Thyreosaurus
Thyreosaurus is een geslacht van plantenetende ornithischische dinosauriërs, behorende tot de Stegosauria, dat tijdens de middelste Jura leefde in het gebied van het huidige Marokko. De enige benoemde soort is Thyreosaurus atlasicus.
Vondst en naamgeving bewerken
In 2021 werd in de Boulahfa North-vindplaats het skelet gevonden van een stegosauriër. Dat werd in 2022 in de loop van verschillende expedities verder uitgegraven. De vondst werd in 2022 en 2023 gemeld in de wetenschappelijke literatuur.
In 2024 werd de typesoort Thyreosaurus atlasicus benoemd en beschreven door Omar Zafaty, Mostafa Oukassou, Facundo Riguetti, Julio Company, Saad Bendrioua, Rodolphe Tabuce, André Charrière en Xabier Pereda-Suberbiola. De geslachtsnaam is afgeleid van het Grieks θυρεός, thyreos, "ovaal schild", een verwijzing naar de vorm van de osteodermen. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst uit het Atlasgebergte.
Het holotype, HIIUC-BN00, is gevonden in een laag mergel van de El Mers III-formatie die dateert uit het Bathonien-Callovien, ongeveer 165 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een skelet zonder schedel. Het bestaat uit negen voorste ruggenwervels, eenentwintig ribben, een mogelijk kuitbeen en zes osteodermen. Het lag niet in verband, maar wel op een kleine oppervlakte van drie vierkante meter bijeen. Het betreft vermoedelijk een jongvolwassen exemplaar dat nog niet volgroeid was.
Beschrijving bewerken
De lengte van het holotypeis geschat op zes meter; de volgroeide lengte kan nog hoger hebben gelegen.
De ruggenwervels lijken sterk op die van stegosauriërs, met hoge wervelbogen, en laten er eigenlijk geen twijfel over bestaan dat Thyreosaurus tot die groep behoort. Dat wordt bevestigd door de vorm van de ribben die wijzen op een hoge smalle borstkas, niet de brede romp van ankylosauriërs.
De osteodermen zijn sterk afwijkend en lijken op die van het heupschild van Nodosauridae. Hun structuur is sterk asymmetrisch. Hun oppervlak is homogeen geornamenteerd met lengterichels die elkaar onder een hoek van tussen de 90° en 110° kruisen. Die richels zouden collageenvezels vertegenwoordigen. De beschrijvers meenden dat de osteodermen niet recht omhoog stonden als bij stegosauriërs maar plat op het lichaam lagen, de richels aan de binnenzijde.
Twee doormidden gezaagde osteodermen tonen dat ze zeer dik zijn, wel vier centimeter. Hun interne structuur is massief en compact. Er zijn twee ruw geweven botwanden met enkelvoudige adervaten, die dik sponsachtig bot omvatten, ontstaan door een herwerking van het primaire bot. Dit wijkt af van de gebruikelijke structuur bij ankylosauriërs die verweven vezelbundels toont en grote resorptieholten. Twee van de osteodermen hadden een grote oppervlakte, met een diagonale lengte tot een een halve meter. Hun positie op het levende dier is raadselachtig. Een mogelijkheid is dat het toch om de afgebroken bases van rechtopstaande rugplaten gaat die een asymmetrische structuur hadden omdat ze gepaard waren geplaatst.
Fylogenie bewerken
Thyreosaurus werd binnen de Stegosauridae in de Dacentrurinae geplaatst, als zustersoort van Dacentrurus.
Het volgende kladogram toont de positie van Thyreosaurus in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.
| Stegosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur bewerken
- Zafaty, O.; Oukassou, M.; Pereda-Suberbiola, X.; Riguetti, F.; Company, J.; Bendrioua, S.; Tabuce, R. & A. Charrière. 2022. "New remains of thyreophoran dinosaurs (Ornithischia) from the Middle Jurassic red beds of Morocco". Les Quartièmes Journées Jeunes Chercheurs en Géosciences.
- Zafaty, O.; Oukassou, M.; Pereda-Suberbiola, X.; Riguetti, F.; Company, J.; Bendrioua, S.; Tabuce, R. & A. Charrière. 2023. "Nouvelle découverte d’un thyréophore à armure dermique remarquable dans le Jurassique moyen de l’Afrique du Nord (Maroc)". Huitième Rencontre internationale sur la valorisation et la préservation du patrimoine paléontologique. pp. 26–27
- Zafaty, Omar, Oukassou, M., Pereda-Suberbiola, X., Riguetti, F., Company, J., Bendrioua, S., Tabuce, R. & Charrière, A. 2023. "A new partial skeleton including dermal armor of a Thyreophoran (Ornithischia) dinosaur from Middle Jurassic of North Africa (Morocco)". 14th Symposium on Mesozoic Terrestrial Ecosystems and Biota. The Anatomical Record. FRIDAY, JUNE 9, 2023, TECHNICAL SESSION 3: TERRESTRIAL ECOSYSTEMS – TRIASSIC – MIDDLE JURASSIC.
- Zafaty, O.; Oukassou, M.; Riguetti, F.; Company, J.; Bendrioua, S.; Tabuce, R.; Charrière, A. & Pereda-Suberbiola, X. 2024. "A new stegosaurian dinosaur (Ornithischia: Thyreophora) with a remarkable dermal armour from the Middle Jurassic of North Africa". Gondwana Research. DOI:10.1016/j.gr.2024.03.009