Idool (filosofie)

In de filosofie wordt met idool of, zoals meer gebruikelijk in de filosofie in het meervoud, worden met idolen epistemologische vooroordelen bedoeld.

Francis Bacon

Francis Bacon, Novum Organum

Francis Bacon

Volgens Francis Bacon zijn er vier:

1. idolen van de stam
2. idolen van de grot
3. idolen van de markt
4. idolen van het theater

Heden ten dage spelen deze idolen (vooroordelen) een grote rol, mede gezien de niet aflatende stroom aan fake news berichten in de sociale media.

Voor epistemologie binnen de filosofie zie de pagina's hiervoor op Wikipedia:

• Filosofie
• Epistemologie

Idolen van de stam

Een vooroordeel van deze soort ontstaat door onze menselijke eigenschap zeker te zijn van grote getallen en de woorden "altijd" en "nooit" (de waarschijnlijkheid). Voorbeeld hiervan is de aanname dat iets zeker is als het statistisch wordt onderbouwd bij bijvoorbeeld DNA testen. Dan is voor 99,99% zeker dat... We geloven heilig in de 99,99% maar we hebben niet in de gaten dat we ons dan laten verleiden. In rechtszaken kan dat er toe leiden dat (een onschuldig) iemand wordt veroordeeld op een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid (Lucie de B.).

Idolen van de grot

Een vooroordeel van deze soort ontstaan door onze menselijke drang of dwang om tot een groep te behoren. Wij zijn door de groep opgevoed of gevormd en hebben daardoor bepaalde vooringenomen standpunten ten aanzien de zaken in de eigen groep (positief) of (negatief) van de anderen buiten de groep of zaken die anders zijn dan in de eigen groep. Deze vooroordelen kunnen zo hardnekkig zijn dat bijvoorbeeld een fervent feministe alsnog een stereotypisch beeld heeft van de man-vrouwrelatie.

Idolen van de markt

Een vooroordeel van deze soort ontstaat door onze taal. Bepaalde woorden of uitdrukkingen bestaan omdat iemand ze ooit heeft bedacht en in de samenleving heeft gebracht. Deze woorden hebben feitelijk geen (correcte) inhoud, maar een grote of een bepaalde groep mensen heeft er wel een "gevoel bij" of "gelooft er in". Een onschuldig voorbeeld van deze soort is het begrip "na de dood ga je naar de hemel", waarbij men steevast naar boven kijkt, alsof daar de hemel gesitueerd zou zijn. Een minder onschuldig begrip is een woord "communist" dat in de jaren 70 en 80 in Amerika werd gebruikt om mensen met een andere mening te kunnen achtervolgen. Heden ten dage is voor een groot aantal Amerikanen het nog steeds een beladen woord.

Idolen van het theater

Een vooroordeel van deze soort ontstaat door (veelvuldige en aanhoudende) uitlatingen van voorbeeld figuren in de samenleving. Een voorbeeld hiervan is de uitlatingen van oud president Donald Trump van de verenigde staten die voortdurend beweerde dat de kranten fake news verspreiden. Hierdoor ontstond bij de achterban de neiging om de kranten helemaal niet meer te geloven.