Vectipelta
Vectipelta is een geslacht van plantenetende ornitihschische dinosauriërs, behorende tot de Ankylosauria, dat tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Engeland. De enige benoemde soort is Vectipelta barretti.
Vondst en naamgeving bewerken
Lin en Richard Spearpoint groeven in maart of april 1994 in de Chilton Chine op de westkust van de Isle of Wight nabij hun huis in Brighstone het skelet op van een ankylosauriër. Op 6 april 1994 meldde een krantenbericht dat Lin Spearpoint paleontologie nog maar net als een hobby had opgevat en dat het echtpaar overwoog het fossiel te verkopen daar de waarde ervan op £ 10000 tot £ 40000 was geschat en ze moesten rondkomen van een invalidenpensioen van £ 75 per week. De halswervels en zes ruggenwervels, al in november 1993 gevonden door Gavin Leng, werden in 1996 toegevoegd aan de collectie van het Dinosaur Isle Museum, de vondst van het echtpaar bleef in privébezit. Dat bleek echter dat van de grondeigenaar te zijn, Richard Fisk. Het skelet werd oorspronkelijk geprepareerd door Lin Spearpoint met hulp van Martin Simpson en in het museum verder door Gary Blackwell en Simon Penn. Dit Spearpoint Specimen werd in eerste instantie toegewezen aan Polacanthus en in 2015 als zodanig behandeld in een lezing voor de Society of Vertebrate Palaeontology.
In 2019 concludeerde Thomas Raven in een dissertatie dat het exemplaar een apart taxon vertegenwoordigde, maar benoemde het nog niet. In 2020 werd dit exemplaar gemeld en beschreven in de wetenschappelijke literatuur. Het materiaal in private hand werd naar het museum overgebracht ter preparatie en in november 2021 door het museum aangekocht.
In 2023 werd de typesoort Vectipelta barretti benoemd door Stuart Pond, Sarah-Jane Strachan, Thomas J. Raven, Martin I. Simpson, Kirsty Morgan en Susannah Catherine Rose Maidment. De geslachtsnaam verbindt de Romeinse naam voor Wight, Vectis, met pelta, "klein schild". De soortaanduiding eert Paul Barrett, een Brits expert op het gebied van ankylosauriërs.
Het holotype draagt de inventarisnummers IWCMS 1996.153 en IWCMS 2021.75. Het is gevonden in de onderste Wessexformatie en is zo'n negen miljoen jaar ouder dan Polacanthus. Het bestaat uit een skelet zonder schedel. Het bewaart van de nek de draaier en de eerste drie halswervels, elf wervels van de rug, het heiligbeen, twaalf wervels van de staartbasis, vier verdere staartwervels, ribben, het linkerschouderblad, het linkeropperarmbeen, de linkerellepijp, het rechterkuitbeen, het tweede rechtermiddenvoetsbeen, delen van het bekken waaronder beide darmbeenderen, beide schaambeenderen en beide zitbeenderen, en osteodermen waaronder een heupschild en driehoekige randstekels.
Schedel CAMSM X.26242, rond 1990 op de locatie aangetroffen, behoort mogelijkerwijs tot het holotype, maar dat kan niet bewezen worden. Hetzelfde geldt voor een stuk dijbeen en darmbeen, de specimina NHMUK PV R16484 en NHMUK R16485.
Beschrijving bewerken
Grootte en onderscheidende kenmerken bewerken
Vectipelta is ongeveer vier meter lang.
Verschillende onderscheidende kenmerken werden vastgesteld. Het zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. De onderzijde van het voorste gewrichtsfacet van de draaier heeft een naar voren uitstekende beenlip. Bij de halswervels en staartwervels bevindt zich een diepe groeve in de bodem van het ruggenmergkanaal die het wervellichaam doorboort. Bij de halswervels worden de achterste gewrichtsuitsteeksels breed gescheiden door een diepe overdwars brede en verticaal langwerpige groeve met een richel op de middenlijn die naar boven uitsteekt richting doornuitsteeksel. De achterste halswervels hebben epipofysen. bij de voorste ruggenwervels lopen ruwe hoge richels naar beneden uit van de parapofysen naar het wervellichaam. Bij de middelste ruggenwervels hebben de wervelbogen voorste richels tussen de parapofysen en het wervellichaam. Het zitbeen heeft een langwerpige geleidelijk krommende schacht in zijaanzicht die recht is in vooraanzicht. Het heupschild heeft een gladde bovenzijde met een geleidelijk golvende lage ornamentering.
Osteodermen bewerken
Een groot aantal osteodermen is bewaard gebleven. Hun positie is echter onbekend. Vijf morfotypen werden onderscheiden.
De vermoedelijke zijstekels of spikes hebben een lengte tot veertig centimeter. Ze hebben een verbrede basis en krommen over hun lengte geleidelijk naar achter. De basis heeft een bijna ronde dwarsdoorsnede wat een uniek kenmerk zou kunnen zijn. Daarnaast zijn er stekels die recht zijn, sterk overdwars afgeplat en met een sterk holle basis. Een derde stekeltype bestaat uit kleine elementen zonder een verbrede basis. Dergelijke stekels zijn bij verwanten wel aangetroffen aan het staartuiteinde en kunnen een doorborende functie gehad hebben.
Rugplaten zijn aan beide uiteinden overdwars afgeplat. Hun bases zijn niet verbreed. Ze lijken gepaard te zijn. "Splates", met een bouw die tussen die van spikes en plates in ligt, zijn niet aangetroffen. Daarnaast zijn er kleine bedekkende rompplaten zoals vele verwanten die bezitten. Ze zijn rond of ovaal in profiel, met een lage kiel die vaak asymmetrisch is gelegen en een platte of licht holle basis.
Fylogenie bewerken
Raven vond een fylogenie die nogal afweek van traditionele stambomen. De Nodosauridae zouden parafyletisch zijn. Vectipelta zou niet nauw verwant zijn aan de andere twee ankylosauriërs die op Wight zijn gevonden, Hylaeosaurus en Polacanthus. Vectipelta zou het zustertaxon zijn van een clade gevormd door de Chinese taxa Dongyangopelta en Zhejiangosaurus met hun tak net buiten de Ankylosauridae gelegen.
| Ankylosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur bewerken
- Robert Bedlow, 1994, "Novice fossil hunter digs up a dinosaur", The Daily Telegraph April 6th 1994, London
- Stuart Pond, Sarah Strachan, Darren Naish & Martin Simpson, 2015, "A critical new Polacanthus specimen from the Wessex Formation of the Isle of Wight", SVPCA Talks 2015: 61
- Raven, Thomas J. 2019. The taxonomic, phylogenetic, biogeographic and macroevolutionary history of the armoured dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora) PhD thesis. University of Brighton
- Raven, T.J., Barrett, P.M., Pond, S.B. and Maidment, S.C.R. 2020. "Osteology and taxonomy of British Wealden Supergroup (Berriasian-Aptian) ankylosaurs (Ornithischia, Ankylosauria)". Journal of Vertebrate Palaeontology, 40(4), DOI:10.1080/02724634.2020.1826956
- Pond, Stuart; Strachan, Sarah-Jane; Raven, Thomas J.; Simpson, Martin I.; Morgan, Kirsty & Maidment, Susannah C.R. 2023. "Vectipelta barretti, a new ankylosaurian dinosaur from the Lower Cretaceous Wessex Formation of the Isle of Wight, UK". Journal of Systematic Palaeontology. 21(1)