Waag (Kollum)

Waag van Kollum
	Westerdiepswal 4
Locatie
Locatie	Kollum, Friesland
Adres	Westerdiepswal 4
Coördinaten	53° 17′ NB, 6° 9′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	Waag
Huidig gebruik	Woonhuis
Bouw gereed	1614
Sluiting	1895
Verbouwing	1779 (herbouw); 1895 (verbouwing tot woonhuis); 1975
Restauratie	1989
Architectuur
Bouwstijl	Lodewijk XV-stijl (decoraties); Lodewijk XVI-stijl (decoraties)
Erkenning
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	23739
Detailkaart
	;
Lijst van rijksmonumenten in Kollum
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

De waag van Kollum is een voormalig waaggebouw in de Friese plaats Kollum. Het huidige pand dateert uit 1779.

Geschiedenis bewerken

Hoewel Kollum nooit uitgroeide tot een stad, had het wel stedelijke kenmerken. Het dorp groeide aanzienlijk in de 16e eeuw en daarmee kreeg Kollum een aantal stedelijke instellingen als een gasthuis, een Latijnse school en een waag.^[1] Reeds in 1536 wordt melding gemaakt van een waag in Kollum. De waag zou zich aanvankelijk naast het Oude Rechthuis aan de Voorstraat bevonden hebben, aangezien daar in 1642 melding wordt gemaakt van "d'olde Waege". In 1608 werd de Volmachten op de Landdag opgedragen om een nieuwe waag in Kollum te bouwen. In 1614 werd de waag vervolgens verplaatst naar de Westerdiepswal. Het waagrecht werd in eerste instantie verpacht, maar in 1661 werden de opbrengsten van de waag aan de kerk van Kollum gegund om herstelwerkzaamheden te kunnen bekostigen. Later zou de kerk ook eigenaar worden van de waag.^[2]

In 1779 verrees het huidige gebouw aan de Westerdiepswal. Het waaggebouw werd in 1871 door de kerkvoogden verkocht aan een particulier, maar het gebouw bleef dienstdoen als waag.^[2] Het pand werd in 1895 verbouwd tot woonhuis.^[3]

In 1968 werd het pand aangemerkt als rijksmonument.^[4] Het oorspronkelijke weeginstrumentarium is nog lange tijd aanwezig geweest in de woning. Voor de verbouwing van 1975 was de oorspronkelijk entree nog zichtbaar midden in de voorgevel.^[5] Een doorlopende hanenkam is nog te zien boven de twee middelste vensters.

Het fronton wordt gesierd door decoraties in Lodewijk XV- en Lodewijk XVI-stijl.^[3] Het pand heeft een rechte kroonlijst.^[4] Boven in de voorgevel bevindt zich een timpaan met de namen en wapens van de bouwheren:

Fokke Hylkes Eskes, (1696-1778), bijzitter en kerkvoogd.
Martinus van Scheltinga, (1744-1820), grietman van Kollumerland tussen 1775 en 1795.
Albert Luitjes, (1710-), kerkvoogd.

Zie ook bewerken

Timpaan met de wapens van de bouwheren.
Rechts de voormalige waag in 1985 met links het Oude Rechthuis, tot 1895 in gebruik als gemeentehuis.
De voormalige waag in 2015.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Kollumer Museum Mr. Andreae (2020). Historie Dorpen. [online] Beschikbaar via: Kollumermuseum.nl. [Geraadpleegd op 13 januari 2020].
↑ ^a ^b Andreae, A.J. (1975). Kollumerland en Nieuw Kruisland geschiedkundig beschreven met oudheidkundige plaatsbeschrijving door Mr. A. J. Andreae. Leeuwarden: De Tille.
↑ ^a ^b Stenvert, R., Kolman, C., Broekhoven, S., Ginkel-Meester, S. van & Kuiper, Y. (2000). Monumenten in Nederland. Fryslân. Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg/Zwolle: Waanders Uitgevers.
↑ ^a ^b Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2019). Monumentnummer: 23739. [online] Beschikbaar via: Monumentenregister.cultureelerfgoed.nl. [Geraadpleegd op 13 januari 2020].
↑ Berg, H.M. van den (1989). Kollumerland en Nieuw Kruisland, voorafgegaan door Overzicht van de bouwkunst in Noordelijk Oostergo. 's-Gravenhage: SDU uitgeverij.

Zie de categorie Westerdiepswal 4, Kollum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Kollumer Museum Mr. Andreae (2020). Historie Dorpen. [online] Beschikbaar via: Kollumermuseum.nl. [Geraadpleegd op 13 januari 2020].

[andreae-2] Andreae, A.J. (1975). Kollumerland en Nieuw Kruisland geschiedkundig beschreven met oudheidkundige plaatsbeschrijving door Mr. A. J. Andreae. Leeuwarden: De Tille.

[stenvert-3] Stenvert, R., Kolman, C., Broekhoven, S., Ginkel-Meester, S. van & Kuiper, Y. (2000). Monumenten in Nederland. Fryslân. Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg/Zwolle: Waanders Uitgevers.

[rijksdienst-4] Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2019). Monumentnummer: 23739. [online] Beschikbaar via: Monumentenregister.cultureelerfgoed.nl. [Geraadpleegd op 13 januari 2020].

[5] Berg, H.M. van den (1989). Kollumerland en Nieuw Kruisland, voorafgegaan door Overzicht van de bouwkunst in Noordelijk Oostergo. 's-Gravenhage: SDU uitgeverij.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]