Patriottentijd in Bolsward: verschil tussen versies

In [[1773]] stelde de stadhouder [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] voor de [[vroedschap]] van Bolsward - bestaande uit zes burgemeesters en 24 vroedschapsleden - te halveren. Er waren onvoldoende gekwalificeerde kandidaten voor een benoeming op een bevolking van 2.500 inwoners. Bovendien waren [[Katholiek]]en (ongeveer 30% van de bevolking), [[Doopsgezind]]en (5%) en [[Luthers]]en en [[Joden]] (5%) destijds uitgesloten van dat ambt. Omdat er onenigheid ontstond, kwam er een nieuw voorstel in [[1776]], waarbij de raad met slechts een derde zou worden verminderd. In [[1778]] stelde de stadhouder voor het onderwerp te laten rusten, omdat alsnog een lid tegenstemde. Niettemin liet de prinsgezinde burgemeester Schelto van Hiemstra in zijn volgende ambtsperiode de vroedschap op autocratische wijze ''"uitsterven"''. (TerNiet vergelijkinghelemaal onterecht, want Amsterdam, een stad van ruim 200.000 inwoners beschikte destijds over vier burgemeesters en 34 vroedschapsleden.)

De situatie escaleerde in augustus 1786 naar aanleiding van de gebeurtenissen in Utrecht, waar de landelijke bijeenkomst van vrijcorpsen en exercitiegenootschappen was gehouden, maar ook zestien nieuwe vroedschapsleden waren geïnstalleerd. [[Herman Willem Daendels|Daendels]], die het [[exercitiegenootschap]] in [[Hattem]] aanvoerde, eiste een week later een zetel in de onvolledige vroedschap op. Het stadje werd op 5 september bezet door stadhouderlijke troepen. De angst ontstond dat ook het ''"democratisch eldorado"'' Utrecht zou worden bedreigd. De vrijwillige schutterij in Bolsward diende op 11 september een voorstel in tot aankoop van kruit en munitie. Het voorstel kwam van de kapitein van de vrijwillige schutterij, [[Cornelis van den Burg]], die eerder die dag op ''"democratische"'' wijze, d.w.z. zonder goedkeuring van de stadhouder, als burgemeester was benoemd. N. Elgersma, de rijkste man in Bolsward, was inmiddels van ''systema'' (denkrichting) veranderd en richtte zijn aandacht op een financiële positie in de [[Provinciale Staten]]. Het lukte hem om Van Hiemstra te passeren.

Inmiddels dreigde [[Court Lambertus van Beyma|Van Beyma]] de dijken door te steken als Friesland bezet zou worden door een onderdeel van het Pruisisch leger, dat naar het noorden oprukte. Albert Lycklema à Nijeholt, een textielhandelaar uit Bolsward, vertrok samen met de zilversmid B. Jelgerhuis om een aantal kanonnen uit [[Sloten (Friesland)|Sloten]] naar [[Lemmer]] te verslepen. Toen op zondagmiddag 23 september duidelijk werd dat prins Willem V teruggekeerd was naar Den Haag, er onvoldoende steun van de bevolking was, de financiële middelen beperkt waren, Frankrijk niet te hulp zou komen, werd het de patriotten in Friesland aangeraden via Lemmer en [[Stavoren]] naar Amsterdam te vluchten. Een tweetal, de kolonel JanJ. Boltjes en de majoor FransF. de Boer, vluchtte (via Ameland) naar DuitslandBremen.

De achtergebleven officieren van de vrijwillige schutterij en burgergecommitteerden - eerder die maand in de haast benoemd om de vroedschap te controleren - werden in de nacht van 1 oktober in een [[trekschuit]] naar Leeuwarden gebracht. Onder hen bevond zich de doopsgezinde fabrikant WopkoW. Cnoop, die in de gevangenis een kort en verward dagboek bijhield van zijn belevenissen. Door een misverstand vergat de vluchtende Van Beyma enof zijn secretaris de uitermate belastende en ondertekende stukken uit Franeker mee te nemen. Voor justitie was het daarna "gemakkelijk" een zevental patriotten uit Bolsward te veroordelen. Cornelis van den Burg kreeg een van de zwaarste straffen die destijds zijn uitgesproken. Hij werd ter dood veroordeeld vanwege zijn radicale democratische opvattingen. Evenwel, knielende op het schavot kreeg hij te horen, dat hem voor twintig jaar de toegang tot Friesland werd ontzegd. De anderen kregen tien, zes, vier jaar verbanning opgelegd of een geldboete. Twee stierven tijdens hun gevangenschap, als gevolg van een strenge winter in [[1788]]. Van den Burg vertrok naar zijn vrienden in Noord-Frankrijk. Daar schoolden enkele duizenden patriotten zich in de principes van de [[Franse Revolutie]] en wachtten af tot de kansen zouden keren.