verhaallijnen. Er werden enkele controversiële thema's aangesneden, waaronder homoseksualiteit binnen de politie. Marquess wilde vanaf het begin af aan een homokus in de serie, voordat tegenhanger Merseybeat het zou doen. Eerder waren twee mannelijke artsen in Casualty al aan elkaar gekoppeld, maar volgens Marquess heeft dat niet hetzelfde effect als twee politieagenten. De eerste zet voor de verhaallijn was al gezet voor Marquess aan het roer kwam: de intrede van Sgt. Craig Gilmore (Hywel Simons). Marquess had oorspronkelijk een andere acteur in gedachte om tegenspel te bieden, maar zag een uitgelezen kans toen Scott Neal zijn rol als PC Luke Ashton wilde hervatten. Het leek hem een beter idee om tussen alle nieuwkomers ook iemand te hebben die het publiek al kende.[10] De uiteindelijke kus, waarbij beide personages hun uniform droegen, zorgde voor enkele honderden klachten van kijkers die het ongepast vonden dat dergelijke televisie voor het watershed-tijdstip werd uitgezonden.

Andere verhaallijnen gingen over agenten die werden verkracht of door een werden seriemoordenaar vermoord, de Superintendent die zichzelf van het leven beroofde met een kogel en een zwarte man om hem te vervangen, corruptie, et cetera. In 2003 werd er begonnen met M.I.T.: Murder Investigation Team, de spin off van The Bill die het het langste heeft volgehouden - er werden in totaal twaalf afleveringen gemaakt, verspreid over twee seizoenen. De serie startte met het onderzoek naar de moord op Sergeant Matt Boyden (Tony O'Callaghan).

Gedurende de jaren, stegen de kijkcijfers met zo'n vijftig procent van zes naar negen miljoen. Om de periode af te sluiten, vond er in 2005 – opnieuw – een explosie plaats in het politiebureau, waarbij agenten gedood werden. Een wat positievere ontwikkeling betreft de twee live-afleveringen, gemaakt in 2003 en 2005.

2005–heden: terug naar het verleden bewerken

Met de komst van Johnathan Young in 2005 stond The Bill opnieuw enkele veranderingen te wachten. Hoewel de persoonlijke verhaallijnen een deel van de zendtijd beleven opeisen, waren ze minder overheersend dan eerder het geval was, waardoor er meer tijd vrijkwam voor verhalen rondom criminaliteit. De sensationaliteit van de verhaallijnen nam ook af; dit was vooral te merken aan het lagere dodental binnen de politie en de focus van dramatische verhaallijnen die werd verlegd van de privésituatie naar de op te lossen zaken. Hoewel de serie als feuilleton in stand houdt, worden de afleveringen meer gebundeld. Dit houdt in dat een bepaalde zaak een x aantal afleveringen beslaat en na die afleveringen gewoon is afgerond. Deze huidige stijl, waarbij het feuilleton-element aanzienlijk is gereduceerd, komt wat meer overeen met afleveringen uit het verleden.

Langzaam maar zeker begon de oudere garde de serie te verlaten. Mark Wingett, die sinds 1983 te zien was als PC Jim Carver, verliet de serie in 2005. In 2007 volgde ook Trudie Goodwin, op dat moment het langst dienende castlid van de serie. Jeff Stewart, PC Reg Hollis sinds 1984, werd ontslagen; nadat hij het nieuws ontvangen had, probeerde hij in zijn kleedkamer zelfmoord te plegen. Later zei hij: "Ik hou ervan acteur te zijn. Mijn werk als acteur is erg belangrijk voor mij — het is mijn leven, en de gedachte dat dit plots zou veranderen, had een overweldigend effect op mij."[11] Sinds het incident is Stewart niet meer op de set verschenen, waardoor in een latere aflevering moest worden uitgelegd dat Hollis had besloten de politie te verlaten nadat er weer een collega was gedood tijdens het werk.

De afleveringen kregen tevens weer een titel mee, die de essentie van de inhoud weergeven. The Bill verhuisde tevens weer naar de oude post-watershed uitzendtijd, maar met slechts één aflevering per week. Dit betekende dat de omvang van de vaste cast aanzienlijk moest worden teruggebracht. Één van de slachtoffers was Graham Cole, die tussen 1987 en november 2009 onafgebroken te zien was geweest als PC Tony Stamp. Dit plotselinge ontslag deed veel stof opwaaien; fans van Cole startten een petitie om aan de producenten duidelijk te maken dat zij het niet eens waren met de beslissing het personage PC Tony Stamp uit de reeks te schrijven. Hoewel de producers ooit hadden aangegeven goed naar de fans te luisteren, werd de beslissing niet terug gedraaid. Wel lieten ze weten "de deur op een kier te houden" voor een toekomstige tijdelijke terugkeer.

Op 1 juli 2009 ging de eerste aflevering van The Bill uitgezonden in High Definition in première. Het betrof aflevering 682, Conviction: Cover Up. Twee afleveringen later werden de afleveringnummers teruggezet naar 001. Dit leidde tot veel verbazing, aangezien het de derde aflevering van een zesdelig blok betrof. Tevens werden de afleveringen niet uitgezonden op volgorde van productie, wat ook inhoudt dat de afleveringnummers 684-689 en 691-693 vooralsnog ongebruikt blijven, ook al zijn de afleveringen 690 en 694-697 wel uitgezonden.

De originele introtune van de serie, Overkill, werd in 2009 vervangen door andere, wat meer dramatische muziek.

Stopzetting bewerken

Op 26 maart 2010 werd bekend gemaakt dat ITV geen nieuwe afleveringen meer zou gaan maken na het seizoen dat op dat moment geproduceerd werd. Hierbij werd aangehaald dat de serie na de sterke wijziging van het format in 2009 er niet in geslaagd was om de daling van de kijkcijfers tegen te houden.[12]


Referenties bewerken

  1. History: Introduction - TheBillBios, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  2. a b (en) The Bill history: 1994The Bill Biographies
  3. (en) Kingsley, H. (1994) The Bill – The First Ten Years. Londen: Boxtree.
  4. a b History: 1984 - TheBillBios, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  5. History: 1986 - TheBillBios, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  6. History: 1989 - TheBillBios, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  7. History: 1995 - TheBillBios, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  8. History: 1998 - TheBillBios, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  9. Lloyd, Kevin - The Bill Wiki, geraadpleegd op 16 augustus 2009
  10. a b c d e Tibballs, G. (2004) The Bill – The Official History of Sun Hill. Carlton Books Ltd.
  11. The Bill's Jeff Stewart explains self-harm incident - Times Online, 11 januari 2008
  12. Sweney, Mark, "The Bill: ITV drops police drama after 27 years", The Guardian, Guardian News and Media, 26 March 2010. Geraadpleegd op 26 March 2010.

Externe link bewerken