PFOS-schandaal: verschil tussen versies

Het '''PFOS-schandaal''' is een milieuschandaal in [[België]] dat in juni [[2021]] aan het licht kwam toen bij werken aan de [[Oosterweelverbinding]] een vervuiling ontdekt werd met grote hoeveelheden van de giftige stof [[Perfluoroctaansulfonzuur|PFOS]] 15 km rond [[Zwijndrecht (België)|Zwijndrecht]], veroorzaakt door het bedrijf [[3M]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.tijd.be/ondernemen/chemie/hoe-gevaarlijk-is-pfos/10313055.html|titel=Hoe gevaarlijk is PFOS?|uitgever=De Tijd|datum=11 juni 2021}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.hln.be/binnenland/wat-is-pfos-hoe-schadelijk-is-dit-chemische-product-en-wie-is-getroffen-door-vervuiling-mogelijk-perimeter-van-15-kilometer-op-komst~a177ef8e/|titel=Wat is PFOS, hoe schadelijk is dit chemische product en wie is getroffen door vervuiling? Mogelijk perimeter van 15 kilometer op komst|uitgever=Het Laatste Nieuws|datum=10 juni 2021}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.standaard.be/cnt/dmf20210611_93605954|titel=PFOS-vervuiling in Zwijndrecht|uitgever=De Standaard|datum=11 juni 2021}}</ref> Hoewel het giftige effect van PFOS bij deskundigen en bij het bedrijf reeds sedert de jaren [[1970-1979|1970]] bekend was,<ref name="icept2018">{{en}}{{Citeer web |url=https://theintercept.com/2018/07/31/3m-pfas-minnesota-pfoa-pfos/ |archiefurl = https://web.archive.org/web/20210623152116/https://theintercept.com/2018/07/31/3m-pfas-minnesota-pfoa-pfos/ | archiefdatum = 23 juni 2021|titel=3M Knew About the Dangers of PFOA and PFOS Decades Ago, Internal Documents Show |auteur= |uitgever=[[The Intercept]] |datum=31 juli 2018 |bezochtdatum= }}</ref><ref name="nlive21">{{en}}{{Citeer web |url= https://netherlandsnewslive.com/a-problem-with-their-miracle-cure-pfos-3m-already-knew-in-1975/175381/ |archiefurl = https://web.archive.org/web/20210613205114/https://netherlandsnewslive.com/a-problem-with-their-miracle-cure-pfos-3m-already-knew-in-1975/175381/ | archiefdatum =13 juni 2021 |titel=A problem with their ‘miracle cure’ PFOS? 3M already knew in 1975 |auteur= |uitgever= |datum=13 juni 2021 |bezochtdatum= }}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.demorgen.be/nieuws/grotere-kans-op-prostaatkanker-en-hartaandoeningen-3m-wist-al-meer-dan-40-jaar-dat-er-problemen-waren-met-wondermiddel-pfos~bd62b2ed/ |titel=Grotere kans op prostaatkanker en hartaandoeningen: 3M wist al meer dan 40 jaar dat er problemen waren met ‘wondermiddel’ PFOS |auteur= |uitgever=[[De Morgen]] |datum=13 juni 2021 |bezochtdatum= }}</ref> en de Belgische bevoegde diensten minstens sedert 2017 op de hoogte waren, kwam de zaak pas breed in de pers naar aanleiding van de graafwerken aan de [[Oosterweeltunnel]].

Diverse instellingen en ministers spelenspeelden een rol in deze zaak.

[[Lantis]] en 3M hebbensloten in november 2018 een [[dading]] afgeslotenaf die elke rechtszaak uitsluit op de gronden van de Oosterweelwerf.<ref>{{Citeer web|url=https://www.hln.be/binnenland/multinational-moest-amper-75-000-euro-betalen-voor-zware-pfos-verontreiniging-zodat-proces-de-aanleg-van-oosterweelverbinding-niet-zou-hinderen-lantis-telde-63-miljoen-neer~a5dedf18/|titel=Multinational moest amper 75.000 euro betalen voor zware PFOS-verontreiniging zodat proces de aanleg van Oosterweelverbinding niet zou hinderen, Lantis telde 63 miljoen neer|bezochtdatum=2021-06-18|werk=hln.be|uitgever=[[Het Laatste Nieuws]]}}</ref> 3M zou gedreigd hebben om de fabriek te sluiten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/15/pfos-activist-thomas-goorden-3m-chanteerde-vlaamse-regering-met/|titel=Burgeractivist in PFOS-dossier Thomas Goorden: "3M chanteerde Vlaamse regering met vertrek in 2017"|bezochtdatum=2021-06-18|auteur=VRT NWS|datum=2021-06-15|werk=vrtnws.be}}</ref> De vorige intendant van de Oosterweel werf schat dat 3M 500 tot 600 miljoen euro zou moeten betalen voor sanering.<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/18/ex-intendant-chemiebedrijf-3m-zal-honderden-miljoenen-moeten-b/|titel=Intendant: "Chemiebedrijf 3M zal honderden miljoenen moeten betalen voor PFOS-vervuiling"|bezochtdatum=2021-06-18|auteur=VRT NWS|datum=2021-06-18|werk=vrtnws.be}}</ref>

Op 9 juni 2021 werd gemeld dat Vlaams Minister [[Zuhal Demir]] heeft prof. [[Karl Vrancken]] van [[VITO]] en de [[Universiteit Antwerpen]] aangesteldaanstelde om als [[intendant]] het probleem gedurende een jaar te onderzoeken, met een eerste verslag na drie maanden.<ref>{{Citeer web|url=https://www.gva.be/cnt/dmf20210609_94727001|titel=Specialist coördineert onderzoek naar PFOS-vervuiling in Zwijndrecht|bezochtdatum=2021-06-18|werk=Gazet van Antwerpen}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.gva.be/cnt/dmf20210615_95280682|titel=Vlaamse overheid lanceert website over PFOS-verontreiniging en stelt opdrachthouder aan|bezochtdatum=2021-06-18|werk=Gazet van Antwerpen}}</ref> en stelde hetHet [[Vlaams Parlement]] stelde voor een [[Parlementair onderzoek in België|parlementaire onderzoekscommissie]] op te richten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.standaard.be/cnt/dmf20210609_95345937|titel=Demir suggereert parlementaire onderzoekscommissie over PFOS-vervuiling|bezochtdatum=2021-06-18|werk=De Standaard}}</ref> De [[Vlaamse Regering]] was in 2017 op de hoogte<ref>{{Citeer web|url=https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210617_91954426|titel=Mail aan politici bewijst: risico’s van PFOS waren in september 2017 al bekend bij Vlaamse regering|bezochtdatum=2021-06-18|werk=Het Nieuwsblad}}</ref>, de burgemeester van Zwijndrecht was niet op de hoogte.<ref>{{Citeer web|url=https://www.standaard.be/cnt/dmf20210617_93275988|titel=Burgemeester Zwijndrecht niet op de hoogte gebracht van PFOS-vervuiling: ‘Betreurenswaardig’|bezochtdatum=2021-06-18|werk=De Standaard}}</ref> EenOp specialede spoedzitting van de gemeenteraad ondervraagtop 21 juni werd de vraag gesteld of de burgemeester van Antwerpen [[Bart De Wever]] op de hoogte was.<ref>{{Citeer web|url=https://www.standaard.be/cnt/dmf20210617_94054678|titel=Oppositie roept Antwerpse gemeenteraad in spoed bijeen over PFOS: ‘De Wever moet duidelijkheid geven’|bezochtdatum=2021-06-18|werk=De Standaard}}</ref> OVAM had in 2017 een persbericht voorbereid over de gevaren en de mogelijke gevolgen van de vervuiling, maar toenmalig Vlaams Minister [[Joke Schauvlieghe]] stuurde dit niet uit<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/17/nieuw-feit-komt-aan-het-licht-persbericht-van-ovam-over-pfos-ve/|titel=Nieuw detail, maar niet onbelangrijk: persbericht van OVAM over PFOS-vervuiling in 2017 nooit uitgestuurd|bezochtdatum=2021-06-18|auteur=VRT NWS|datum=2021-06-17|werk=vrtnws.be}}</ref>, op advies van [[Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij|OVAM]] omdat er nog te weinig inzicht was in de risico's.<ref>{{Citeer web|url=https://www.standaard.be/cnt/dmf20210617_97566837|titel=Het is beter te veel dan te weinig te communiceren|bezochtdatum=2021-06-18|auteur=Ruben Mooijman|werk=De Standaard}}</ref> Toenmalig Vlaams Minister [[Ben Weyts]] raamde in 2017 de kosten van sanering op 30 tot 50 miljoen euro.<ref>{{Citeer web|url=https://www.hln.be/binnenland/nota-weyts-van-december-2017-sanering-vervuilde-gronden-linkeroever-op-30-tot-50-miljoen-euro-geschat~a7e644a8/|titel=Nota Weyts van december 2017: sanering vervuilde gronden Linkeroever op 30 tot 50 miljoen euro geschat|bezochtdatum=2021-06-18|werk=hln.be|uitgever=[[Het Laatste Nieuws]]}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210618_91008564|titel=PFOS-vervuiling in december 2017 op agenda ministerraad: “Leugens van Weyts schrijnend”|bezochtdatum=2021-06-18|werk=Het Nieuwsblad}}</ref>

In 2021 werd in bodemmonsters tot 17 µg PFOS per kg droge aarde gemeten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.gva.be/cnt/dmf20210615_93713403|titel=PFOS-norm overschreden op werf Oosterweel, op drie andere meetlocaties niet|bezochtdatum=2021-06-18|werk=Gazet van Antwerpen}}</ref> Stemmen gaan op om de werken ondanks de vervuiling voort te zetten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/17/burgerbewegingen-ademloos-ringlang-en-straten-generaal-roepen-o/|titel=Burgerbewegingen Ademloos, Ringland en stRaten-generaal roepen op om Oosterweelwerken verder te zetten|bezochtdatum=2021-06-18|auteur=VRT NWS|datum=2021-06-17|werk=vrtnws.be}}</ref> Maar volgensVolgens milieujuriste [[Isabelle Larmuseau]] is de opslag van met PFOS vervuilde grond in een veiligheidsberm in strijd met de [[Verdrag van Stockholm inzake persistente organische verontreinigende stoffen#Europese POP-verordening|Europese POP-richtlijn inzake persistente organische verontreinigende stoffen]].<ref>{{Citeer web |url=https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/vlaanderen/dading-tussen-3m-en-lantis-is-onwettig/10315748.html |titel='Dading tussen 3M en Lantis is onwettig' |auteur= |uitgever=[[De Tijd (België)|tijd,be]] |datum=24 juni 2021 |bezochtdatum=13 juli 2021 }}</ref> en moesten die werken dus stilgelegd worden. Maar de overheid pleitte ervoor om de werken ondanks de vervuiling voort te zetten. Burgerbewegingen [[Ademloos]], [[Ringland (organisatie)|Ringland]] en [[StRaten-generaal]] sloten zich hierbij aan, omdat ze vreesden dat het stilleggen ook het einde van de sanering zou betekenen.<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/17/burgerbewegingen-ademloos-ringlang-en-straten-generaal-roepen-o/|titel=Burgerbewegingen Ademloos, Ringland en stRaten-generaal roepen op om Oosterweelwerken verder te zetten|bezochtdatum=2021-06-18|auteur=VRT NWS|datum=2021-06-17|werk=vrtnws.be}}</ref>